Imos escoitar un romance escrito por Darío Xohán Cabana sobre a historia do Galego. O obxectivo é coñecer a panorámica da nosa lingua a través do tempo. Para facilitar o seu estudo dividiremos a Historia do galego en catro grandes etapas:
Benvidos ao curso 2023-24 de Lingua e Literatura Galegas.
Un curso máis procuramos un lema para o curso que nos axude a comezar o curso marcando un obxectivo.
Aquel país das marabillas do curso pasado no presente convértese logo nun teatro onde actuamos unha metáfora onde desenvolveremos traballaremos coas semellanzas que nos permiten identificar a Galicia cun teatro.
Muitas veces escoitamos falar do teatro da vida como unha metáfora do vivir, da existencia, pois nela lévase a cabo o noso día a día, os nosos conflitos diarios, coas nosas carencias e cos nosos logros, o espazo concreto de contacto que compartimos cos outros, onde expresamos como verdadeiros personaxes protagonistas portadores de sentimentos de tristura e de ledicia. Ese teatro é un verdadeiro espello do que realmente somos e que se concreta en actos, pois a nosa personalidade depende de como actuamos e nos movemos no mundo.
No teatro a lingua de noso é esencial, dun xeito ou doutro, é un espazo delimitado e cargado de códigos onde o fundamental é a comunicación. Galicia tamén é un teatro que, como toda cultura nos manifestamos ante o mundo xa que somos nosoutros os seus actores e actrices. Neste teatro representamos unha obra que se chama Galicia, que resulta ser unha representación única e irrepetible, como calquera outra representación dramática.
ACTIVIDADES:
1- En que idioma está a ilustración desta entrada, escríbea en galego na túa libreta como cita inicial do curso.
2- O título ou lema da unidade é unha metáfora, tamén hai metáforas na cita. Que é unha metáfora? Na cita de Charles Chaplin ademais se evocan dous tópicos literarios moi interesantes, o do carpe diem/ tempus fugit. Explícaos.
3- Realiza unha redacción na que expliques porque Galicia á unha peza de teatro que nós representamos.
PAULA CARBALLEIRA; PREMIO NACIONAL DE LITERATURA DRAMÁTICA
Quen sabía que o 1 de setembro o Ministerio de Cultura de España concedeu a Paula Carballeira o Premio Nacional de literatura dramática? Dito doutro xeito Paula Carballeira escribiu neste ano pasado unha das mellores obras de teatro escritas en toda a Península. Como pode ser e que ademais estea escrita en galego? Este curso servirá, sen dúbida, para dar resposta a esta curiosa pregunta.
A Lingua e Literatura de 2º da ESO comeza cunha UNIDADE CERO dedicada á historia da lingua. Comezamos logo facendo memoria de algo que aprendemos o ano pasado sobre os que lle pasou a nosa lingua nos últimos 10O anos, desde que a falaban maioritariamente os nosos bisavóas e bisavoas. Lémbradelo?
ACTIVIDADES:
1- Realiza un breve resumo sobre a vida de Olaia, unha das Tanxugueriras, e as distintas relacións coa lingua.
2- Nun momento di que se atopou cuns superpoderes, a que se refire?
3- No Instituto por que lle dicían que era de aldea? Sabes como se chama este tipo de insulto?
4- Que lle pasou co galego na súa vida laboral?
5- Que significan "recolleita" e "aturuxo"?
6- Por que Olaia pode ser considerada un referente?
Despois de ter claro eses 100 últimos anos imos a estudar a grandes trazos o que lle ocorre a nosa lingua milenaria.
Imos usar un referente da música tradicional como Faustino Santalices para poder viaxar no tempo ata a dolescencia do Galego:
ACTIVIDADES:
1- Quen era Faustino Santalices? Recolle algúns datos sobre a súa vida.
2- Que tipo de recolleita realizou? A que colectivo entrevistou para poder recuperar o seu repertorio?
3- Faustino Santalices recuperou un repertorio e un instrumento medieval, como se chamaba?
4- Unha das pezas máis coñecidas do seu traballo de recuperación que el mesmo gravou e un Romance medieval, sabes cal era o seu título?
Como o verán comeza e as areas son visita obrigada imos recomendar un par de lecturas para que as letras poidan ser compañeiras ben dun solpor ou de noites longas, que realmente son as máis breves do ano ou de mañás calorosas e ditosas.
As lecturas que vos propoñemos son de dúas autoras interesantes, son dúas novelas:
- Corazón de Xúpiter de Marilar Aleixandre.
- Ollos de auga de Domingos Villar, coa que iniciou unha saga de moita sona.
Para rematar unha recomendación complementaria: non deixedes de procurara asistir a varaiada oferta musical en galego que ao longo do verán se vai a producir en vilas e cidades, festivais e actividades culturais.
Para entrar no verán nas augas das vacacións con bo pé despois dos labores do curso traemos unhas recomendacións lectoras, ademais de as actividades lúdicas e musicais de asistir a concertos e festivais de interese onde a música en galego de distinta índole se manifeste.
Imos logo con esas lecturas que recomendamos. Hai unha saga moi marinense que non nos cansamos d erecomendar porque é realmente interesante, atractiva e marabillosa. Trátase da saga de DRAGAL da autora afincada en Marín Elena Gallego Abad.
