A mal chamada Santa Compaña pasa por ser un dos máis estendidos exemplos da nosa mitoloxía relacionada coa morte. Esta procesión de mortos onde hai un vivo e pode ser aviso da morte ten un fondo arraigo entre os galegos como podemos comprobar no seguinte vídeo:
No tocante ao LÉXICO DE DEFUNTOS imos enumerar aquí os que vimos usando ao longo deste mes que comeza co día 1 de Todos os Santos e 2, o dos Defuntos o día dos magostos que pola zona adoita coincidir co 11 día de San Martiño e remata co 30, día de Santo André, que tamén dixemos que ten unha íntima relación cos camiños dos mortos cara o Alén:
MES DE DEFUNTOS (Léxico da morte)
Mes de Santos ou Defuntos ou San Martiño
Outono (auctum + annum ?ano medrado, maduro?)
Día de Todos os Santos 1 de novembro.
Día de Defuntos 2 de novembro.
Día de San Martiño 11 de novembro. ? polo san Martiño...trompos ao camiño?
Día de Santo André 30 de novembro.
Festa do Samaín, 1 de novembro
Caveira (cráneo) / cabaza (calacú)
Candea, vela, cirio
Medo, susto , arrepío, calafrío.
Morrer, finar, falecer
Defunto, morto, finado e cadáver ( carne + dada + aos vermes)
Mortalla
Sudario
Enterro
Caixa, ataúde, féretro, cadaleito
Tumba, cova, terra
Inhumar (ósos) / incinerar (cinzas)
Esqueleto / corpo
Lápida,epitafio
tanatorio
velorio
Cemiterio, camposanto
Ánima, alma, espírito, pantasma
Morte Moura, Morte Branca
Agoiros ou avisos de Morte
Paxaro da Morte, avelaiona (corvo, pega, moucho, curuxa...cabra do aire)
avelaiñas (bolboretas da noite brancas e negras)
A Compaña, Estadea (cruz) procesión, acompañamento
Igrexa, parroquia, adro
Ánima en pena, peto de ánimas e cruceiros
Circo ou círculo no chan
Purgatorio
Magosto
As castañas símbolo dos ánimas
campá
Asombramento nos castiñeiros
Urco
Peregrina
Afogada
Bergantín pantasma
O barqueiro e o Río do Esquecemento.
Deceso, óbito, .... necrolóxica
Funeral, fúnebre ?funus?
Rito/ culto aos mortos
Santuario ofrecidos romaría
Morte, pasamento (pasar) soño eterno
Camiño dos mortos, Santiago, Teixido...
Galicia País dos mortos
Cidades asolagadas en lagoas.
Inferno, Averno, mundo dos mortos
Ruín Hábito (rachar o hábito)
Lume, lapas, laparadas
Illa dos mortos, illa do Alén
Alén: Máis Alá, Outro Mundo
Para entrar ao tema e analizar ao longo deste mes, sabendo que vivimos como galegos, pero que tamén morremos como o que somos, imos darlle unha voltiña no mes de Defuntos a esa relación tan especial que temos os galegos coa morte e os mortos.
Será por que vivimos realmente no cabo do mundo? Se cadra iso vén sendo algo que nos condiciona á hora de entender a Morte coma unha dobre realidade, e falamos da Morte Moura e da da súa irmá a Morte Branca e convivimos con certa normalidade con moitas fórmulas e avisos da morte e mesmo con singulares comitivas de mortos como a Compaña. Máis alá dos magostos e das cabazas, que hai quen as bautizou como de Samaín e que axiña se asocian a fenómenos máis propios da globalización, en Galicia vivimos a morte dun xeito peculiar. É interesante coñecer todo isto como sinal da nosa identidade, da nosa forma de ser, buscando nas fontes das crenzas populares, lendas e acontecidos que se transmitiron dende tempos remotos de boca en boca. Ademais a nosa perspectiva do Alén ten tamén un fondo arraigo que podemos constatar na tradición oral.
Precisamente por iso e apelando ao noso rico patrimonio tradicional imos comezar este periplo con este documental emitido pola Cadea TV da Voz de Galicia:
