Imos escoitar un romance escrito por Darío Xohán Cabana sobre a historia do Galego. O obxectivo é coñecer a panorámica da nosa lingua a través do tempo. Para facilitar o seu estudo dividiremos a Historia do galego en catro grandes etapas:
ROMANCE DA LINGUA
Imos co primeiro proxecto do curso ir enchendo de contido este gráfico coa historia da nosa lingua dende o seu nacemento ata a actualidade.
Vai entrando nos seguintes enlaces que iremos activando día a día:
Despois da Idade Media o galego vai pasar por tempos difíciles e tardará en volver a coller folgos para seguir o seu camiño como lingua literaria. Deteñámos logo o noso andar para sabermos algo sobre como foi este proceso ata chegar aos nosos días.
As cantigas galaico-portuguesas estaban entre os "40 principais" da época a partir da difusión escrita que propiciou o Camiño de Santiago polas cortes de media Europa. Triunfaron os xograres e trobadores galaicos non só na súa terra e nos reinos do resto da Península, chegaron a ser requeridos e imitados nas cortes máis importantes do resto de Europa.
Había, entre outros modelos, tres tipos de cantigas principais:
Cantiga de amigo posta en boca dunha muller que falaba da súa desesperación pola ausencia do namorado.
Cantiga de amor, posta en boca dun home que cantaba as belezas da súa namorada e declaraba canto a amaba.
Cantigas de escarnio e maldicir, cantigas satíricas coas que metían ben cunha persoa ou cun mal proceder das persoas.
Tamén foron moi coñecidas as Cantigas de Santa María que se dedican a un tema relixioso para louvanza ou narrar aos milagres da Virxe.
CUESTIÓNS:
1- Tendo en conta a clasificación anterior, escoita as seguintes cantigas e indica a que tipo de cantiga pertence cada unha. Fíxate ben no que din os textos que están en galego-portugués medieval, claro.
Imos logo co primeiro proxecto do curso encher de contidos a Historia da nosa lingua dende as súas raíces ata hoxe.
Para realizar este proxecto botaremos man dun romance. Despois de traballar co romance máis antigo do noso idioma imos coñecer outro máis moderno quenon é anónimo, é de Darío Xohán Cabana e trata sobre a Historia da nosa lingua. Ímolo dividor en catro partes para podelo ir analizando e comentando aos poucos.
5- Un esquema para estudar Nesta entrada tamén podes consultar nun enlace dous mapas interactivos moi interesantes sobre os períodos da Romanización ata o século XV e dende o nacemento do galego ao século XX.
Estas tres imaxes remóntannos a tempos ben distintos. As tres manteñen unha relación a través do instrumento: a zanfona que tocan. Só coñecemos o nome do último. Faustino Santalices, o home que impediu que este instrumento e as cantigas que se tocaban con ela se perdesen para sempre.
Un pobo sen pasado non ten futuro
Castelao
Seguindo a idea de procurar a adolescencia da nosa lingua imos reparar nun romance, o máis antigo que se conserva en galego para comezar unha viaxe pola historia do idioma.
Imos escoitar un romance, o máis vello dos que se coñecen cantado en galego. Trátase dunha historia relacionada co Camiño de Santiago de un peregrino chamado D. Gaiferos de Mormaltán. É unha peza que se chegou aos nosos días grazas a un traballo moi singular de Faustino Santalices, un avó que nos deixou a súa voz. El preocupouse polas cantigas de cego que acompañaban a estes dende tempos remotos á hora de pedir esmola, recuperando tamén un instrumento con que adoitaban acompañarse: a zanfona.
Está é a letra que a tradición oral conservou e que Faustino Santalices gravou en 1945:
Onde vai aquil romeiro,
meu romeiro a onde irá?
camiño de Compostela,
non sei se alí chegará.
Os pés leva cheos de sangue,
xa non pode máis andar.
Malpocado, pobre vello,
non sei se alí chegará.
Ten longas e brancas barbas,
ollos de doce mirar.
Ollos gazos, leonados,
verdes coma a auga do mar.
E a onde ides, meu romeiro?
Onde queredes chegar?
Camiño de Compostela,
onde teño o meu fogar
Compostela é miña terra,
deixeina sete anos hai.
Reluciente en sete soles,
brillante como un altar.
Cóllase a min, meu velliño,
vamos xuntos camiñar.
Eu son trobeiro das trobas
da Virxen de Bonaval.
I eu chámome Don Gaiferos,
Gaiferos de Mormaltán.
Se agora non teño forzas
meu Santiago mas dará.
Chegaron a Compostela
e foron á Catedral.
Ai, desta maneira falou
Gaiferos de Mormaltán.
Gracias, meu señor Santiago,
aos vosos pés me tes xa.
Si queres tirarme a vida
pódesma señor tirar,
porque morrerei contento
nesta santa catedral.
