A literatura oral, constitúe as primeiras composicións literarias do ser humano.
A transmisión oral de lendas, contos e supersticións? Épicas e líricas filtradas na peneira da fantasía e o acervo cultural, conformaron esa parte da cultura que agora moitos tentamos fixar sobre o papel impreso, co obxectivo de que non se perda no rodopío do tempo, e nomeadamente para coñecermos as orixes de noso; en definitiva, saber de onde vimos. E de quen.
Os bardos da Celtia, os aedos e os rapsodos da Hélade, os trobadores e os xograres da Europa medieval e por suposto, os cegos cantores (os cales existiron até mediados dos anos ?60 do século XX, polo menos nas terras do Douro), convertéronse máis ca en pregoeiros da actualidade en portadores dunha arte que doutro xeito non tería chegado a unha sociedade sen recurso ningún para acceder á poesía, á música (no seu senso máis amplo), e por riba de todo, para descubrir a literatura, aínda descoñecendo o significado de tal termo.
Música e poesía ían da man na incansábel andaina destes transmisores orais que hoxe teñen como herdeiros do seu legado os regueifeiros da Galiza, os repentistas de Portugal, os bertsolariak de Euskal Herria, os troveros de Al-Andalus, os payadores do cono sur americano, os huapangueros de México? E por suposto os contacontos. Mesmo se ten asociado o rap a esta caste de improvisación e fala musicada.
Temos na Galiza magníficos arquiveiros destes tesouros, mesmo vén de nacer no seo da Asociación de Escritoras/es en Lingua Galega (AELG) a Sección de Literatura de Tradición Oral, coordinada por Antonio Reigosa, quen tamén ten impulsado a Revista Oral ?Pazo das Musas? ou na Rede a páxina Galicia Encantada, proxecto que está a cumprir dez anos e cuxo aniversario se está a celebrar coa publicación das recolleitas máis significativas nunha antoloxía impresa. E se falamos de Reigosa non debemos esquecer unha impagábel e engaiolante obra, o Dicionario de seres míticos galegos, confeccionado xunto a Xoán Ramiro Cuba e Xosé Miranda e editada por Xerais en 1999.
Por que falamos hoxe disto aquí? O motivo é fermoso.
Sábado 28 tivo lugar o Mercado de Primavera en Ferreira do Valadouro, cita que foi aproveitada para lle render homenaxe a Antón Lexide ?O cego de Viloalle?, tamén chamado ?O cego das Mirandas?, quen até hai medio século trobou na praza da vila axudado pola súa filla, expendedora dos papeis coas coplas e sucesos (moitos tirados do xornal El Caso) que seu pai entoaba.
E quen exerceu como mantedor de tal evento? O trobador nacional da Galiza por excelencia, Miro Casabella; cantor valeco descendente do ?Cego de Casabella?, o cal, viaxaba nos barcos de emigrantes cara á Arxentina amenizando as travesías coa súa habelencia.
A arte de Miro rendeu homenaxe non só a uns cegos poetas e pregoeiros senón a unha cultura, á oralidade, que, sexamos optimistas, non está en perigo. Pode, non gozar do amplo público doutrora, mais nunca desaparecerá.
Volvendo ao ?autor homenaxeado?, diremos que o bo de Antón Lexide procurou unha asesoría culta para que os textos por el comercializados mostrasen unha ortografía e estilo coidados, e foi o mesmísimo Álvaro Cunqueiro quen deitou a súa erudición naqueles folletos cangados de crimes, escarnios e maldicires.
Mais parece que non era don Antón o único xograr invidente que visitaba as terras do Valadouro, pois souben recentemente que ?O cego de Loiba? tamén ten espallado aquí o seu repertorio e mesmo ten deixado recordo dunha copla que comezaba dicindo:
?Eu son o cego de Loiba / nacido na Rúa de Petín / vouvos contar un caso que me pasou a min / a miña Carmencita cando tiña os vinte anos cumpridos / non había quen lle dixera nada / e era a envidia dos veciños? ?.
