Lecturas de TDAH


Lecturas sobre o Trastorno por Déficit de Atención con Hiperactividade

O meu perfil
lecturasdetdah@gmail.com
 Categorías
 DESTACADOS
 RECOMENDADOS
 Buscador
 Buscar Blogs Galegos
 Arquivo
 ANTERIORES

Avaliación Diagnóstica, R2 e TDAH
Vén de publicarse o informe de resultados da Avaliación de Diagnóstico de Galicia 2010-2011 que se fixo no pasado mes de maio ao alumnado de 4º de Primaria e 2º de ESO. É certo que non parece que causase grande interese na comunidade educativa, quizais nalgunha medida, influído polo aparente descrédito que o proceso de aplicación das probas está xerando entre o profesorado. Aínda que esta é unha proba igual para todo o alumnado galego, é aplicada e corrixida por parte de persoal de cada un dos centros educativos, polo que carece de control sobre se as condicións da súa aplicación e corrección son, en efecto, equiparables entre os distintos centros. Deste xeito, a súa fiabilidade ?o feito de que mida o que di medir de maneira precisa? pode ser cuestionada.

Non obstante, do que quixera tratar neste post é de algúns dos contidos (e das ausencias) do Informe dado a coñecer pola Consellería de Educación.

Ocupan un lugar destacado dentro das variables que se analizaron, as denominadas ?de contexto?. Na páxina 12 do Informe sinálase que ?Os contextos socioculturais do alumnado e dos centros incorpóranse ao marco de avaliación. Considérase que a obtención dun índice socioeconómico e cultural facilita a interpretación dos resultados nos seus contextos e permite unha explicación máis axustada das diferenzas.? Isto parece evidente en calquera avaliación do sistema educativo, aínda que como logo comentaremos, variables persoais do alumnado tamén deberían terse en conta.

A interpretación destes factores levouse a cabo fundamentalmente mediante un índice socioeconómico e cultural (ISEC). O informe non ofrece información detallada de cómo é elaborado tal indicador. Sinálase de forma xenérica que ?recolle aspectos relacionados co índice económico (traballo da nai, traballo do pai, recursos materiais no fogar), e co índice cultural (estudos da nai, estudos do pai, número de libros no fogar, recursos culturais e apoios familiares ao estudo). O alumnado e os centros agrupáronse en tres grupos de ISEC (baixo, medio e alto), segundo o seu valor, co fin de analizar en que medida inflúen nos resultados? (pax. 59).

En base a este parámetro, pódese analizar o seu efecto sobre os resultados obtidos nas probas realizadas polo alumnado. Unha destas análises resultoume especialmente chamativa e é o que se fixo mediante (ao parecer) unha Análise de Regresión Lineal.

Este é un procedemento estatístico que permite calcular en qué medida podemos predicir unha variable (a que chamaremos ?dependente?) en función da influencia de outras variables ou factores (que chamaremos ?independentes?). Aínda que existen modelos complexos e diversos para facer este tipo de análises, nos que se poden incluír todos aqueles factores dos que temos información, o equipo da Consellería ofrécenos unha versión moi simple do procedemento de regresión: analizar somente a relación entre ISEC e resultados do alumnado nas probas de avaliación.

O seu obxectivo, seique é, desta maneira, analizar o grao de equidade do sistema educativo galego. Teño que dicir que esta formulación é ben simplista na súa concepción, xa que, do que se trata, é de establecer en qué medida o sistema educativo pode garantir a compensación das desigualdades e, para isto, a análise plantexada dános unha información moi parcial.

Imaxinemos, por exemplo, que a situación ?de entrada? do alumnado no sistema educativo supuxese unha diferenza no nivel de capacidades de 150 puntos entre o alumnado cun ISEC máis baixo e o máis alto, e que en 2º da ESO ese nivel se reduciu a 65 puntos. Neste caso, aínda que perviven diferenzas relacionadas co nivel do ISEC, o sistema educativo tería contribuído a compensalas de maneira parcial. Agora ben, se a diferenza inicial fose de 30 puntos, a mesma diferenza final indicaría que o sistema, en lugar de diminuír, contribuíu a acrecentalas.

Mais dicía que este apartado resultárame chamativo e, en boa medida, foi polo que se pode ler na páxina 56 (logo repetido na 62): ?Esta relación mídese co coeficiente de correlación de Pearson R2 (sic), que pode tomar valores entre 0 e 1. Canto máis próximo a 1 sexa R2, máis relación haberá entre os resultados do centro nas competencias representadas.?

Para aquelas persoas que non teñan trato coa estatística hai que sinalar que esta afirmación supón un grave erro no manexo da estatística básica: confundir dous coeficientes, relacionados entre si, pero diferentes, como son o de correlación e o de determinación, o que verte unha sombra de dubida sobre o rigor co que dito informe foi elaborado.

Para explicalo dun xeito breve, o coeficiente de correlación (ao que se chama r, en minúscula e cursiva) indica o grao de asociación entre dúas medidas. O seu valor pode estar entre -1 e 1. Indicando os valores próximos a 0 que non existe relación entre as variables, mentres que valores próximos a 1 indican relación positiva (canto maior unha, maior a outra) e valores próximos a -1, relación negativa (canto maior unha, menor a outra). Pola súa banda, R2 (o coeficiente de determinación) é un estatístico que se obtén nunha análise de regresión e indica a cantidade de varianza da variable dependente que é explicada polos factores introducidos no modelo.

Por dicilo dunha forma sinxela, un valor de R2 de 0,30 indicaría que o 30% da variabilidade que se dá no rendemento nas probas estaría explicada polos factores analizados. E polo tanto, este si oscila entre 0 e 1.

