Ao longo da historia, en diversas ocasións os escritores houberon de asociárense en colectivos antifascistas ante a gravidade da situación (Golpe militar de 1936, II Gran Guerra…); actualmente, autores antifascistas encóntranse organizados e activos no Brasil, un lugar onde, como noutras partes do mundo, as formacións involucionistas e reaccionarias accederon ao poder ou pulan por o ocupar.
Nova Galiza fora un “Boletín Quincenal dos Escritores Galegos Antifascistas”, unha publicación auspiciada pola Generalitat de Catalunya entre 1937 e 1938, alarmantemente, oito décadas despois perentoriedades e latitudes cobran vixencia.
Si, presente e pasado parecen darse a man de xeito escabroso, e as solucións, complexas e sibilinas como adoitan nestes casos, pasarán pola autoorganización social e a solidariedade entre pobos.
Non só o fascismo, senón tamén esas vernizadas dereitas que aceptaron as “limitacións” da democracia, fan gala da súa repugnancia á cultura, ao saber e por riba de todo á popularización do coñecemento. Tristemente, Galiza é o mellor exemplo desta fobia.
A fascinación pola ignorancia fai que unha persoa culta sexa considerada perigosa, rara, inadaptada ou cando menos, molesta. No entanto, quen nunca mostrou interese pola cultura pasa por ser un cidadán homologado ao resto, un ser normal para entendérmonos.
A condena social da cultura e dos seus seguidores non está hoxe abeirada na represión, chégalle con banalizar gustos e catalogar como minoritaria ou impopular toda querenza allea aos reality show, aos influencer ou á Champions League.
Non pensemos que aqueles cidadáns ben considerados polos retrógrados han ser necesariamente persoas carentes de formación, non. Eses homes e mulleres que contemplan como superfluas as funcións teatrais, as conferencias, os concertos de música clásica, as exposicións pictóricas… Son, en moitas ocasións, os mesmos que nos asesoran sobre lexislación antes dun xuízo, quen analizan bacterias nun laboratorio, quen imparten clase nun instituto ou quen crean eficaces antivirus para computadores. Velaí o éxito do fascismo e mais das súas irmás menores.
Por iso, como noutras épocas da historia e tal como están facendo os escritores brasileiros agora mesmo, convén que a xente das letras entre no combate antifascista. Porque un bolígrafo, un teclado e un texto, supoñen óptimas ferramentas para a batalla. Non en van, os fascistas ódiannos, afortunadamente.

De como o xastre Bieito volveu pró Inferno é un relato de Ánxel Fole que ben podería terse escrito hoxe.
Releamos uns parágrafos: “(…) os enterradores e funerarios tiñan moito que facer, coma os médicos, cregos e boticarios” ou “O enterrador (…) non tiña brazos para cavar tanta sepultura”. Si, o autor lugués refírese á epidemia de gripe de 1918, unha evocadísima pandemia desde os inicios do ano pasado, cando o planeta se encolleu traumaticamente.
Nalgúns outros textos presentes en Contos da néboa percibiremos un hálito cunqueirán, no entanto, De como o xastre Bieito volveu pró Inferno é puro Poe.
Contos da néboa é unha obra publicada nos anos ’70, unha época na que o autor (xa no principio da senectude) beberá de moitas máis fontes literarias do que o fixo ao escribir as outras dúas colectáneas de contos, aló nos afastados ’50.
O descoidadísimo galego presente na obra toda propicia un prefacio onde o autor, consciente da masacre lingüística, pide desculpas pola ausencia de criterio á hora do emprego da linguaxe.
Volvendo ao conto da epidemia, o narrador lugués sitúa a acción na “vila de Ferreira”, localización que advirte como “puro convencionalismo”, e nesa misteriosa poboación unha historia tremebunda terá lugar.
Reler a Fole lembroume que Xosé Vizoso Vizoso, o histórico educador alfocés expulsado da docencia oficial como represalia política, tratara a don Ánxel, de quen adoitaba salientar que “era galeguista”.
Mais non é De como o xastre Bieito volveu pró Inferno o meu conto favorito nesta obra, senón O can que sentía saudades, un relato de deliciosa e delicada tenrura.
Sempre cómpre regresar a Ánxel Fole, non só polo particular xeito de contar, tamén pola rica hucha etnográfica que abre ante o lector. E nestes tempos de máscaras e temor ante os descoñecidos, as recreacións deste contista suporán un formidábel bálsamo e mais un necesario baño de tradición de noso.