Parece ser que ?O cego de Loiba? empregaba a guitarra para acompañar a súa voz, mentres que ?O cego de Viloalle? valíase do violino.Este sábado Miro Casabella tanxeu a zanfona asemade interpretaba os vellos cantares, todos recuperados da tradición agás un da súa autoría, o intitulado O cego de Casabella.
Ninguén pensou en compilar a pouca ou moita documentación e material vinculados aos cegos cantores? Unha antoloxía de cantares de cego (nalgunha bisbarra xa se ten feito) pode ser un interesante traballo de pescuda, lévese a cabo por especialistas ou por seareiros da tradición oral, o conto é que non morra o conto.

Agradecementos: Para a confección deste artigo foron indispensábeis os datos achegados por Arturo Mogo e Constantino Rexes.

A primeira vez que escoitei o nome de Rubén Darío non foi pola súa obra senón por unha estación de Metro con nome de poeta nicaraguano.
Máis tarde, no Bacharelato, don Luis Cañizal de la Fuente explicounos o Modernismo a través do Responso a Verlaine, e un verso hipnótico ficou na miña mente como referencia do barroquismo na escrita: ?Que púberes canéforas te ofrenden el acanto?.
Despois viñeron as explicacións profusas das maledicencias sobre posíbeis ?negros? conformando unha pequena industria de produción xornalística baixo a rúbrica do egrexio vate, e toda esa caste de miserias que vén sufrindo quen sobresae na tribo. O noso Curros deixóunolo dito de xeito maxistral: ?¡Ai, dos que levan na frente unha estrela! / ¡Ai, dos que levan no bico un cantar!?.
Hoxe estamos poéticos e isto semella a apoteose das opere citato; o artigo ben se podería intitular Op. cit. mais a miña querenza por don Rubén anímame a homenaxealo tomando emprestado o título que vén de chegar á miña biblioteca.
Nesta obra o autor amosa cumpridamente a súa paixón pola mitoloxía clásica. Nos seus poemas e nos seus relatos a Antiga Grecia supón unha fonte recurrente de inspiración e temáticas. Con mestría, coma sempre. En Azul? descubrimos ese Darío orgulloso de ser poeta, de estar recoñecido como tal e de formar parte dese círculo universal de cantores, pois que intencionadamente o autor emprega indiferentemente os verbos cantar ou escribir e máis o substantivo poeta como equivalencia do adxectivo cantor; lembrándonos así, que toda poesía é música, e que todo facedor de versos é compositor de cancións.
O achado foi máis grato cando me decatei de que esta obra ten tanta prosa coma poesía, xa que comeza cuns relatos (rebordantes de estilo poético, o cal embeléceos aínda máis) nos que don Rubén ispe algún sentimento, confesa ricas vivencias e en xeral examina a condición humana.
Destacou para o meu gusto un fermosísimo conto intitulado El velo de la reina Mab, onde o autor fixa a súa ollada na conduta e nas inquedanzas dos artistas, case que poderiamos dicir que se albisca unha raiola de metaliteratura? Só un alustriño. Nesta creación a maxia da arte (esa aptitude que non mora nos seres todos) é alcumada el sueño azul? Espléndido!
E non lle anda lonxe en calidade e contido atractivo El pájaro azul, onde a metaliteratura xa se enseñora do relato sen rubor, polo que acho que a obra que nos ocupa, ha posuír un duplo interese para os amantes das letras.
A parte poética da obra (xa dixemos que na narrativa de Darío a poesía coloniza cada sílaba) fálanos dos milagres obrados polas estacións do ano, dese continente mestizo que o conquistador non deu domeado, e asemade vai introducindo oportunas homenaxes a moitos xenios por el admirados, e é que este excelso letrista, na súa grandeza recoñecida en vida, non esquece que Calíope agasallou cos seus dons a outros seres, e así, inza a súa obra de citas, referencias e loanzas a artistas, amosando unha reiterada predilección por dúas disciplinas; a literatura (madia leva!) e a arte pictórica, pois que Rubén Darío amaba a pintura, e ben lenzos inspiraron a súa pluma. Mesmo, en ocasións, estabelece un diálogo coas deidades avogosas das artes! Pois que Azul? é unha inconmensurábel ofrenda ás Belas Artes, á sensibilidade estética e aos seus delirios.