Curiosamente, existe unha relación entre ambos factores, só no caso que o factor preditor sexa un só: nese caso o valor de R2 é igual a elevar o coeficiente de correlación ao cadrado (de aí o nome do primeiro).

Para poñer un exemplo ilustrativo: Tradicionalmente soe considerarse que a correlación entre intelixencia e rendemento escolar é de 0,50, o cal é un valor moderadamente alto. Ao elevar este valor ao cadrado obtemos que o coeficiente de determinación é 0,25. Ou o que é o mesmo, que o 25% do rendemento escolar pode explicarse en base a diferenzas no nivel intelectual.

Nas páxinas do informe ofrécense unhas ecuacións de regresión e os correspondentes valores de R2 e, aínda que se di que se trata de correlacións, non o son en realidade. Sinálase que os valores das supostas correlacións son baixas e, polo tanto, conclúese que ?A relación entre o índice socioeconómico e cultural do alumnado e os resultados nas tres competencias é pequena, o que indica o alto grao de equidade do sistema educativo galego? (pax. 103).

A pregunta é: isto é realmente así? Analizando os resultados vemos que os valores de R2 son, en efecto, baixos (en 4º de primaria menos do 10% do rendemento estaría explicado por diferenzas no ISEC). Mais un par de cousas resultan curiosas: os valores en secundaria son superiores aos de primaria, e nesta, os valores por centros son moi superiores aos valores do alumnado individualmente.

Por desgraza, neste apartado, como no resto, o informe carece de probas estatísticas de contraste que nos indiquen se estas diferenzas son estatisticamente significativas (é dicir, non atribuíbles ao azar), mais se isto é así, é dicir, se son diferenzas reais, estaría indicando dúas cousas curiosas:

-A influencia do contexto, medido a través do ISEC, sobre o rendemento do alumnado non decrece senón que se incremente ao longo da escolaridade.

-O efecto máis importante procede do contexto do centro. Por dicilo dunha maneira simple: O medio sociocultural dun instituto explica, en 2º da ESO, un 19,6% do rendemento na proba de comunicación lingüística e un 22,6% na proba de competencia matemática. Lembremos que o valor atribuído á intelixencia está arredor do 25% e veremos que o valor do contexto si parece ter importancia.

En todo caso, ademais das chatas que poidamos poñer ás explicacións ofrecidas no Informe sobre os resultados obtidos, a parte que a min ano tras ano máis me segue a preocupar é a ausencia de factores a ter en conta e que non se analizaron ou, peor, nin sequera se recolleron por non pareceren relevantes no deseño do proceso de avaliación.

Entre os primeiros, por citar un só, poderíamos falar da procedencia do estranxeiro. O alumnado inmigrante soe ter resultados inferiores aos do resto. Este dato é ben doado de conseguir para o persoal da Consellería e daría información de interese sobre as diferenzas atopadas, así como axudar a esclarecer aspectos como: Están as diferenzas atopadas entre centros públicos e privados explicadas, ademais polo diferente ISEC do seu alumnado, polo feito de que os primeiros conten coa maioría do alumnado procedente do estranxeiro?

Entre os segundos, figuran os que son de maior interese profesional para min (e de maior relación co contido do blog). É dicir, se non consideramos que as mentes do noso alumnado son todas producidas ?en serie? e, polo tanto, algúns deles presentan condicións persoais que afectan ao seu proceso de aprendizaxe. Como é ben sabido as chamadas Dificultades de Aprendizaxe (por exemplo, na lectura ou no cálculo) afectan a unha parte do noso alumnado, ao igual que o fan as súas dificultades atencionais e de autocontrol da inhibición: O TDAH.

Sabemos que entre un 5 e un 10% do alumnado presenta TDAH, Dificultades de Aprendizaxe, ou ambas. Este alumnado, aínda que afectado no seu rendemento, non soe contar con adaptacións significativas do currículo e, polo tanto, realiza as probas xunto co resto do alumnado. Por iso, contar con información sobre estes aspectos antóllaseme tan pertinente, polo menos, como coñecer o número de libros no fogar ou o tempo semanal que o alumnado usa internet. Recoller estes datos, ademais, resultaría unha tarefa doada xa que, ben pódese obter dos pais (nos cuestionarios que eles cobren), ou ben pódese obter dos centros, os cales, a través dos seus Departamentos de Orientación, contan esta información.

Pode argumentarse que estes factores carecen de importancia xa que, en teoría, este alumnado debe estar igualmente distribuído entre os diferentes centros de Galicia. Aínda que tomemos isto como certo, so implica que non alterará as comparacións entre centros, mais se un dos obxectivos da avaliación é coñecer qué factores están incidindo nos resultados do alumnado, os datos desta índole semellan pertinentes.

Pero ademais, na miña experiencia profesional o que vexo con maior frecuencia é que o alumnado con TDAH ou Dificultades de Aprendizaxe se ?trasvasa? do ensino privado ao público cando o seu rendemento é malo, que ao contrario, polo que mesmo as comparacións entre centros poderían estaren afectadas por este tipo de factores inatendidos.
Comentarios (0) - Categoría: Xeral - Publicado o 17-03-2012 21:53
# Ligazón permanente a este artigo
Chuza! Meneame
Anímate! Deixa o teu comentario
Nome:
Mail: (Non aparecerá publicado)
URL: (Debe comezar por http://)
Comentario:
© by Abertal
hit counter

Warning: Unknown: Your script possibly relies on a session side-effect which existed until PHP 4.2.3. Please be advised that the session extension does not consider global variables as a source of data, unless register_globals is enabled. You can disable this functionality and this warning by setting session.bug_compat_42 or session.bug_compat_warn to off, respectively in Unknown on line 0