Sabemos que un dos libros de cabeceira de Velázquez era As metamorfoses de Ovidio. seguramente por versión deste compendio de mitoloxía Velázquez tomou inspiracións para os seus cadros. Imos destacar os tres seguintes:
A VENUS DO ESPELLO
Na mitoloxía romana Venus era unha importante deusa principalmente relacionada co amor, a beleza e a fertilidade. A súa equivalente aproximada na mitoloxía grega era Afrodita, aínda que a Venus romana era moito máis poderosa e reverenciada. Era esposa de Vulcano e consideraba devanceiro do pobo romano mediante o seu lendario fundador, Eneas,da que era nai, xogando un papel crucial en moitas festividades e mitos relixiosos romanos.
A pintura de Velázquez, o único espido que realiza o pintor, realízao en Italia nunha viaxe na que coñece a que vai ser a modelo deste cadro que, humanizando o mito, sitúa de costas e mesmo o seu rostro queda desfigurado no espello. Unha Venus que vai ser recoñecida especialmente polo Cupido, o caprichoso neno alado que sempre a acompaña.
A FRAGUA DE VULCANO
O cadro describe o momento en que o deus Apolo, coroado de loureiro visita o lugar onde Vulcano fabrica armas para a guerra. A coroa de loureiro sobre a cabeza permite identificar ao personaxe como Apolo. O deus Apolo asociado ao deus do Sol que todo o ve e que todo o sabe, comunica a Vulcano o adulterio da súa esposa Venus con Marte, deus da guerra, por esa razón todos os personaxes miran con cara sorprendida ao deus que acaba de presentarse no estudo, ata algún deles abre a boca e os ollos para indicar este xesto de sorpresa.
Velázquez inspirouse para realizar esta obra nun gravado de Antonio Tempesta, modificándoo amplamente e centrou a acción narrativa nos xestos e expresións, mediante un estilo clasicista barroco que non recorda nada tenebrismo. Destaca o interese polo espido, como influencia da estatuaria grecorromana e da corrente clasicista de Guido Reni. De Reni podería provir tamén a composición a modo de friso. A Guercino recorda, doutra banda, os tons claros da figura de Apolo.
MARTE
No mito cantado polo bardo no salón de Alcínoo, rei dos feacios.[19] Helios, o divos sol, espiou unha vez a Ares e Afrodita facendo o amor en segredo na casa do esposo da deusa, Hefesto ( Vulcano en versión latina) , a quen alertou presto. Hefesto enfureció e conspirou para atrapar á parella "in fraganti", para o que dispuxo sobre a cama unha sutil rede metálica invisible co poder de inmobilizar a calquera, incluíndo aos deuses. Así atrapou a Ares e Afrodita na seguinte ocasión, traendo entón aos demais deuses para que fosen testemuñas do adulterio (as deusas non foron por pudor), pensando humillalos. Algúns comentaron a beleza de Afrodita, outros que cambiarían gustosos o lugar de Ares, pero todos burláronse deles. Poseidón accedeu a devolver ao cornudo Hefesto o excrex de Afrodita. Cando a parella foi liberada, Ares fuxiu á súa terra natal, Tracia. (Nunha versión adulterada moi posterior, Ares puña a Alectrión á súa porta para que lle avisase da chegada de Helios, pero o mozo quedou durmido e Helios descubriu aos amantes. Ares, furioso, transformou a Alectrión nun galo, que nunca se esquece de anunciar a chegada do sol pola mañá.)