A azul, máis ca tonalidade é na obra sensación constante, unha atmosfera da que se imbuíu o artista para ir tinguindo unha creación irmandada coa natureza e os sentimentos, mesmo coas pulsións que non sempre ousamos narrar.
Á hora da lectura chamaranos a atención o castelán de Centroamérica pragado de laísmos e dequeísmos, mais debemos ser respectuosos e comprensivos coas variantes lingüísticas de cada latitude. Compensaranos por outra banda a inxente cantidade de termos cultos e escasamente empregados polos castelanfalantes de hoxe; palabras fermosas que nos farán viaxar á Idade Media.
Se se me demanda unha cualificación, sen dúbida escollerei un adxectivo (na honra de don Rubén, que gustaba de adxectivar tomando os nomes de deusas e ninfas como lexemas): IMPRESCINDÍBEL.

Achei estoutro día un libriño deses que engaiolan os bibliófilos, non por valor crematístico nin por antigüidade, pois que non goza de tales galardóns, senón polo seu feitío.
Foi nun posto ambulante de obxectos usados ou antigos, nun mercado calquera dunha vila calquera. Alí estaba Robert Louis Stevenson agardándome, na súa illa e co seu tesouro.
Estou a falar do número 3 da colección Historias Infantil da famosa Editorial Bruguera. É un libriño de peto, con capas de cartoné a toda cor. A narración desenvólvese auxiliada por ilustracións a tinta negra nas páxinas impares; deste xeito, cada poucos parágrafos o lector pode observar unha viñeta en banda deseñada.
As ilustracións interiores son obra de Jaime Juez, a da capa de Miguel García, e o texto foi adaptado pola escritora catalá Mª Victoria Rodoreda Sayol, cun impecábel resultado que viu a luz en 1984. Xa que logo, falamos duns libriños que comezaron a excitar e estimular a imaxinación dos nenos hai tres decenios.
Na contracapa reprodúcese unha táboa de trinta títulos e autores, entre os que podemos atopar antoloxías dos contos de Perrault, de Grimm ou de Andersen, así como as obras máis coñecidas de Dickens, Verne, Twain ou Dumas.
A continuación da listaxe de xenios figura o prezo fixado pola propia editora, o cal, antóllaseme custoso para aqueles anos ?80, nomeadamente pensando nas economías infantís. Coido que 160 pesetas eran pesetas abondas para aquela, aínda que non chegaban aos actuais dous euros que paguei eu polo romántico caprichiño? Canto diñeiro levamos achegado á editorial do gato sedente os nenos doutrora! E agora que o devandito selo xa non existe continuamos a sucumbir aos seus engados.
Sei que parte da literatura infantil universal está traducida ao galego, mais lanzo unha idea ás editoras galegas ou ás que desexen traballar na Galiza: Unha colección semellante á que vimos de louvar, na lingua de noso. Imaxinemos, Os fillos do capitán Grant, Moby Dick, Mulleres pequenas ou As viaxes de Gulliver? Nos petos dos nenos de hoxe.
Si, xa sei, a era do computador e do libro electrónico e todo iso, mais hai nenos que aínda len, e len como liamos nós. Nenos que gozan das páxinas ilustradas, das aventuras impresas? Sei que os hai, e sei que algúns, grazas a este hábito, anímanse a escribir e debuxar as súas propias fantasías? Existe espazo e mercado para libriños coma o que estou a ler, sen ser neno nin bo seareiro da novela de aventuras. Existe porque sempre haberá nenos (malia que as trazas indiquen o contrario), e a literatura iniciática (eu a literatura non a distingo por idades do lector senón pola accesibilidade das temáticas) ademais de inmorredoira, é necesaria; mellor dito, é imprescindíbel.

