Serven para algo os días de?? Como todo na vida (por certo conformada por días) depende. Depende da utilidade que cada individuo lle queira outorgar na súa existencia persoal ou no día en cuestión, e depende, da intención que os organismos e institucións implicados acheguen á efeméride. Por exemplo: o Día das Letras Galegas supón para unha parte da sociedade galega un mero rito grazas ao cal o calendario conta cun festivo máis, e se cadra ben, cunha ponte vacacional para estrear o bañador.
Conclusión: Os autores homenaxeados ?e por extensión a literatura galega- serven para moitos mesteres agás para se faceren populares entre o pobo, xa que acaban constituindo a mellor escusa para esquecermos a fábrica, o ?cole? ou a cola do paro.
Rosalía, a que xa non precisa apelidos entre nós, ten acadado a categoría de símbolo, de icona, de elemento de cohesión do pobo galego; iso é bo, madia leva! Mais Rosalía é quen de achegar máis proveitos a este país tan necesitado de beneficios de toda caste.
Martes 24 os medios de comunicación gabaron, adoraron e masuñaron a figura de Rosalía, mesmo no Google se nos manifestou a súa faciana sobre un verso? E?
Porque, sexamos sinceros, hai moito filorrosaliano por aí adiante que xamais leu ren da nosa poeta nacional? E se o leu foi porque en días sinalados ?como foi o pasado martes- os xornais publican fragmentos de poemas, en enorme tipografía, a carón da efixie da autora. Mais iso non se considera ter lido a Rosalía (descúlpeme a brusquidade), iso non é máis ca ter caído nunha das trampas que certas administracións colocan sabiamente ?e cinicamente por que non dicilo- para galegos coma vostede: Bos, xenerosos, e conformistas.
Permítame unha suxestión: Por un día faga algo revolucionario! Achéguese a unha libraría (que non lle importe ser visto por algún coñecido, estas condutas cada vez están máis aceptadas na nosa sociedade), a unha biblioteca ou introduza o sintagma obra de rosalia de castro no buscador da Rede? E deixe que aconteza o que o destino queira?
Non nos quedemos na simple cantilena compracente ?e vacua- de Rosalía é moi importante; o importante é que a descubramos, que a redescubramos ou que nos decatemos de que non nos agrada tanto como supoñiamos que tiña de ser; tanto dá! Fagamos o que sempre debimos facer: Ler, analizar, debater, criticar, pescudar? a Rosalía. Tamén.

Foi Blanco-Amor o que sentenciou: ?O escritor que non se compromete literariamente co pobo non é, en realidade, traidor ao pobo: é, sinxelamente, traidor?.
Erri de Luca é escritor, e para el, situarse a carón do pobo máis ca unha necesidade é un xeito de existencia, dende sempre. Agora o Estado italiano quere metelo na cadea, el resume os motivos nunhas poucas frases: ?Vou ser procesado por exercer o meu dereito á palabra contraria. Se a miña opinión é un delito, non vou deixar de cometelo?.
De Luca vinculouse á loita dos que rexeitan a liña do Tren de Alta Velocidade entre Torino e Lyon, sensibilizouse coa poboación e o patrimonio do piamontés Val de Susa, un territorio que perecerá afectado polo impacto das obras dun megaproxecto no que o autor de Montedidio (única das súas obras traducida ao galego) ve intereses espurios e mesmo a man da 'Ndrangheta. El, revolucionario de palabra e obra, ten dito que no momento en que as conversas entre a administración e os contrarios ao proxecto remataron sen solución nin acordo, o único camiño é a acción directa? E ben sabemos que aos estados non lles apaixona que o cidadán pense pola súa conta, e se actúa en por si? Saltan as alarmas e entra en circulación a terminoloxía neutralizadora: Radical, terrorismo?
O escritor napolitano enfróntase á maquinaria represora do Estado, apoiado só polos que sempre apoian ás vítimas dos verdugos profesionais, dos mecanismos cuxa única función é amedrentar para manter un statu quo que se retroalimenta de medo, represión e outra vez medo.
Se desexamos que os poderes que nos axexan controlando benestar e capacidade de decisión con contagotas, non caian na habitude de continuar a apertarnos o colar de castigo, temos dúas opcións. A máis doada, a que está ao alcance de calquera, é exercer a solidariedade cos que exercen a resistencia.

Nos anos ?80 os adolescentes adoitaban manexar uns entretidos ?libroxogos? editados polo selo barcelonés Timun Mas.
