Logo de trinta e tres anos padecendo persecución, o escritor Salman Rushdie vén de sufrir o ataque violento dun fanático. Cómpre ter presente que varios tradutores da súa obra xa foran asasinados.
Nunca lin a este autor, polo que non pretendo hoxe gabar os seus textos, outramente, avogo polo dereito á liberdade de expresión do escritor (e por extensión dos creadores todos) para plasmar nas súas obras o que crea oportuno.
Considero que o único factor que pode reprobar ou impulsar unha creación, é a súa calidade.
Quen se sinta ofendido polo contido dun argumento literario, debería deterse a pensar nas motivacións que apuxaron o autor a recrear, denunciar, ou sinxelamente empregar como recurso narrativo, aquelas situacións que o incomodaron como usuario.
Con todo, hoxe, 19 de agosto, o que me move a recordar que no mundo moitos escritores padecen as consecuencias da súa valentía, é que tal día coma hoxe de hai oitenta e seis anos, centos de libros foron queimados na Dársena da Coruña por orde dos fascistas sublevados. Tales episodios non se vivirían exclusivamente na cidade herculina, pois, tristemente, iríanse reproducindo ao ancho e longo do Estado.
Non esquezamos tampouco, que nesa mesma xornada eran fusilados Federico García Lorca e Ánxel Casal. O poeta e mais o seu editor en lingua galega, morrerían o mesmo día en latitudes distantes, mais irmandadas pola barbarie dos valedores da incultura.
Moito se especula, aínda hoxe, polas causas que conduciron a Lorca até o barranco de Víznar: a ideoloxía, a orientación sexual, o compromiso artístico… e eu creo, modestamente, que o feito condenatorio tivo moito máis que ver coa súa condición intelectual que con ningún outro factor. O peor inimigo do fascismo é a cultura, a formación e a información. En definitiva, a civilización.
Coido que un dos deberes do escritor actual é reflectir o crítico momento que atravesa, xa non o país ou o continente, senón o mundo todo. E tal labor debería poder desenvolvelo con absoluta normalidade, especialmente á hora de describir todo aquilo que contravén a orde natural da Civilización.
Teñamos en conta que a emerxencia de fanatismos de toda índole (supremacismo, imperialismo, aculturación deliberada, fascismo…), conculca esa orde natural que, instintivamente, pula pola concordia, a diversidade, o pluralismo, o respecto, e de maneira basilar pola LIBERDADE.
Cando nos enfastíe unha lectura e a antipatía cara ao autor aniñe no noso ánimo, teremos a potestade de deixar de consumir as súas obras, no entanto, a nosa sensación non nos outorgará, xamais, o dereito ao asedio, nin sequera no nome do sagrado status de lector.
Non hai castigo máis primitivo e irracional ca o perseguimento, e convén recordar, cantas veces faga falla, que a tal hora deberiamos ter ben superados os atavismos da Prehistoria.