Proxectouse a pasada fin de semana no Centro Social de Alfoz un documental que amais de gozar dun extraordinario contido, teño para min que sentará cátedra.
Polos camiños de Leiras é un traballo do cineasta burelao Matías Nicieza auspiciado polo colectivo mindoniense Abrindo Camiño. Agardo e desexo que a confección deste proxecto supoña un precedente grazas ao cal, outros persoeiros da bisbarra se convertan en personaxe e inspiración da sétima arte, pois que nestas literarias latitudes existe material dabondo e como vimos, temos quen o faga.
Manuel Leiras Pulpeiro, O Médico dos Pobres, está a ser obxecto dunha profusa reivindicación, comezando polo bo número de placas que lembran a súa traxectoria vital na cidade de Mondoñedo, continuando co xurdimento dun grupo literario que leva o seu nome e rematando polo documental que se está a exhibir estes días.
As rúas e paisaxes mostrados na devandita fita trouxéronme á memoria unha noite de conversa na casa vital do poeta do Rexurdimento. Non estou a soñar nin posúo a máquina do tempo, cómpre aclarar, que o noutrora fogar de Leiras hoxe é habitado (en estadías vacacionais) por Antón Meilán, amigo e incansábel investigador dos episodios mariscalianos, quen unha noite ofreceunos ?xunto á súa dona Hortensia- unha velada rica en conversas e viandas a Ramom Reimunde e máis a quen isto escribe. No portal daquel fogar aínda se deixan ver (non é lenda nin suxestión) as pegadas das ferraduras da besta do Médico dos Pobres.
O documental dirixido por Nicieza (con quen compartín intensas horas de programación na Radio Valadouro) contou cun bo feixe de intelectuais da bisbarra, cada un desenvolvendo a función que mellor lle acae; deste xeito, baixo a bandeira do talento, a factura final é impecábel. Persoas ben achegadas á literatura como Marina Mayoral (voz narradora), Antonio Reigosa, Luís Gonçales Blasco ?Foz? ou Bernardo Penabade, ilústrannos verbo da figura dun poeta que non prendía na fala.
Se hai algo que me emocionou profundamente foi un poema do mindoniense musicado pola voz de César Morán e o violino de Rebeca Maseda, sinxelamente sublime!
Non se podería desenvolver un proxecto desta caste arredor da figura do poeta Celestino Cabarcos Suárez no Valadouro? O autor de Cóxegas, era crego de profesión e bruxo de pseudónimo, coa súa pluma deu fe de seres e aconteceres da primeira metade do século XX, en galego e facendo gala dun sarcasmo burleiro que nos obriga a esquecer que estamos a ler a obra dun ministro da Igrexa?
Entre A Laxe e Lagoa ten que haber material para que o grande Matías nos cree Polos camiños do Bruxo dos Ermos.
Ilustración: Manuscrito de Manuel Leiras Pulpeiro tomado do estudo Ben pode Mondoñedo desde agora. A eséncia popular na obra e na língua de Manuel Leiras Pulpeiro de Ramom Reimunde Norenha, gañador da XII edición do Premio Literario Ánxel Fole e publicado pola Fundación Caixa Galicia en 1998.

Veño de ler estes días dúas novelas galardoadas co Premio Xerais, unha dos afastados ?80 e outra dos lembrados ?90. En lei dereita tería que dicir que veño de rematalas, pois que se trata desas lecturas que comezas, aprazas por motivos varios e retomas, en ocasións pasado ben tempo.
Morning Star é unha obra do lugués Xosé Miranda Ruíz, gañadora do Premio Xerais en 1998 e publicada por vez primeira nese mesmo ano. Eu gocei da súa lectura nunha edición máis serodia, a que lanzou La Voz de Galicia en 2002 para a colección Biblioteca Galega 120.
O bosque das antas foi concibida polo ourensán Francisco Xosé Fernández Naval e obtivo o Premio Xerais en 1988, ano no que foi publicada pola devandita editora. Posúo un exemplar daquela primeira edición feita á présa, máis adiante afondaremos nisto.
