No Día Europeo Das Linguas imos comprobar que o uso do galego vén acompañado dun sentimento de liberdade. Nesta viñeta de Luis Davila, o debuxante faise eco dos versos de C. E. Ferreiro:
Lingoa proletaria do meu pobo
eu fáloa porque sí, porque me gosta,
porque me peta e quero e dáme a gaña
porque me sai de dentro, alá do fondo
dunha tristura aceda que me abrangue
ao ver tantos patufos desleigados,
pequenos mequetrefes sin raíces
que ao pór a garabata xa non saben
afirmarse no amor dos devanceiros,
falar a fala nai,
a fala dos avós que temos mortos,
e ser, co rostro erguido,
mariñeiros, labregos do linguaxe,
remo i arado, proa e rella sempre.
Eu fáloa porque sí, porque me gosta
e quero estar cos meus, coa xente miña,
perto dos homes bos que sofren longo
unha historia contada noutra lingoa.
Celso Emilio Ferreiro, Longa noite de pedra (1962)
O IDIOMA É A CHAVE COA QUE ABRIMOS O MUNDO
Analiza o contido deste poema convertido en canción:
O idioma é a chave
coa que abrimos o mundo:
o salouco máis feble,
o pesar máis profundo.
O idioma é a vida,
o coitelo da dor
o murmurio do vento
a palabra de amor.
O idioma é o tempo,
é a voz dos avós
ese breve ronsel
que deixaremos nós.
O idioma é un herdo,
patrimonio do pobo,
maxicamente vello,
eternamente novo.
O idioma é a patria,
a esencia máis nosa,
a creación común
meirande e poderosa.
O idioma é a forza
que nos xungue e sostén
se perdemos a fala
non seremos ninguén.
O idioma é o amor
o latexo, a verdade
a fonte da que agroma
a máis forte irmandade.
Renunciar ao idioma
é ser mudo e morrer
precisamos a lingua
se queremos vencer.
Manuel María. As rúas do vento ceibe (1979)
Cuestións sobre o poema:
- Que recursos literarios destacarías?
- Atendendo ao seu contido procura argumentos para explicar se corresponde a un momento de liberdade ou de escravitude para a lingua?
REMATAMOS OPINANDO
O galego ten unha historia moi especial que lle outorga un carácter de idioma de resistencia, que esixe dos seus usuarios un compromiso. O galego é unha lingua amiga da liberdade.
TI OPINAS:
NA SITUACIÓN DO GALEGO HOXE: PODE COMPETIR EN LIBERDADE?
COMPITE EN IGUALDADE OU POLA IGUALDADE?
Que é a diglosia? (Podes consultar para responder nos teus apuntamentos ou na páx. 19 do libro)
Pensas que o galego compite en pé de igualdade co castelán ou hai unha carreira de fondo con corredores que teñen ás súas costas distinta experiencia, recursos e prestixio?
Sabías que hai 10 millóns de anos debía haber na terra unhas 20.000 linguas? Hoxe só quedan 6900 formas de descubrir o mundo.
Como comenta o libro de texto, un dos idiomas da illa Andamán quedouse recentemente sen falantes.
Grazas á páxina www.survival.es podemos coñecer este caso e algún máis.
A derradeira falante de córnico, un idioma céltico:Dolly Pentreath. O córnico é unha lingua revivida no século XX e hoxe crése que hai máis de 2000 falantes deste idioma recuperado.
O idioma da Illa de Man, o derradeiro falante de manx: Ned Maddrell
Así aparecía a noticia da súa morte na Voz de Galicia en 2008:
Morre a derradeira nativa de Alaska que falaba a lingua ?eyak?.
Efe VOZ DE GALICIA 24-I- 2008
WASHINGTON. A cacique Marie Smith Jones, a derradeira nativa de Alaska que falaba a lingua ?eyak?, morreu esta semana aos 89 anos de idade, segundo informou onte o diario The Anchorage Daily News. En Alaska e as illas Aleutianas viven uns 66.390 nativos, dos que aproximadamente 14.800 falan aínda algún dos idiomas orixinais que pertencen a catro grupos lingüísticos. Segundo Leonard Smith, neto da cacique Marie, a muller foi achada morta na súa cama e a familia cre que faleceu mentres durmía. ? Todos din ?así xa non sofre máis? comentou ao diario a neta Sherry Smith, ? porque sufrirá moitas dores durante anos?.
Marie Smith Jones, que nacera no 1918 en Cordoba e viviu os seus últimos anos en Anchorage era a derradeira ?eyak? de puro sangue e xefa da súa minguante tribo, á que conducirá nunha batalla legal contra as grandes empresas madereiras que cortaban bosques en terra ancestrais. Michael Krauss, da Universidade de Alaska en Fairbanks, un experto en linguas indíxenas, calculou que dez mil anos atrás, cando había na Terra uns 10 millóns de humanos, falábanse máis de 20.000 linguas, e foron a integración social e económica, o desenvolvemento das comunicación globais e a extinción ou asimilación das culturas autóctonas o que levou á desaparición de milleiros de idiomas.
Cuestións para saber máis:
Cantos idiomas hai hoxe no mundo?
A ver se dás coa resposta axeitada. A metade dos idiomas do mundo teñen menos de:
1000 falantes
2000 falantes
10.000 falantes
A cada canto desaparece unha lingua?
Para simplificarmos o panorama de familias lingüísticas imos distinguir 5 grandes grupos:
A familia INDOEUROPEA, as linguas euroasiáticas entre as que se atopa o latín e a nosa.
A familia BANTÚ ou de linguas africanas.
A familia CAMITO-SEMITA entre as que se atopa o hebreo e o árabe, situadas no norte de África e a parte de Asia próxima ao Mediterráneo.
A familia SINO-AUSTRINA con linguas como o chinés e o xaponés en Asia e todas as de Oceanía.
A familia AMERINDIA das linguas do continente americano quechua, azteca, guaraní...
Un comunicado da Federación Internacional de Tradutores no Día Internacional da Tradución (30 de setembro)vén moi a conto:
"O noso planeta é rico na diversidade lingüística. As aproximadamente seis a sete mil linguas faladas en todo o mundo son o depósito da nosa memoria colectiva e o patrimonio intanxible. Pero a diversidade lingüística e cultural que ofrecen está baixo a ameaza: o 96% destas linguas son faladas por só o 4% da poboación mundial e centos de elas axiña se perderán para sempre.
A UNESCO e as Nacións Unidas pediron aos seus Estados Membros apoiar e protexer a variedade de linguas que se falan polos pobos do mundo. A Declaración Universal da UNESCO sobre a Diversidade Cultural, adoptada en 2001, establece que "a diversidade é tan necesaria para a humanidade como a biodiversidade para a natureza". O seu exdirector, Federico Mayor Zaragoza, dixo: "Se perdemos a diversidade cultural, perdemos a maior riqueza que temos".
Por iso o noso traballo durante este curso cremos que debe encamiñarse na procura de preservar o espazo do galego, ese que debe ocupar Galicia no mundo.
CUESTIÓNS:
1- O AVÓ DO GALEGO, quen vén sendo?
O galego, coma a maioría das linguas de Europa e un bo número das de Asia, deriva do indoeuropeo, podemos dicir que é o seu avó ou avoa.
1.1 Cuestión: Procura unha boa definición do indoeuropeo e representa unha árbore xenealóxica ou esquema de todas das 12 grupos ou familias fillas do antigo indoeuropeo (podes informarte nesta dirección: http://gl.wikipedia.org/wiki/Linguas_indoeuropeas) de todos os xeitos a lista de grupos que debe aparecer é : Albanés, Anatolio, Ilirio ( paleo-balcánico), Grego, Celta, Tocario, Báltico-Eslavo, Itálico, Xermánico, Indo-Iraní e Armenio, procura tamén poñer o nome de algunhas das linguas máis importantes de cada unha destas familias. Non esquezas de situar na árbore o galego indicando quen foi a súa lingua nai.
1.2 Cuestión: As cinco grandes familias de linguas no mundo son a indoeuropea, a sino-austrina(Asia oriental e Oceanía), as camito-semitas, as africanas e as amerindias. Fai un pequeno esquema no que coloques un par de exemplos de linguas de cada familia, procura que sexan linguas o máis coñecidas posibles por todos os compañeir@S Podes informarte en : http://gl.wikipedia.org/wiki/Linguas_do_mundo
2- CALES PODEN SER AS CAUSAS DA DESAPARICIÓN DAS LINGUAS E DA EXPANSIÓN DOUTRAS?
Os romanos chegan ao noso territorio cara o 131 a.C. Esta terra tiña unha cultura prerromana que chamamos castrexa que seguramente facía uso de diversas linguas non escritas. Os romanos someten á poboación tras diversas guerras con galaicos, cántabros e ástures e establecen unha división provincial na Península dentro do gran Imperio creado por eles. Gallaecia será unha provincia romana (maior do territorio actual de Galicia, pois chegaba polo sur ao río Douro e polo leste ata Cantabria. O latín substituíu as linguas dos anteriores poboadores que desapareceron,pero sobre o latín créase a base da que nacerá máis adiante o galego cara o século IX d. C.
3- QUE SIGNIFICA QUE O GALEGO SEXA UNHA LINGUA ROMANCE?
4- SE NO MUNDO HAI 200 ESTADOS E SE FALAN MÁIS DE 6.000 LINGUAS, QUE PODEMOS DEDUCIR DESTES DATOS?