A lectura non se efectuaba de xeito lineal senón que o lector víase obrigado a decidir en que páxina continuar a cada pouco, facendo unha escolla entre as opcións ofrecidas no texto.
Era unha lotaría grazas á cal, a aventura podía rematar ben, ou non; todo dependía da intuición do aventureiro e máis do afortunada que fose a elección.
Eu só posúo un título de ?Elige tu propia aventura?, tal era a denominación da serie, e confeso que me divertín dabondo lendo e navegando erraticamente polas páxinas de El misterio de Chimney Rock, un exemplo rotundo de literatura fantástica. Aínda gardo entre as follas do volume un apuntamento cos números de páxina das diferentes rotas que fun seguindo e máis o resultado conquistado, bo ou mao.
O autor deste texto é Edward Packard e o ilustrador Paul Granger; Carles Alier i Aixalà foi o tradutor ao castelán do orixinal en inglés, pois que estas obriñas de literatura xuvenil naceron da man da editora Bantam Books, de Nova York. Na actualidade seica aínda se comercializan nalgún país latinoamericano.
Estes libros, mesmo traían unha addenda na que se comunicaba aos educadores que podían pórse en contacto coa editora para adquirir unha guía didáctica, xa que nalgúns centros de ensino empregáronse os devanditos textos para amenizar as clases. De feito na devandita addenda a editora gabábase de que aqueles relatos ?desmontábeis? contribuían ao desenvolvemento da personalidade do lector adolescente, e asemade, da guía didáctica poderían se tirar actividades vinculadas coa historia, a xeografía, as linguas ou as ciencias.
Si, é moi posíbel que todo isto nos lembre algo os actuais videoxogos mais? Aquilo era literatura, se cadra xuvenil, se cadra non da boa mais ao cabo, detrás deses libros virían outros, pois que o mozo lector viña de perder o reparo a se enfrontar coas follas impresas, e ben seguro comezara a deixarse engaiolar polo cheiro a libro. ?Quien lo probó lo sabe?.

Nunca me fascinou o denominado xénero noir, mais as boas críticas e algunhas recomendacións leváronme até Georges Simenon e a súa novela El caso Saint-Fiacre, unha tradución ao castelán de Javier Albiñana. Teño entendido que soamente un título deste autor está vertido ao galego, Maigret na escola.
Non me seduciu. Atopeime cunha situación espazo temporal deficitaria na descrición malia a algunhas recreacións máis ou menos requintadas da campiña francesa; e por veces, apeteceume practicarlle unha reanimación ao desenvolvemento da trama.
Dicía recentemente nunha entrevista Eleanor Catton (gañadora do Man Booker Prize hai dous anos) que ela distinguía entre as novelas de detectives e os thrillers, xa que as primeiras céntranse en resolver un enigma e os segundos na natureza máis escura do ser humano -ela trata de fundir ambas tradicións literarias despois de se achegar con ollada analítica ás novelas de misterio do século XX-, e continuaba sinalando que uns novelistas céntranse na proxección intelectual e outros na acción real.
Dende logo Simenon pertence ao primeiro grupo aínda que ensaie o xogo trepidante en contadas ocasións.
Non sei se é costume deste escritor facerlle un sitio no texto á metaliteratura, mais en El caso Saint-Fiacre introduce unha referencia á novelística de Walter Scott por boca dun dos personaxes.
En xeral advertín abuso do diálogo e por veces unha redacción carente desa cadencia que favorece o interese do lector, mais reitero que non son un usuario habitual do noir, e se cadra ?é o máis seguro- o problema está na miña lectura e non no reputado Simenon.

Cantas sociedades literarias hai na Galiza? Eu tan só coñezo unha, a Lonxa Literaria, un dinámico colectivo moañés que ademais de organizar faladoiros, recitais ou encontros con autores, convoca cada ano un certame de microrrelatos. Grazas a esta convocatoria tiven coñecemento da existencia da Lonxa Literaria. Presentei textos a concurso dende a primeira edición, e no ano 2011 tiven a honra de que o meu relato Abonda que lle chaman Porto, fora nomeado gañador.
Emocionante e agardado foi o instante en que recibín a chamada de Sole, a presidenta da devandita sociedade, comunicándome que o xurado escollera o meu relato. Días despois, no fermoso lugar do Beque, ás aforas de Moaña, tivo lugar a entrega do premio, nunha amigábel cea con escritores e letraferidos.