Imaxe: Queima de libros na Coruña o 19 de agosto de 1936

Evocoume a lectura de La guerra del general Escobar moito do acontecido hai cinco anos en Cataluña, cando, invocando unha lexislación tan vixente como emanada das derradeiras vontades de Franco, algúns defenderon e xustificaron a violencia policial contra os partidarios do referendo de autodeterminación. Curiosamente, moitos daqueles legalistas mantiñan (e manteñen) unha xenerosa aquiesciencia á hora de ponderar o réxime franquista, un réxime evidentemente sedicioso, fascista e excretado pola sublevación armada contra a legalidade democrática.
Cóntase no relato que veño de ler a historia de Antonio Escobar Huertas, un coronel da Garda Civil que se mantén fiel á II República, fai a guerra do lado da legalidade constitucional e acaba padecendo as consecuencias da súa lealdade.
O autor, José Luis Olaizola, non dubida (falamos dunha obra redactada nos anos oitenta do pasado século) en dilucidar a través da trama que o acontecido en 1936 foi un golpe de Estado. Mais iso non debe facernos crer que a imparcialidade ou a obxectividade inzan o argumento, non, pois a intencionalidade da obra déixase albiscar desde os primeiros parágrafos.
Reitérase a través do personaxe principal unha proverbial neutralidade da Garda Civil ante os conflitos sociais… e, inevitabelmente, xurdirán na nosa memoria certas imaxes das vésperas do un de outubro de 2014: axentes ondeando bandeiras, arengas de incitación ao odio e coches patrulla engalanados para a televisada partida cara a Cataluña.
Pese ás interesantes leccións ofrecidas pola novela de José Luis Olaizola, non deixa este de ser un relato interesado. O texto, galardoado co Premio Planeta en 1983, non aforra esforzos en deostar dúas ideoloxías concretas: o comunismo e o anarquismo.
Por outra banda, o encomio á Garda Civil faise constante durante a narración toda.
No entanto, tampouco considero que a motivación primeira do texto sexa inculcar a febre militarista, pois se hai algo que Olaizola tenta por riba de todo, é erixirse en propagandista do credo católico.
Entendo que a conclusión do autor é que Escobar Huertas, por riba da súa integridade persoal e o seu uniforme, viuse obrigado a actuar con rectitude en virtude da súa fe cristiá. Xa o anunciamos, esta novela non dá puntada sen fío e a sutileza á hora de mostrar a mensaxe non é afortunada.
Así a todo e evanxelizacións á parte, o documento pode resultar pedagóxico á hora de analizar un presente que parece recuar deixándose engolir polo rodopío da historia recorrente.
Non deixemos de achegarnos a este volume comercializado pola Editorial Planeta en diversas edicións (a que manexei é unha especial de 2004 para Planeta DeAgostini) para decatármonos, máis unha vez, de que tripamos camiños mal balizados á mantenta.
Por certo, Antonio Escobar Huertas era fillo dun galego de Sarria.

A Suso Fernández, “Suso do Bahía”, téñolle escoitado infinidade de cousas interesantes, e outras tantas se estarán publicando agora nos medios de comunicación da Mariña.
Onte soubemos que o tótem da cultura focega emprendía singradura cara a esa morada onde a tal hora estará departindo con Leiras, con Noriega e con Cunqueiro, casualmente mindonienses todos.
Porque a Suso tamén lle escoitei, unha tarde no ventre da libraría Bahía, “se me perdo en Foz, buscádeme en Mondoñedo”, así que agora, andará parolando animadamente da Escola Poética do Seminario ou de reeditar Se o vello Sinbad volvese ás illas, onde a Foz se lle chama Bolanda.
Doutra volta, contáranos Suso que no transcurso dunha homenaxe a unha vítima de presidio durante a Ditadura, un orador mencionara o gran mérito do encarcerado, ao que o homenaxeado respondera: “mérito ningún, que a min leváronme á forza”.
E con estas e outras anécdotas estarán divertíndose agora don Manuel, don Antonio e don Álvaro, satisfeitos por ter a Suso canda eles, mais sen caeren na conta do orfa que queda Bolanda, e A Mariña toda, e este país que Suso soñou culto e consciente do propio ser, agora que o ciclo da vida nos arrincou o noso libreiro “á forza”.
É seguro que xa preguntou o noso libreiro polo seu grande amigo Manuel María, e ben sei, houberon dicirlle que anda a percorrer as parroquias do alén, como soñara sempre o chairego facer na vida terrea.
Se non me engana a memoria, a derradeira vez que vin a Suso entre o público dun acto literario (sentado na cadeira de brazos que a súa filla Cielo lle tiña reservada na libraría) foi no lanzamento de O Alén dos Barqueiros, de Anxo Muíños.
Escollérame o amigo Anxo como mestre de cerimonias na presentación da súa novela e aló fóramos, nunha noite de temporal de finais de novembro. Mais, en entrando na libraría Bahía, arroupados pola calor humana de Suso, Marita, Cielo e moitos outros amigos, forámonos mergullando nese ambiente íntimo que exhala a fusión de literatura e amizade.
Agora, no alén dos libreiros, andará Suso a recomendar lecturas e a deseñar rutas, mágoa que ningunha leve outra volta a Bolanda.