Botémoslle unha ollada rápida á nosa lírica medieval, foi produto dunha época de esplendor cultural e nun contexto no que o galego era unha lingua normalizada. Este proceso tivo, como é lóxico, un período previo de desenvolvemento grzas á tradición oral autóctona que non madurou ata que chegou a escrita, proceso asociado ao Trobadorismo, é dicir, a unha moda de literatura culta que chegou a nós grazas ao Camiño de Santiago nun proceso de intercambio cultural cos reinos francos.
Ao tratar os prexuízos lingüísticos caemos na conta de que tamén existen outros prexuízos que podemos combater, que é necesario combater, no día a día.
Localicemos no noso arredor, no noso día a día cinco exemplos de micromachismos...
e logo propoñámonos acabar con eles, elaboremos un decálogo en forma de vídeo para que os nosos compañeiros e compañeiras poidan tamén colaborar nesta causa xusta e necesaria.
Existen verbos regulares en galego que teñen pequenas alternacias vocálicas nos tempos de presente de indicativo. Para podelas repasar podes facer unha consulta. de como e cales son os verbos que presentan estas particuralidades.
Imos traballar con estas tres clases de palabras variables, ver como se identifican, o seu xénero e número e como concordan entre si á hora de apareceren xuntas.
OS SUBSTANTIVOS: Son palabras variables que designan entidades como persoas, animais, plantas, cousas, sentimentos ou ideas. Por exemplo: rapaza, vaca, castaña, ordenador, amor, adolescencia, xustiza.
COMO SE RECOÑECEN
Son con frecuencia o núcleo na frase substantiva ou da frase nominal, poden desempeñar a función de suxeito nas oracións.
Son masculinos en galego: Os nomes das letras ( o eme, o ele), os rematados en -ote (dote, lote), -me (costume, legume, lume).
Son femininos en galego: moitas árbores ( a laranxeira, a figueira, a oliveira), os substantivos rematados en -axe (paisaxe, sondaxe, agás o traxe, o paxe , o garaxe e o/a personaxe) e os rematados en -se, -ite (a análise, a dermatite).
Os susbtantivos poden variar de xénero seguindo este cadro: MASCULINO / FEMININO / Exemplos
-o, -e / -a fillo/-a, presidente/-a
-eu / -ía xudeu/ xudía
-ó,-r,-l,-z,-s,-ín/ -a avó/-a, señor/-a,...
-án / -á ou -ana/ ancián/-á,paspán/-ana
- ón /-oa ou -ona/ patrón/-a abusón/-ona
OS VERBOS REGULARES: O 80% dos verbos galegos son regulares e presentan para a conxugación unhas mesmas formas, polo que é doado dominar axiña a estrutura de tempos e modos dos nosos verbos. como poderás comprobar na práctica nos exercicios que che propoñemos máis abaixo.
Imos comezar co PLAN LECTOR deste curso en galego cun texto moi coñecido de A.D. Rodríguez Castelao.
Primeiro temos que facernos co texto (libro, libro dixital...) de UN OLLO DE VIDRO e logo iniciar a lectura con esta advertencia, tras coñecer a biografía de Castelao.
Agora que xa sabemos que Castelao era médico e coñecido caricaturista, imos ver cano e como escribiu esta obra. O noso autor foi invitado a dar unha charla sobre o humor e a arte en 1920 nunha exposición na Coruña e alí comezou a escribir este relato que logo ampliou e rematou coa intención de que a narrativa galega contase con novos textos. Iso de que houbese máis textos en prosa escritos en galego, unha das teimas da xeración de autores da época, ligados ás Irmandades da Fala e a Xeración Nós.
Estrutura complexa: Atentos aos narradores
Nesta primeira obra Castelao preséntanos as memorias escritas por un esquelete nun cemiterio de cidade e que o enterrador lle entrega a el. Desde o propio prólogo, o autor sitúanos perante unha obra de humor macabro:
Iste enterrador tense por home de ben e cóntame cousas tráxicas que fan rir e cóntame cousas de rir que arrepían.
Mais o humor non é un fin en si mesmo, senón unha forma de analizar criticamente a realidade. O narrador das memorias tivera en vida un ollo de vidro, o cal lle permite ver na súa existencia de ultratumba. Así, vainos presentando pequenos cadros con personaxes que levan consigo á cova a súa ideoloxía, a súa forma de vivir, etc.
Vaiamos da mao de Castelao a saber como é ese mundo de ultratumba!