LITERATURA: Subxéneros narrativos páx. 158-160
O teatro páx. 178-179
Traxedia , comedia, farsa e drama páx. 210-211 (Lembra que podemos catalogar de farsa a obra do Plan lector O achado do Castro, é dicir, un subxénero dramático de contido crítico e satírico con personaxes caricaturescos). Recursos literarios
Imos redactar unha biografía sobre o autor homenaxeado no Día das Letras Galegas do 2023. Para recoller os datos máis significativos usaremos o seguinte audiovisual:
Da serie documental feita pola Academia con motivo desta celebración o sexto dos episodios fai referencia ao legado e a súa obra literaria, outro aspecto que nos interesa coñecer:
Para elaborar esta Vida e Obra segue o seguinte esquema:
VIDA de FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO
- Lugar e data de nacemento
- Infancia, estudos e contacto coa lectura
- Cunqueiro, un amigo para sempre.
- Madrid 1931. Descuberta do Galeguismo
- Santiago. Partido Galeguista e Seminario de Estudos Galegos.
- Guerra Civil. Nova etapa en Vigo.
- Creación da Editorial Galaxia. Divulgador da cultura galega.
- Na Academia Galega en 1963 propón a celebración do Día das Letras.
- Presidente da Fundación Penzol e da RAG (1997-2001).
- Lugar da morte no 2010 aos 97 anos de idade.
OBRA:
- Máis de 4000 artigos como divulgador dende mozo.
- Co seudónimo de Salvador Lourenzana durante a ditadura.
- Unha novela: O cego de Pumardedón
- Varios libros de viaxes: Galicia
- Ensaios sobre: Cos ollos do noso espírito, Galicia no espello, Historia da Literatura Galega
- Memorias: O río do tempo, Camiño andado
Como estamos a celebrar o día do libro nesta fin de semana imos comezar a ler esta obra de Manuel Núñez Singala na aula durante este terceiro trimestre. Faite co teu exemplar.
Imos realizar tamén unha proba de lectura sobre esta obra na que ademais de poder resumir o seu contido e detallar algunhas das claves da trama, repararemos nos recursos máis destacados desta obra dramática como son as ironías constantes ou a utilización de personaxes propios dunha farsa.
Como o signo lingüístico os textos literarios tamén teñen SIGNIFICADO e SIGNIFICANTE, dito doutro xeito teñen CONTIDO E FORMA como calquera outra unidade gramatical. Por iso á hora de analizar textos é importante identificar neles os recursos referidos a unha e outra cara da moeda para procurar un comantario o máis completo posible.
Comecemos por identificar recursos atendendo á seguinte clasificación (lembra que a maioría están explicados nas páxinas 88,89,90 e 91 do libro).
RECURSOS DE FORMA:
a) Morfosintácticos:
Epíteto:
Enumeración:
Asíndeto:
Polisindeto:
Hipérbato (desorde)
Anáfora:
Paralelismo:
b) Fonéticos:
Aliteración ou fonosimbiolismo:
Onomatopea:
Paronomasia:
RECURSOS DE CONTIDO:
Simil ou comparación:
Metáfora ou identificación:
Metonimia (parte polo todo):
Símbolo:
Ironía:
Hipérbole ou esaxeración:
Antítese ou contraposición:
Personificación:
Sinestesia:(O mundo dos sentidos)
Silepse ou Diloxia ou dobre sentido:
TÓPICOS
Carpe diem
Tempus fugit
Furor amoris
Locus amoenus
Probamos a descubrir recursos no himno Galego?
Eduardo Pondal compuxo un longo poema de 10 estrofas no seu libro Queixumes do Pinos. Os galegos da Habana en 1907 procurando unha letra para o que sería o Himno de Galicia escolleron as catro primeiras estrofas deste poema ao que logo poría música Pascual Veiga.
OS PINOS
Que din os rumorosos
na costa verdecente
ao raio transparente
do prácido luar?
Que din as altas copas
de escuro arume arpado
co seu ben compasado
monótono fungar?
Do teu verdor cinguido
e de benignos astros
confín dos verdes castros
e valeroso chan,
non des a esquecemento
da inxuria o rudo encono;
desperta do teu sono
fogar de Breogán.
Os bos e xenerosos
a nosa voz entenden
e con arroubo atenden
o noso ronco son,
mais só os iñorantes
e féridos e duros,
imbéciles e escuros
non nos entenden, non.
Os tempos son chegados
dos bardos das edades
que as vosas vaguedades
cumprido fin terán;
pois, donde quer, xigante
a nosa voz pregoa
a redenzón da boa
nazón de Breogán.
BOTEMOS LOGO UNHA OLLADA INICIAL AO LÉXICO DO HIMNO:
-os rumorosos: ruidoso, adxectivo referido aos pinos.
- luar:nunha noite de lúa.
- arume arpado: a folla en forma de arpa do pino.
- monótono fungar: un ruído ou son uniforme.
- cinguido: que rodea.
- confín: terra do lindeiro.
- castros:construción da cultura prerromana.
- inxuria: insulto
- rudo: bruto
- encono: rancor
- Breogán: rei celta de Galicia
- arroubo: admiración
- féridos: cruel
- bardos: cantor da memoria da tribo
- vaguedades: imprecisión.
- pregoa: anuncia
- redenzón: liberación
- nazón: pobo, xentes
RECURSOS (exercicio de clase)
Cales son os seus principais recursos:
SEMÁNTICOS (do contido e significado das palabras)
No epíteto "rumorosos" hai unha metonimia, como a explicas?
O símbolo dos pinos, que pode significar?
A personificación, en que versos a podes atopar?
Onde ves algunha antítese?
Galicia aparece evocada como termo real dunha fermosa metáfora, sabes cal?
MORFOSINTÁCTICOS (da forma e o ritmo)
O Hiperbato neste poema é frecuente no estilo de Pondal, sinala un exemplo?
.jpg)