Ambas as dúas obras comparten un mesmo leitmotiv; episodios históricos novelados por veces, adoptados para vernizalos e literaturizalos outras, ou sinxelamente recreados para ambientar a acción.
Morning Star convídanos a buscar o tesouro de Benito Soto (procuren, procuren; non o tesouro, que seica non hai tal, senón a apaixonante historia deste pirata galego), a través de diversas xeografías galegas e situacións trepidantes nas que escoitaremos o asubío dos proxectís a carón das orellas e sentiremos o gume das navallas a rentes dos bandullos.
O bosque das antas recrea, non como obxectivo senón como escenario, o trauma que supuxo o final da Segunda República (coa promisión de luz absoluta e rompemento coa degradación social) e o comezo da Guerra Civil (represión, miseria, delirios do nacionalcatolicismo..), sumindo á poboación nun estado permanente de ensaio xeral, sempre pronta para a seguinte función; finximento grazas ao que a vida era concedida día a día.
O galeguismo, a ledicia dos mítins polas aldeas, a música omnipresente e as pacíficas tertulias políticas nos cafés engaiolan a un italiano que curtido en mil revolucións vén colaborar coa emancipación galega, mais todo iso fica evaporado coa fractura que sobrevén tras o golpe de estado fascista. Botarse ao monte, resistir, agocharse, e outra volta miseria, ignorancia e delirio, suporan a dinámica cotiá deste italiano revolucionario e poeta.
Calquera dos dous textos supoñen mostras de literaturización exhaustiva e ambos atópanse inzados de ucronías. Percíbense moi traballados, mais (se cadra é cousa miña) advírtese un lixeiro recendo a primeira narración longa.
N?O bosque das antas advírtese un estilo retoricista que atafega por veces, unha teima nos detalles que deixa escasa marxe á imaxinación do lector, nomeadamente do lector experimentado. O feito de se tratar dunha narración prolixa en datos pode resultarlle algo prefabricado de máis ao lector de longo percorrido, pois que en ocasións semella un texto construído para neófitos.
Aquela primeira edición é un silveiral de erros ortográficos e sintácticos, ben seguro froito do propósito de editar os primeiros volumes no mesmo ano de entrega do premio, feito que aconteceu no mes de novembro! Supoño que nas sucesivas edicións foi solventada esta eventualidade.
Na obra de Miranda observo unha presenza por veces innecesaria do eu narrador, perdoábel porque ese eu pertence ao personaxe protagonista, mais prescindíbel cando reitera reflexións e feitos xa citados.
A Historia con maiúscula, é unha estampa que tenta a calquera escritor, pola súa ductilidade literaria, pola súa contundencia efectista, pola súa popularidade e aínda máis pola súa impopularidade.
A intrahistoria é atractiva polo cercana que nos resulta. Podemos ter testemuño dela grazas a un devanceiro que foi outorgando relatos e fabulacións ás xeracións que o sucederon, coma o caso dese amigo meu con apelido afrancesado, descendente dun asistente de Napoleón. Ou polo menos, iso é o que afirmou sempre unha súa tía.
Os sucesos históricos sedúcennos por moitos e varios motivos, e coido que boa parte da culpa téñena os filmes (peor ou mellor logrados) que penetraron nos nosos fogares e fixeron vibrar as nosas filias, as nosas fobias, as nosas emocións e mesmo as nosas inquedanzas sociais; non sempre con acerto ou proveito. Mais cómpre salientar que as obras que nos ocupan non son novelas históricas senón de aventuras, aínda que o lector non deixará de coñecer ben datos e acontecementos grazas a elas.
Calquera dos dous textos supoñen mostras de literaturización exhaustiva e ambos atópanse inzados de ucronías. Percíbense moi traballados, mais (se cadra é cousa miña) advírtese un lixeiro recendo a primeira narración longa.

Hai uns días, o meu amigo Arturo Mogo; poeta, narrador e pescudador nos segredos da historia recente; emprestoume, encadernado a canutillo, o froito das súas indagacións sobre un episodio endexamais aclarado, e ao redor do que el achega abondosas luzadas, mercé a unha exhaustiva investigación.
