En Fuente Ovejuna, recréase un levantamento e unha execución. Un levantamento aguilloado polas mulleres da localidade e tamén, o axustizamento dun cacique polas propias mulleres, quen tiñan sido por el aldraxadas e violentadas.
Hai algo nesta obra do ?pomposamente- chamado Século de Ouro das letras castelás que non pertence á época. Fuente Ovejuna vén sendo un manual de necesarias leis vulnerábeis, un prontuario de actuacións in extremis para situacións de urxencia que Lope de Vega legou a xeracións e xeracións de espectadores, lectores e investigadores.
Elementos como a honra, a deificación dos monarcas, a dicotomía valorosidade/covadría e por riba de todo o amor e a dignidade, alimentan unha obra dramática milimetricamente composta, inspirada nun acontecemento verídico e engalanada cuns versos tan prístinos coma maxistrais.
É lícito o magnicidio? Mellor, preguntémonos se con el estamos practicando unha xenerosa e precisa economía. Cantas vidas, tormentos e excesos se aforran eliminando comendadores?
O castelán do século XVII resultaranos ben familiar, e certos xiros evocarannos o galego actual, con todo, encontraremos certas dificultades en materia léxica e tardaremos unhas páxinas en nos afacer á musicalidade intensiva do verso. Toda unha experiencia para lectores do século XXI, mais sempre arrequecedora.
Manexar unha edición coma a miña, con cadros cronolóxicos, notas, documentos, orientacións e outros auxilios, pode resultar de grande axuda, aínda que desta volta, preferín prescindir de circunloquios e acceder directamente á obra teatral, da que volvín ter noticias hai pouco, co gallo dunha adaptación totalmente actual.
Regresar a aqueles clásicos do Bacharelato tamén ten algo de exercicio nostálxico; había moito tempo que non gozaba dun libro da Editorial Castalia, e foi como verse nas aulas do Instituto San Isidro, absorto baixo a erudición de don Luis Cañizal de la Fuente.
Hoxe, o día en que a bandidaxe nos demostrou que certos apelidos gozan de impunidade, era ben que tomásemos nota da mensaxe de Lope de Vega. Se o autor deste artigo fose máis explícito podería acabar na cadea, en troques, se roubase seis millóns de euros ben acompañado, non.
Leamos Fuente Ovejuna, toda unha unidade didáctica.

Ler dous libros de memorias a un tempo, encadrados en idéntico contexto e cunha recreación de vicisitudes e vivencias ben próximas, acaba achegando imaxes e nocións sólidas da época en que se desenvolve a acción. Non é que este lector ignorase pormenores da represión exercida polo bando golpista tras os acontecementos de 1936, mais ?escoitar? as memorias dun fuxido e mais as dun encarcerado, outorgan uns puntos de vista rotundamente clarificadores.
?O fardel da memoria? foi unha colección de Edicións A Nosa Terra lanzada hai dúas décadas, nos seus volumes reflectíronse as existencias de persoas senlleiras na Galiza dos ?30, tales como Alexandre Bóveda ou Carlos Velo.
Aínda que na miña biblioteca conservo varios títulos da devandita colección, hai uns días decidín afrontar a lectura de dous exemplares que mercara para o futuro, e tal futuro deuse convertido en presente agora.
O siñor Afranio. Ou como me rispei das gadoupas da morte. Memorias dun fuxido é o título do intenso testemuño de Antón Alonso Ríos, o insigne agrarista que tivo que se disfrazar ?e mais exercer- de mendigo para burlar a zuna dos fascistas.
Trátase, ademais do que calquera pode intuír, dun pequeno tratado paralelo sobre a vida labrega e os costumes dunha época en que os pobres de pedir eran chamados ?hermanos?.
O prólogo e as notas desta obra son de Xosé María Álvarez Blázquez, o prolífico intelectual tudense pai dos Álvarez Cáccamo.
Era tempo de apandar dá nome á narración do galeguista dezao Ramón de Valenzuela, quen retrata o seu forzado itinerario por presidios e campos de concentración con crueza e ironía.
Tal como acontece no libro anterior, en Era tempo de apandar hai moito máis ca memoria persoal, pois ao tempo ofrécenos curiosidades sobre infinidade de cuestións: O famosísimo volframio galego cobizado por británicos e xermanos, as discriminacións ?e mesmo o elitismo- vivido nas cadeas de presos políticos, o Winnipeg de Neruda, a vergoñenta acollida dispensada aos nazis por parte duns pasivos franceses e de esguello, a paixón amorosa en tempos bélicos.
Cómpre advertir que se trata dun texto rotundamente mal elaborado e de estrutura caótica, mais constitúe un formidábel documento histórico.
Cada vez que me vén ás mans un libro d?A Nosa Terra, lembro con nostalxia aquel proxecto extinguido hai sete anos. Tratábase dun selo totalmente necesario nun país coma o noso, e teño a sensación de que ningunha outra iniciativa deu cuberto o oco deixado no seu labor editorial, non así no eido xornalístico, onde o dixital Sermos Galiza xurdiu como agromo ventureiro daquel histórico semanario nado en 1907.
Voltando ás lecturas que nos ocupan, calquera dos dous títulos é recomendábel para, alén de coñecer certas intrahistorias, gozar cuns textos amenos e por momentos divertidos, si, divertidos, malia que falemos dunha época infausta.

Tamén é considerado o pioneiro da novela moderna arxentina, porén, don Roberto, o do apelido impronunciábel para nós, non é un gran coñecido nesta banda do mar.
De xeito ben diferente, na outra beira é reivindicado polos autores que acadaron o parnaso universal, entre eles Julio Cortázar, quen se recoñecía alumno del.
Coido que o segredo da literatura de Roberto Arlt encóntrase na pescuda e manifestación deses pormenores ?nada pequenos- que o mundo decide atesourar baixo as alfombras ou sinxelamente ignorar, tratando de finxir un infactíbel alleamento.
Por exemplo, cantas parellas se terán visto reflectidas en dous contos maxistrais como son Noche terrible e Una tarde de domingo? Realmente formulei mal a cuestión, pois a miña dúbida radica en cantas persoas casadas terían a valentía de admitir que Arlt executou un retrato certeiro e asfixiante das cloacas do matrimonio.
Mais non é esta a nosa misión senón compartir a experiencia da lectura dos contos xa amentados. Verdadeiramente, Arlt é un escritor de oficio, obsesivo como todas as vítimas da profesión e perfeccionista coma calquera gran narrador. Entretén, transmite e provoca o sorriso; ao cabo, pertence a esa gran confraría das letras castelás de América, e fai gala de tal cuño.
Malia que nas primeiras páxinas de Noche terrible dubidei un chisco, a mestría de don Roberto logra cativar o lector e arrastralo cara á conclusión do texto. Transmite as atmosferas que recrea de xeito formidábel e é quen de desencarreirar coa súa intriga o lector máis afeito.
En Una tarde de domingo o autor entrégase ao humor, mais trátase dunha comicidade que non procura a gargallada, senón a reflexión.
Arlt gañaba a vida como xornalista e deixounos unhas coleccións de artigos denominados aguafuertes. Inspirábanse estes retratos narrativos nos lugares aos que era destinado, e debemos saber que na década dos ?30 do século pasado o articulista foi desprazado ao Estado español por un xornal arxentino, desa experiencia xurdiron varias series de ?augafortes?, entre elas Aguafuertes gallegas. Un motivo máis para coñecer a Roberto Arlt.