Coa intención de participar deste proceso de coñecemento da nosa identidade, do proceso de Normalización da Galicia do século XXI, seguimos a traballar para poder comezar cunha campaña que, baixo o lema "En GALEGO, PORQUE É DE XUSTIZA", combatamos os prexuízos lingüísticos no noso centro comezando por nós mesmos.
Para poder vertebrar a campaña, deseñar distintas propostas de actuación, na aula e fóra da mesma, imos ter que coñecer moi ben que tipo de prexuízos estamos a combater, para establecer unha estratexia útil e eficaz á hora de erradicalos.
PARTINDO DUNHA SITUACIÓN INXUSTA
O galego é o idioma propio de Galicia, o castelán instalouse a través dun longo proceso de imposición por parte dos poderes públicos, especialmente durante a segunda metade do século XX.
En Galicia falar en galego ou falar castelán está cheo de connotacións e mesmo de prexuízos, é dicir, marcado negativamente. Isto prodúcese porque partimos dun contexto no que non existe unha situación de equilibrio entre ambas linguas como para poder dicir aquilo de "que cada quen fale a lingua que lle pete" porque nin os castelanfalantes poderían escoller ao descoñecer en gran medida o galego, nin os galegofalantes poden desenvolver, aínda que o queiran, a súa vida plenamente en galego.
ALGÚNS PREXUÍZOS LINGÜÍSTICOS QUE QUEREMOS ERRADICAR
-1º PREXUÍZO: É unha descortesía falarlle en galego a alguén que non o fala.
Argumento: Tendo en conta o anteriormente dito sobre a dificultade dun galego falante para desenvolver a súa vida plenamente en galego e , á vez, a situación dos castelanfalantes que, aínda que non falen galego, o entenden. Se consideramos de mala educación falar galego se alguén nos fala en castelán en Galicia, de ser certo, estás pensando que o teu interlocutor castelánfalante está limitado intelectualmente ou que a nosa lingua é inferior a outras linguas. Os de fóra teñen máis dereitos lingüísticos ca nós?
2ºPREXUÍZO: É unha lingua imposta.
Argumento: Lei de Normalización por unanimidade de todos os partidos no Parlamento. Só un 2% di non entender o galego.
3º PREXUÍZO: Lingua de vellos, de pobres e do monte.
En Galicia algunhas persoas teñen un estereotipo negativo sobre os falantes do galego; cres que lles pasa isto mesmo con respecto á súa lingua propia nun lugar como Madrid (por exemplo)?
4º PREXUÍZO: É unha lingua poucos falantes e a súa perda un proceso natural.
Argumento: O galego segue a ser a lingua maioritaria de Galicia, aínda que está minorizada, é dicir, necesitada de protección como consecuencia dunha imposición política (durante o Franquismo) e a ansia de ascender socialmente para saír do atraso económico.
5º PREXUÍZO: Só é útil en Galicia.
Argumento: Ao ter a mesma orixe que o portugués, lingua falada por 200 millóns de persoas facilita as posibilidades de relación e polo tanto económicas dos galegos no mundo en Portugal, Brasil. Son máis de 20 as universidades europeas nas que se estuda o galego.
ELABORAR UNHA PROPOSTA DE TRABALLO
Para combater os prexuízos lingüísticos que podemos facer? Imos realizar unha campaña do tipo "Gústame", pero centrada especificamente nos prexuízos que agora xa coñecemos que existen e que argumentos podemos usar para procurar aminorar os seus efectos na sociedade que nos rodea.
Deseña propostas dos contidos desa campaña:
1- Elabora un decálogo para empregares o galego na aula. Trátase dun "contrato" que se pode asinar para comprometérmonos a cumprilo de aquí a que remate o curso.
2- Analizar os prexuízos lingüísticos máis frecuentes que teñan prezenza no colexio e na contorna. Realizar unha enquisa para detectalo.
Imos entrar neste apartado da Sociolingüística que analiza os prexuízos lingüísticos, un dos elementos que impide avanzar máis axiña no proceso de Normalización da nosa lingua. O obxectivo deste apartado, despois de saber identificalos, será lograr erradicalos. Os prexuízos son causantes de serias discriminacións e de claras inxustizas en contra do galegos e dos galegos.
Lamentablemente existen na sociedade multitude de prexuízos ademais dos lingüísticos. Contra as mulleres, comunidades ou países diferentes ao noso, etc... e, por iso, é de xustiza combatelos.