Mais fóra do Morrazo non sei da existencia de colectivos homólogos; si emerxeron dende hai uns anos os clubs de lectura, certamente grupos necesarios para que a literatura medre vizosa, mais cómpre distinguir os encontros entre lectores e os suscitados entre creativos, malia que as ocasionais fusións poidan ofrecer froitos de considerábel altura literaria.
Se os escritores contasen con referencias societarias nas que cambiar impresións, aconsellar, criticar e onde os autores vedraños profesasen o seu maxisterio ?espontáneo, involuntario, pasivo, ou non- entre os noveis, o eido literario gozaría dun maior dinamismo, sen esquecer que as panaceas ?sempre esquivas- nunca adoitan visitar a escrita e a súa parentela.
Son ben coñecidos no noso país a Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG) e máis o Centro PEN-Galicia, colectivos que dende o descoñecemento presumo de carácter máis gremial -e mesmo profesional- ca de fomento do encontro para debater acerca de correntes, vangardas ou tendencias.
Existe dende hai uns meses o Grupo Literario Leiras Pulpeiro, colectivo que desenvolveu unha fermosísima ?e eminentemente literaria- actividade en maio do ano pasado. Tratouse dun roteiro urbano por Mondoñedo, con paraxes en lugares vinculados á figura do poeta que dá nome ao grupo, onde un autor recitaba, narraba ou relataba fragmentos de colleita propia. O evento convocou un altísimo número de escritores e público en xeral,o cal, gozou dun colofón con poesía e música no Centro Cultural da Alcántara. Iniciativas coma esta ?tanto a da creación dun grupo literario coma a do roteiro- supoñen rebentos nun ermo cultural xeral, e literario en particular, se nos circunscribimos ás comarcas que conforman a artificial Mariña administrativa. Mais non sei até que punto podemos inserir o GLLP na esguivia listaxe de sociedades literarias, xa que presumo que a súa finalidade é honrar a figura do ?médico dos pobres?.
Hai vimbios dabondo para nutrir unha sociedade literaria do Valadouro? Rotundamente si. E falo abeirado nas experiencias gozadas en sucesivos veráns, cando unha boa parte dos valecos relacionados coa escrita dun ou doutro xeito, regresan ao val matricial e aos lares petruciais. Nas terras do Douro contamos cun bo número de escritores ou ensaístas que ben encarreirados nun colectivo que coordinase e canalizase inquedanzas e soños na gabeta, producirían froitos que outorgarían renome e rica bagaxe ao val e á súa vida cultural. Tales son Andrés Canoura, Isaac Ferreira, Cilha Lourenço, Manuel Lourenzo, Obdulia Méndez, Arturo Mogo, Xesús Pisón, Ramom Reimunde, Pedro Rubal, Miguel Vila e xa na outra banda do mar, Rita Geada.
Ninguén está a falar de imitar arquetipos, unha sociedade literaria actual non ten porque ser un club dos poetas mortos nin un Café Gijón, terá de ser o que lle aqueza ao lugar onde se cree e por riba de todo o que arelen os seus fundadores e integrantes.
Consola saber que o futuro próximo fornecerase dunha canteira de literatos que hoxe non contan máis de dez ou once anos, pois que quen isto escribe adoita ser membro do xurado dos certames literarios infantís do Alfoz (certame literario de Nadal e certame do Día das Letras Galegas), onde xa se ten configurado un elenco que vén gañando premios edición tras edición, nenos todos, autores duns textos onde xa teño albiscado lóstregos de realismo máxico. Tales síntomas indican que as terras do Valadouro continuarán a ser berce de escritores e fonte de inspiración.

Son ben coñecidas as campañas de animación á lectura que se veñen desenvolvendo nos centros de ensino, bibliotecas públicas ou a través de entidades culturais. Mais non me consta a existencia de proxectos de animación á escrita nas escolas, e non estaría de máis cultivar este san exercicio entre os máis novos, non pensando ?aínda que tamén- en crear canteira literaria senón empregando esta actividade como estimulante intelectual e como espertador doutras destrezas necesarias na época estudantil.
Na miña lembranza aboian mesturados, Tagore, a aula de 5º de EXB, don Guillermo e uns exercicios de redacción que primeiro me preocuparon e máis tarde me engaiolaron.
Don Guillermo impartía clases no colexio Nuestra Señora de la Paloma de Madrid. Non era un mestre traballador mais tiña a imaxinación suficiente para artellar actividades que nos mantivesen entretidos mentres el lía o xornal ou facía tintinar as chaves no interior dos petos, paréceme que fumaba na aula.