No verán de 1948 é axustizado o falanxista ?O Pinguelo? na súa taberna de Santo Acisco, poucos días despois do asasinato do célebre ?Gardarríos? en Vilanova de Lourenzá.
Tal e como afirma Arturo, nada hai escrito sobre o taberneiro, ou polo menos ninguén lle adicou ?que se saiba- unha pescuda monográfica. ?Gardarríos? foi glosado en varios estudos e sei de quen atesoura abondosa documentación acerca do devandito guerrilleiro, feito que tarde ou cedo provocará a publicación da obra definitiva sobre o executor de José Viador. Ah! Non o sabían? Pois iso vai de agasallo, o cal me outorgaron unha noite de confidencias.
No estudo sobre o falanxista de Santo Acisco, do que non adianto o título pois que supoño sometido aínda aos rigores de toda obra inédita; adecuacións, mudanzas, correccións até última hora? O autor non se deixa levar por posicións ideolóxicas, empatías ou simpatías cara aos febles ou veleidades desa caste. Exerce Arturo como transmisor escrupuloso e veraz, sen escoramentos. Só concede licenza á adxectivación dos acontecementos máis encarnizados, nos que a violencia se torna case un rito macabro; é neses casos cando o autor se distancia da atrocidade condenando o recreamento na dor, independentemente da localización ideolóxica de vítimas e verdugos.
Supúxume un absoluto pracer mitigar a curiosidade nestas páxinas reveladoras e necesarias, pois que A Mariña foi territorio xeneroso en guerrilleiros, en fascistas, en arranxos de contas a tiros e en abusos abeirados na irracionalidade dun tempo que non demos esconxurado. En parte porque non o estudamos en profundidade, porque nos compracemos pensando que o rompemento entre o antes e o agora prodúcea o paso do tempo, e non nos decatamos de que o único pasado é o que logramos superar, e a superación é filla do coñecemento.
Coñecemento é o que nos achega Arturo Mogo neste completo estudo no que de esguello revivimos as vicisitudes das diferentes agrupacións guerrilleiras operantes no norte da Galiza, os costumes dos pistoleiros da Falanxe á hora das razzias, a fame, o medo, e o afogo dunha sociedade que se viu impelida á resignación, o silencio e a emigración.
Estrañaríame que os diferentes colectivos culturais da Mariña non se disputasen a publicación deste estudo, deste anaco de historia local, emparentado directamente coa Historia da Europa de entreguerras.
Foi un pracer atopar solución ás incógnitas que tantas veces se manifestaron en conversas e debates sobre aqueles acontecementos, foi un pracer ler este parte de sucesos confeccionado a partir de testemuños, de mergullo en arquivos e de horas e horas de cabos atados e desatados até urdir o mapa dos sectores enfrontados, das pendencias, das vinganzas e das traizóns.
Se queremos soterrar de vez os reparos que hoxe poden espertar relatos daquela época, só temos un camiño. Divulgar o que aconteceu, xa que somo fillos do noso pasado, máis tamén podemos ser vítimas.
Benedetti explicouno cun verso definitivo e definitorio, ?Vencer la derrota?.

Para mi hijo é un libro de contos; libro que xamais lin, libro que xamais vin, e, cuxos relatos coñecín por boca de miña nai; grande consumidora de literatura infantil.
El indio goloso ou El perro fiel ficaron gravados na miña memoria por riba dos outros contos, do mesmo xeito, a miña narradora de cabeceira demostraba máis predilección por estes apólogos ca por outros.
Non reflicto estas lembranzas por un mero exercicio de nostalxia, ao cabo, persoal e sen maior interese para o visitante da bitácora, senón como demostración de que as nosas lecturas e mesmo as nosas bibliotecas (grandes ou pequenas, avultadas ou mirradas) inflúen no grao de achegamento á literatura dos que veñen despois de nós.