Un prexuízo é criticar sen argumentos obxectivos, sen ter coñecementos previos de algo. De tal xeito aglutinamos baixo un mesmo criterio varios grupos de persoas, é dicir, creamos unha opinión comunmente negativa sobre ese grupo de persoas ou unha situación sen reparar nas singularidades de cadaquén. O prexuízo lingüístico é un xuízo de valor sobre unha lingua e os seus falantes. Os romanos e os gregos falaban por exemplo de pobos "bárbaros" e polo tanto inferiores para referirse aos que non falaban latín ou grego, linguas do imperio.
Traballaremos logo sobre este tipo de opinións preconcibidas que están asociadas precisamente á socialización, ás regras sociais de convivencia, algunhas moi antigas e que frecuentemente acaban sendo causa de discriminacións de diversa índole.
COMO NACEN OS PREXUÍZOS?
Os prexuízos parten dunha tautoloxía (unha opinión irrefutable) que son os denominados estereotipos.
Primeiro pensamos, logo esas ideas pasan a ser sentimentos e o máis grave é cando se converten en accións negativas.
CUESTIÓNS:
1-IDENTIFICANDO OS PREXUÍZOS MÁIS COMÚNS SOBRE O GALEGO
Despois de definir o concepto debemos dar un paso máis neste proceso de erradicación dos prexuízos.
A primeira das metas que nos marcamos é poder identificar ditos prexuízos. Imos probar sobre un texto, unha situación determinada.
Imos probar a identificar que prexuízos dos que aparecen na listaxe da ilustración están neste texto adaptado dun relato de Suso de Toro:
- ¿Qué quiere?
- Viña cambiar o meu nome do castelán para o galego.
- Pero hombre, no le entiendo. ¿Qué pasa con su nombre? ¿Está mal?... es que no acabo de entender lo que pretende usted exactamente. No sé a dónde quiere llegar.
5- Pois ? Mire, o nome co que eu figuro no Rexistro Civil é ?José?. Ben, pois onde di ?José? eu quero que poña ?Xosé?. Non sei se me expliquei ben ou lle queda confusa esta última parte.
- No me sea irónico, que así no se le va a ninguna parte. En resumidas cuentas, usted lo que pretende es traducir su nombre al gallego. Ya veo. Verá yo no me quiero meter en lo que no es de mi incumbencia, pero dígame, ¿no le gusta su nombre? José es un nombre muy bonito. Yo mismo me llamo José. Y mi hijo mayor, que es abogado.
10- Mire, señor José, nin me gusta nin me deixa de gusta o meu nome, pero eu quero que figure en galego.
- Ya, ya veo. Pero, total, a usted qué más le da. Si usted quiere llamarse Xosé, ¿quién se lo impide? Es libre de firmar como quiera.
- Xa, pero eu quero que, ademais de chamarme eu a min mesmo ?Xosé?, figure así nos papeis. Que se me recoñeza o meu nome.
15- Ya. Como los travestis, que se operan y luego quieren que se les reconozca el cambio de sexo. Vamos, entre hombres, de tú a tú. Dígame la verdá, ¿a usted le llama realmente alguien ?Xosé?? Non lle pasa coma a min que todos me chaman Pepe?
- Si, home. Pero eu quero figurar a todos os efectos legais coma o ? Xosé? que son.
- Ya, como los travestis. O sea que lo suyo es debido a sus ideas.
20- Pois si señor. O meu idioma é o galego, o idioma do meu país é o galego, e eu quero dentro e fóra do meu país chamarme ?Xosé?. En galego. Non sei se me explico.
- Se explica usted perfectamente. Es sorprendente cómo las ideas políticas pueden esclavizar a una persona. Y eso que usted parece una persona con estudios?¡Usted es un fanático! Alá usted y las consecuencias que le deparen sus actos. Pero no piense ni por un
25) momento que es usted más gallego que yo. Mire, tamén eu sei falar galego. Sempre que vou ao campo e falo cos paisanos, falo galego. A Marela, o carro , a fonte? Pero galego verdadeiro, eh. O enxebre. Non ese inventado agora polos profesores que non o mamaron. Vostede mamou o galego?, eh?, mamouno?
Botémoslle unha ollada rápida á nosa lírica medieval, foi produto dunha época de esplendor cultural e nun contexto no que o galego era unha lingua normalizada. Este proceso tivo, como é lóxico, un período previo de desenvolvemento grzas á tradición oral autóctona que non madurou ata que chegou a escrita, proceso asociado ao Trobadorismo, é dicir, a unha moda de literatura culta que chegou a nós grazas ao Camiño de Santiago nun proceso de intercambio cultural cos reinos francos.
Ao tratar os prexuízos lingüísticos caemos na conta de que tamén existen outros prexuízos que podemos combater, que é necesario combater, no día a día.
.jpg)