Non podo lembrar se nos demostrou gusto pola literatura mais de certo contribuíu a desenvolver a miña querenza pola mesma cos seus exercicios de redacción, os cales realizabamos sen apoio profesoral, só cun breve enunciado inicial.
Don Guillermo escribía na pizarra dez ou doce palabras, as cales non posuían conexión nin parentesco algún entre elas, agás que eran termos en castelán. Debiamos copialas no caderno e a continuación procurar o seu significado no dicionario (case todos manexabamos un Iter Sopena), tomar nota do mesmo e? Facer unha redacción.
No texto compría inserir todas as palabras que o mestre nos proporcionara, e aínda que semellara non existir o xeito de encaixar aeropuerto con gallineja, a redacción tiña que xurdir e ter senso. A última parte do exercicio consistía en ler o texto diante da aula toda, en pé e mirando á infantil audiencia.
Coido que unha boa parte da miña atracción pola escrita puido ter orixe naquelas redaccións nas que o dicionario supuña un insubstituíbel instrumento. Gardo no recordo unha redacción nas que se debían conectar entre outros termos, hacha e molino? E o meu maxín, desprazouse para se inspirar até o Muíño do Novo, no Couto de Abaixo. Porque un, non é de onde nace, senón de onde viaxa nos soños.
Como dixen, nos primeiros tempos considereina unha actividade acredora de grande esforzo mais des que lle collín o tintimán ao labor, debo dicir que gocei plasmando os froitos da imaxinación no papel, e mesmo cheguei a desenvolver certa habelencia creando universos para termos irreconciliábeis.
A primeira actividade do primeiro día de curso foi copiar La flor de la champaca, un texto de Rabindranath Tagore, e acompañalo dun debuxo? Si, don Guillermo gozaba coa literatura, non hai dúbida.

?Alguén entrou no salón de don Celidonio e dixo:
¡A Biblioteca Municipal está ardendo!
A música emprincipiou outra tocata.?
Así remata O porco de pé, unha novela de Vicente Risco publicada hai 87 anos. Esta obra considerouse vangardista no seu momento, e hoxe, diríamos dela que é un texto rebordante de vixencia.
Sería considerada unha desgraza na actualidade o incendio dunha biblioteca? Seguramente dependería de factores como a latitude do suceso e outros de índole non xeográfica.
Continuaría avante a verbena mentres se calcinan centos de libros? Seguramente dependería do nome da orquestra que estivese a embrutecer o auditorio.
Se cadra, os comentarios do día seguinte transmitirían o consolo de que unicamente arderan libros, e os estudantes cismarían quedos nas bondades da era dixital; todo está na Rede, e se non aparece será que non merece estar.
Mais non é a única pasaxe rechamante desta obra risquiana. Confeso que fiquei irto cando lin unhas liñas que semellan tiradas dunha cisma que supoñía contemporánea mais que polo visto, xa se pode catalogar como tradición galega. Trátase da obsesión coa cidade de Madrid.
Veño observando dende hai anos ?e a teima recrúa- que é moi común entre certos galegos gabarse non só de ter visitado Madrid, senón de coñecer ben a devandita cidade.
?Hai que ver o exquisito, o riguroso coidado, a prolixa exactitude, a precisión minuciosa e detallada que poñen na localización topográfica dos máis banais acontecementos da súa vida cortesana, os que van a Madrid, observade que todos gastan moito máis tempo incomparablemente en dicir onde foi que en referir o que pasou. Como o que pasou, sendo en Madrid, non ten importancia; o que ten importancia é que fose en Madrid (?) cómpre localizar os acontecementos que un refire nun sitio de madrileñismo tan patente, que non admita confusión posible (?) e aínda haberá quen saque un lápiz e emprincipie a trazar riscadelas nun papel, dicindo: ?Esta é a praza de Santo Domingo; por aquí báixase á praza de Isabel II; aquí vai San Bernardo.? ?
Así nolo narraba don Vicente nos anos ?20 do século pasado e así o baballan os incorrexíbeis pailáns ben encetado o século XXI? Que lles pasa a algúns galegos con Madrid? Mesmo estou chegando á conclusión de que no interior de todo burrán galaico mora en réxime parasitario? Un madrileño.
Nada ten que ver este comentario ?encirrado por don Vicente Risco- cunha malquerenza pola cidade de Madrid, imposíbel por outra banda, pois que un servidor, criouse na devandita urbe e nela morou até os 23 anos. Mesmo teño dito, máis en brincadeira ca en serio, que noutro tempo fun madrileño.