E o vello das brancas barbas
caiu tendido no chan,
pechou os seus ollos verdes,
verdes como a auga do mar.
O obispo que esto viu
alí o mandou enterrar.
E así morreu, meus señores,
Gaiferos de Mormaltán.
Iste é un dos moitos milagres
que Santiago Apostol fai.
Aquí deixamos outra versión máis moderna do tema:
Investigación:
1-O teu avó ou a túa avoa seguro que coñecen algunha vella cantiga que aínda ti non escoitaches, fai unha pequena recolleita entre as persoas maiores que coñezas ata lograr recuperar para a túa memoria unha cantiga galega tradicional.
2- Investiga se foi verdade o caso de Don Gaiferos de Mormaltán.
3-Procura unha definición para este tipo de composición chamada romance.
Seguindo a idea de procurar as sementes que deron paso ao futuro a través da lingua, para volver a mirada ao pasado imos reparar nun romance, o máis antigo que se conserva en galego para comezar esa viaxe pola nosa cultura.
Estas tres imaxes remóntannos a tempos ben distintos. As tres manteñen unha relación a través do instrumento: a zanfona que tocan. Só coñecemos o nome do último. Faustino Santalices, o home que impediu que este instrumento e as cantigas que se tocaban con ela se perdesen para sempre.
Imos escoitar un romance, o máis vello dos que se coñecen cantado en galego. Trátase dunha historia relacionada co Camiño de Santiago de un peregrino chamado D. Gaiferos de Mormaltán. É unha peza que se chegou aos nosos días grazas a un traballo moi singular de Faustino Santalices, un avó que nos deixou a súa voz. El preocupouse polas cantigas de cego que acompañaban a estes dende tempos remotos á hora de pedir esmola, recuperando tamén un instrumento con que adoitaban acompañarse: a zanfona.
Está é a letra que a tradición oral conservou e que Faustino Santalices gravou en 1945:
Onde vai aquil romeiro,
meu romeiro a onde irá?
camiño de Compostela,
non sei se alí chegará.
Os pés leva cheos de sangue,
xa non pode máis andar.
Malpocado, pobre vello,
non sei se alí chegará.
Ten longas e brancas barbas,
ollos de doce mirar.
Ollos gazos, leonados,
verdes coma a auga do mar.
E a onde ides, meu romeiro?
Onde queredes chegar?
Camiño de Compostela,
onde teño o meu fogar
Compostela é miña terra,
deixeina sete anos hai.
Reluciente en sete soles,
brillante como un altar.
Cóllase a min, meu velliño,
vamos xuntos camiñar.
Eu son trobeiro das trobas
da Virxen de Bonaval.
I eu chámome Don Gaiferos,
Gaiferos de Mormaltán.
Se agora non teño forzas
meu Santiago mas dará.
Chegaron a Compostela
e foron á Catedral.
Ai, desta maneira falou
Gaiferos de Mormaltán.
Gracias, meu señor Santiago,
aos vosos pés me tes xa.
Si queres tirarme a vida
pódesma señor tirar,
porque morrerei contento
nesta santa catedral.
E o vello das brancas barbas
caiu tendido no chan,
pechou os seus ollos verdes,
verdes como a auga do mar.
O obispo que esto viu
alí o mandou enterrar.
E así morreu, meus señores,
Gaiferos de Mormaltán.
Iste é un dos moitos milagres
que Santiago Apostol fai.
Aquí deixamos outra versión máis moderna do tema:
Investigación:
1-O teu avó ou a túa avoa seguro que coñecen algunha vella cantiga que aínda ti non escoitaches, fai unha pequena recolleita entre as persoas maiores que coñezas ata lograr recuperar para a túa memoria unha cantiga galega tradicional.
2- Investiga se foi verdade o caso de Don Gaiferos de Mormaltán.
3-Procura unha definición para este tipo de composición chamada romance.
Botémoslle unha ollada rápida á nosa lírica medieval, foi produto dunha época de esplendor cultural e nun contexto no que o galego era unha lingua normalizada. Este proceso tivo, como é lóxico, un período previo de desenvolvemento grzas á tradición oral autóctona que non madurou ata que chegou a escrita, proceso asociado ao Trobadorismo, é dicir, a unha moda de literatura culta que chegou a nós grazas ao Camiño de Santiago nun proceso de intercambio cultural cos reinos francos.
Botémoslle unha ollada rápida á nosa lírica medieval, foi produto dunha época de esplendor cultural e nun contexto no que o galego era unha lingua normalizada. Este proceso tivo, como é lóxico, un período previo de desenvolvemento grzas á tradición oral autóctona que non madurou ata que chegou a escrita, proceso asociado ao Trobadorismo, é dicir, a unha moda de literatura culta que chegou a nós grazas ao Camiño de Santiago nun proceso de intercambio cultural cos reinos francos.