Nós, somos fillos literarios, non só das lecturas dos nosos patrucios senón das súas inquedanzas verbo dos libros, dos seus gustos ou da ausencia deles. Ese libro que anda pola casa e que xamais limos, é posíbel que converta en ávido lector a un individuo da vindeira xeración, ou quen sabe se suporá a semente dun bo escritor. É bo gardar libros, agasallar libros, amosar libros aos cativos, e por riba de todo? Falar de libros! Se non fose incorrecto poríalle tres signos de admiración ao sintagma anterior. Opinemos acerca das lecturas, malia que pensemos que non entendemos chispa de literatura, recomendemos e alentemos, nada mao pode saír desta habitude.
Mateo Bustamante escribiu este compendio no século XIX, e o volume gozou de publicacións e vendas até mediados do XX; é posíbel que en moitos fogares aínda exista ?desencadernado e xa sen algunhas follas- un exemplar de Para mi hijo; recomendo un repaso. Non por saudade, non só pola calidade dos contos, nin sequera pola mensaxe que emanan, case que nin por distracción. Por pracer. Só por pracer.

No meu recordo moran dous títulos e dous autores completamente diferentes. Dúas referencias literarias navegando pola miña mente, unha dende a infancia, a outra dende datas máis recentes.
Un dos autores é ben coñecido (non para o grande público), e o outro é, polo menos para min, non só descoñecido senón críptico á hora da pescuda.
Cando eu medía un metro, un dos horizontes ao alcance da miña vista era unha mesa de escritorio na que uns cantos libros pousados desafiaban posíbeis lectores. Eu daquela entretíñame coa banda deseñada e nomeadamente cos cuentos troquelados. Por iso, xamais tiven curiosidade por aquela obra en tres volumes, titulada Las tres novias del pintor.
Agora sei que se trata dunha novela e que aqueles volumes posuían cadanseu título: El organista, La bienvenida e Un contrato voluntario. O seu autor é o Nobel polaco Henryk Sienkiewicz.
Don Henryk (dacabalo dos séculos XIX e XX) foi nacionalista nunha das varias épocas históricas en que Polonia precisaba que a reivindicasen como nación, mostrando ao mundo nas súas obras (internacionalizar o conflito diríamos agora) a situación da súa patria. Escribiu, a xeito de metáfora, unha novela por todos coñecida, aínda que só sexa pola versión cinematográfica, Quo Vadis?
Non sei se me volverei atopar co afortunado pintor, e paréceme que non ha ser doado dar coas obras menos populares de Sienkiewicz nas bibliotecas públicas do rural galego? Así que Las tres novias del pintor continuará alimentando a miña melancolía literaria.
Intúo tamén, que ningún dos seus títulos están traducidos á lingua da Galiza, así que a obra deste activo patriota polaco poucas opcións ten para se introducir nos ámbitos literarios do noso país.
O outro título coñézoo só por referencias narradas. Trátase dun folletín en fascículos que circulaba polas terras do Alfoz do Castrodouro a comezos dos anos ?40 do pasado século. Concretamente, souben que buligaba entre as costureiriñas de Mor que deprendían o oficio en Bacoi. Estamos a falar de La princesa mendiga, obra de Hugo de América. Autor do que non posúo dato algún.
Do mesmo xeito que noutras ocasións dixemos que mesmo a má literatura pode producir efectos positivos (encamiñar o lector cara a novos e mellores títulos) afirmamos agora que os folletíns cumprían unha función social (achegarse a ese público que non posuía cultas e fornecidas bibliotecas) e outra iniciática, pois que supoñían as primeiras lecturas de lecer para moitas persoas que contemplaban os libros como maquinaria pesada ou territorio salagre. Apoio esta opinión no que ten afirmado e suxerido o profesor Basilio Losada verbo da normalización do sistema literario galego, é precisa a existencia de literatura de cordel en galego.
No caso do folletín do misterioso don Hugo, as esperanzas de poder telo nas miñas mans son nulas, e sendo optimista direi escasas. Pois que o tempo debeu engulir aquelas páxinas que engaiolaron ás rapazas da posguerra.