Mais con tales antecedentes ?motivados pola emigración que ten afectado a tantas familias galegas- o meu ego non utiliza Madrid para proxectar unha imaxe cosmopolita ou trangalladas semellantes. Non abuso do meu coñecemento da metrópole matritense nin ofrezo conferencias espontáneas sobre o callejero de la villa y corte, como teño observado en numerosas ocasións pola Galiza adiante.
E con mestría e precisión Risco dálle unha volta á sociedade do seu tempo, que para o mao e para o peor, continúa a ser a do noso. O caciquismo e as ideoloxías ?versátiles? tamén reciben a raiola da literaria lanterna de don Vicente, a quen máis ca malévolo cualificaremos como metódico xusticeiro, pois que non esquece advertirnos da exaltación da mediocridade ou das gabanzas destinadas aos ignorantes, cuxo grande valor no mundo é precisamente esa incultura que os fai imprescindíbeis para as manobras dos miserábeis, quen endexamais esquecen ocultar as virtudes dos sapientes, a quen temen e rexeitan.
Recomendábel, moi recomendábel.
Ah! Que arda unha biblioteca non é boa cousa, e nos países adiantados (descoñezo como anda a cuestión en Madrid) xa se fala da creación dun corpo de bombeiros bibliófilos? Non sei até onde chega a influencia de don Vicente nisto.

A Casa da Cultura de Ferreira do Valadouro chámase ?Manuel Lourenzo?, igual ?e non é casualidade- ca o autor da obra que foi presentada nesa casa o derradeiro día de xaneiro. O salón de actos ficou pequeno para brindar recebemento ao texto dramático Pedro e Constanza, unha creación con fonda raigaña na historia da Galiza.
O recoñecido literato (é fillo predilecto do Valadouro, onde conta cun monolito e unha placa na casa natal) repasou na súa exposición as coitas mariscalianas do século XV, as reminiscencias suevas na toponimia do Valadouro, as entranas de Hamlet ?como non-, os tempos da censura nos que se facía máis teatro para ler ca para representar e mesmo os desaparecidos antroidos locais, pois que así é este xigante da literatura, así é o Manolo de Vilaúde, unha enciclopedia dos tempos e os sentimentos.
Pedro e Constanza é unha obra que logra transmitir a sensación de acoro dun cativo. Conquire que o lector (por agora non se representou) viaxe á mente dun reo que sabe próxima a súa execución e que pasa a derradeira noite de vida a carón da súa filla, quen lle promete que continuará a loitar contra Castela e os seus secuaces.
Afirma o autor que esta obra naceu da reflexión sobre a decisión heroica que tomou Constanza de Castro, cando todo estaba perdido e o destino revirávase contra ela e o seu home Fernán Arias de Saavedra. Para Lourenzo, a resistencia exercida na torre de Caldaloba supón unha satisfacción patriótica que manifestou na súa exposición con rexas palabras: ?Teño orgullo de pertencer á mesma raza ca Constanza, xa que por fin alguén da nosa raza decide resistir?. Non en van, a obra encétase cunha xustificación asinada polo propio autor, na que Constanza é debuxada como símbolo dunha resistencia pasada mais tamén futura, para quen desexe entender ?(?) O xesto de Constanza é, para alén de exemplar na súa lealdade ao pai, un mastro chantado no camiño, en calquera dos camiños que sulcan o País. Un recordo, unha alerta, unha encomenda.?
Antes deste alegato en prol da resistencia, confesara o dramaturgo valadourés que a figura do mariscal Pardo de Cela exercera nel unha grande fascinación dende a infancia, cando súa avoa lle contaba que ela mesma estivera presente na execución do nobre galego, confundindo a este con Luxilde ?Bretoñés?, o asasino axustizado polo célebre crime de Santa Cruz, acontecido en 1888. Esta confusión, serviulle anos despois para comprobar que en certas ocasións e circunstancias, a historia e o mito acaban por fundirse na memoria colectiva.
E non podemos rematar a crónica desta presentación sen mencionar un agasallo realizado polo autor á súa terra; Manuel Lourenzo aproveitou o evento para facer unha importante doazón ao Seminario de Estudos do Valadouro ?entidade editora do caderno- fornecendo así, unha biblioteca que está a nacer e que xa ten recibido senlleiras doazóns, trátase dunha colección de 150 cadernos da Escola Dramática Galega. Boísima nova para unha sociedade filantrópica que traballa decote no atesouramente da cultura local, e óptima novidade para as terras do Douro, pois que en breve contarán cunha biblioteca máis. Credo! Credo! Credo!