Que no campo da festa se fale de teatro e que coincidan catro dramaturgos no recinto alumeado por lampadiñas de cores, non é frecuente; mais tal se viu na véspera do Día da Patria na parroquia de Lagoa, onde se representou O menciñeiro á forza, obra de Xosé Manuel Carballo, xermolada a partires da comedia de Moliére O enfermo imaxinario.
O teatro amador deu en imperar nos eventos sociais do Alfoz do Castrodouro desde hai tempo, e agora vén de xurdir unha iniciativa local, mesmo parroquial.
Non teñen nome ?aínda- nin se consolidaron como grupo, mais xa lograron que o espírito de Moliére visitase a vella Lagoa das lendas ?e toponimia- mariñas en terra valeca.
Cómpre, sen máis voltas, felicitar o grupiño de lagoeses que sacou adiante, con rigor e perseveranza, unha representación que pode durar ao redor das dúas horas, e que deu mantido a atención dun público ben variado, onde se podían atopar espectadores noveis e tamén habituais do patio de butacas.
Xosé Manuel Carballo, Pepe Peinó, Xesús Pisón e Manuel Lourenzo encontrábanse entre os espectadores desta obra que fixo renacer o teatro en Lagoa, de onde desaparecera desde os tempos das representacións relixiosas, coa excepción dunha peciña artellada o pasado ano para a participación da localidade nas olimpiadas parroquiais alfocesas.
Levamos falado profusamente nesta bitácora das teimas e vezos do teatro amador, non sen deixar de gabar as súas virtudes e funcións sociais, porén, vimos estes días unha das súas facultades máis abraiantes, lograr que se sume ao cadro actoral quen nunca asistiu a unha función teatral.
Quizais unha dicción descoidada nalgún caso e algunha pirueta idiomática fóra de lugar, son críticas inevitábeis a esta montaxe d?O menciñeiro á forza, que por outra banda supón unha versión local e mesmo localista por momentos, mais os méritos superan calquera eiva perdoábel nunha estrea condicionada polas incomodidades dun palco de verbena.
Se houbo un momento emocionante durante a representación da obra, produciuse cando o autor da adaptación galega, con evidentes problemas de saúde, falou en público para agradecer o convite e nomeadamente, para explicar a xénese d?O menciñeiro á forza.
Contaba, don Xosé Manuel Carballo, que Le médecin malgré lui fora estreada no mellor teatro de París, El médico a palos no mellor de Madrid, e O menciñeiro a xasteirazos (título inicial da versión galega) no mellor de San Martiño de Goberno, tal era a escola vella da devandita parroquia chairega.
O máis agreste auditorio de Lagoa vén de se converter en escenario teatral, oxalá supoña un inicio frutífero.

Cada verao, en cada Ponte Literaria celebrada ás beiras do río que bautiza val, castro, veiga, granda e porto, xorden autores e títulos inesperados, e por veces descoñecidos. Tal lle aconteceu a quen levou un relato fantástico con aspectos metaliterarios, pois tras ler o texto, escoitou que a súa obriña tiña algo de Maupassant.
E resultou que don Guy de Maupassant non ten moitos lectores polas terras onde o río apadriña a topografía.
Esta tamén é unha das función das pontes literarias, eses encontros de amantes das letras que xa vai polo terceiro verao e as seis edicións.
Quen sabe se no futuro, como acto de desagravio, haberá que adicar unha Ponte Literaria ao legado de Maupassant. O caso é encontrar escusas para se xuntar, ler e debater; porque o paso previo, sempre será a escrita. Velaí o segredo, eis a pulsión motriz.
Desta volta, o conciliábulo tivo lugar en Vilaúde, onde a parroquia de Mor se fende para unir Mondoñedo e Viveiro cunha ponte que noutrora chamaron a Ponte Nova, e que actualmente, xa vella e convertida en monumento, conta cunha filla de formigón, quen continúa outorgando paso aos tres vales cara ao Cantábrico máis setentrional.
O público medra aos poucos, os autores consolidan a cita nas súas axendas e os medios mostran unha gran curiosidade por un acto que, en aparencia, podería resultar elitista, mais é sinxelamente culto.
Se houbese que salientar unha das intervencións, estariamos abordando unha tarefa imposíbel, xa non pola calidade dos textos, senón polo compromiso de quen elaboraron unhas páxinas pensando no encontro. Así e todo, Isaac Ferreira gañou a baza grazas a un poema radicalmente valadourés, e o factor local sempre é profeta na terra das pontes literarias.
A composición ofrecida por don Isaac (quen foi coordinador da revista Casahamlet até a extinción da publicación), supuxo unha auténtica panorámica poética da tradición oral do Valadouro. Ben sabido é que este compilador minucioso, encóntrase entre os tres meirandes coñecedores da mitoloxía valeca.
Á Ponte Literaria os ?fieis? achéganse para recoller e tamén para doar, de tal xeito que a mesa principal vai sendo tapizada cada día con máis libros. Volumes que os antigos propietarios desbotan por diferentes motivos, e que nestes encontros literarios atopan lectores adoptivos.
As calexas do cigurath de Xavier Carro e A teima de Carlos Durán, foron as miñas adquisicións do pasado xoves; ambos os dous títulos pertencen á mítica colección Illa Nova da Editorial Galaxia; estamos a falar, xa que logo, de exemplares publicados no inicio dos ?70? Pura arqueoloxía bibliográfica galaica.
Quen non coñece as terras do Douro (o do Xistral e o de Fazouro), nunca gozou dunha Ponte Literaria, malia que coñeza a Maupassant.

Escoitei hoxe nun informativo unha definición inquietante da lectura: pracer solitario.
A nova viña ao fío dun encontro do escritor Riveiro Coello con lectores mozos, e a redactora, ao tempo que narraba o contido, sinalaba os clubs de lectura como vía de socialización para un exercicio que teimaba en nos mostrar case, como experiencia íntima.
Coido, que se estaba a confundir unha experiencia individual cun pracer solitario, pois que no momento en que o lector interpreta un texto que o autor -ou autores!- enxeñou para ser difundido, a soidade fica esconxurada.
É ben certo que algúns lectores precisan currunchos silenciosos ou un mínimo recollemento para tiraren todo o proveito das páxinas dun volume, mais iso non está emparentado coa soidade senón coa concentración.
Non só os clubs converten en social a experiencia da lectura; lecturas dramatizadas, recitais, lecturas públicas? unha boa gama de encontros ?letrados? ofrece diversas maneiras de ler en común, e de outorgar á lectura unha función colectiva que nunca deixou de ter.
Non din que todo autor escribe porque desexa expresar aquilo que aínda ninguén lle escoitou? Velaí temos.
Un libro é un altofalante cuxa mensaxe percibimos, normalmente, de xeito individual, para interiorizarmos mellor o contido e estendelo máis tarde, consciente ou inconscientemente, na comunidade; pois somos o que lemos e o que deixamos de ler.
Un bo exemplo disto que vimos de explicar constitúeo a Ponte Literaria, experiencias sinxelas que cada verán chegan ás beiras do río Douro (o do Xistral e O Valadouro), auspiciadas por un grupiño de letraferidos.
Trátase dun colectivo romántico que sente nostalxia dos conciliábulos byronianos a rentes do lago Léman, e nalgunhas tardes estivais, congrega outros bibliómanos para compartiren creacións e debateren sobre elas. Sempre a carón dunha ponte.
Xa que logo, pracer si, solitario non. En todo caso, persoal.
O lector, por outra banda, comenta con outros lectores, comparte, recomenda, empresta, critica, e seguramente, non hai dúas lecturas iguais, pois cada persoa achará interesante aquilo que fai vibrar os seus anceios, os episodios que transcorren en paisaxes coñecidas ou areladas, as ficcións que asocia a vivencias persoais ou a experiencias xamais vividas? Cada lector é un mundo, interconectado, coma todo.
Adoita repetirse nas campañas de fomento da lectura un lema que xa me resulta un chisco rallante, Un libro é un amigo; agreguemos outra afirmación categórica: Os libros axudan a facer amigos.
Vémonos nas pontes literarias.

Non é habitual comezar a falar tan cedo do autor (autora neste caso) ao que se adicará o Día das Letras Galegas do vindeiro ano, nomeadamente cando o remol dos fastos da presente edición aínda fumegan. Porén, as evocacións non entenden de calendarios.
Para min, María Victoria Moreno significa Anagnórise; non porque un padeza de visión reducionista verbo da escritora, senón porque a lectura da devandita obra, supuxo, no seu tempo, a resolución dunha materia pendente.
Ocorreume con Anagnórise, o mesmo ca con E agora cun ceo de lama, de Paco Martín, Xa vai o griffon no vento, de Alfredo Conde ou Unha árbore, un adeus, de Marina Mayoral; todos catro supuñan nos ?90, títulos de lectura obrigada nos plans de estudo galegos, plans aos que os fillos de estirpes emigrantes eramos alleos. Este factor propiciou, non obstante, o encontro temperán con outros sistemas literarios.
Non cumprín a débeda coa obra de Paco Martín, pois o título sinalado non deu chegado ?aínda- ás miñas mans, mais lin a novela de Alfredo Conde e por suposto, gocei de Anagnórise.
Grazas aos recordos enteados por este artigo, veño de tomar da miña biblioteca Unha árbore, un adeus, e sen tardar abordarei a novela da mindoniense; un libro que, incomprensibelmente, permanecía virxe no meu andel dos clásicos galegos.
Recordo ter chegado á novela de María Victoria Moreno a unha idade nada desemellante da dos estudantes que a leron por imperativo académico, cargado eu naquela altura, de tarefas idiomático-culturais por cumprir.
Desexo ser honesto e non vou afirmar que lembro con claridade o argumento da devandita narración, xa que debe haber máis de dúas décadas que experimentei a súa lectura. Apenas desamor, quilómetros de estrada e un namoro inesperado, veñen ao meu recordo.
Daquela, quen isto conta, lía relixiosamente, toda obra en lingua galega que se cruzaba no seu camiño, fose boa, má ou regular; e Anagnórise non era das más.
Dona María Victoria é un bo exemplo do profesional que chega á Galiza e adopta a cultura local de xeito instintivo, sen se deter a considerar o nivel de aceptación ou o número de ?usuarios? a nivel planetario, pois que a cultura, a lingua ou a identidade, non se miden en individuos; sinxelamente, particípase delas ou contémplanse desde a distancia.
Para 2018, celebraremos as nosas letras evocando unha autora que nin naceu, nin medrou, nin, desgrazadamente, puido ?envellecer neste grande reino que chamamos Galicia?, pois a morte levóunola tendo moito por contar aínda.
A autora de Anagnórise, A festa no faiado, O cataventos ou Guedellas de seda e liño, era cacereña, e non gustaba de ser considerada alófona, pois alegaba unha sorte de renacemento persoal na lingua do país que a acolleu.
É curioso que este fenómeno se dea profusamente en intelectuais (Xusto Beramendi, Marilar Aleixandre, Xavier Alcalá, Manuel Sánchez Gálvez?) e en cambio, non se mostre tan fértil noutros sectores. A culpa, coma case sempre, é nosa, dos que habitamos o país e carecemos do ímpeto preciso para mostrar a nosa cultura de xeito atractivo e accesíbel, e tamén como premisa irrenunciábel. Mea culpa.