Sucedeume o xoves 14 sobre as oito do serán. Recibo unha chamada da Axencia de Investigación de Mercados Ipsos; o motivo da comunicación -en castelán- é a realización dunha enquisa sobre a imaxe das compañías eléctricas entre a poboación. Tomo a decisión de acceder ao cuestionario e rógolle á operadora que me pase con alguén que poida efectuar a devandita enquisa en galego. Chega a resposta desconcertante:
-Non mo permiten. Podería falarlle en galego porque son de Ourense, mais non nolo permiten.
A operadora pronuncia as inquietantes palabras nun castelán que pugna por avanzar cara ao galego, e nos últimos sintagmas da frase predomina xa a lingua vernácula de emisora e receptor. Agardo que tal alarde de sinceridade non lle teña custado unha admonición dos seus superiores.
Declino responder o cuestionario e a operadora ourensá despídese cun ?Síntoo moito?, xa en perfecto galego. Espero que tal ousadía non lle teña custado o posto de traballo.
Nalgunha outra ocasión teño refusado participar en enquisas telefónicas por cuestións idiomáticas, mais o razoamento da operadora en cuestión fora ben diferente, pois a imposibilidade de comunicación na miña lingua aparecía vinculada á ausencia de galegofalantes no cadro de persoal.
Indefectibelmente, cada vez que unha operadora ou operador require a miña atención -sempre co obxectivo de coñecer a miña opinión ou de me gañar como cliente- explícolle que está chamando a un territorio cunha lingua de seu, e polo tanto, se a súa empresa desexa realizar negocios ou sondaxes nesta comunidade, deberá contar con persoal formado no idioma propio da mesma.
No caso de que a comunicación en galego non sexa posíbel, a enquisa tampouco o será pola miña parte, e moito menos a adquisición dun produto ou a contratación dun servizo.
Non exixo nada extravagante nin inalcanzábel, tan só a mesma actitude mostrada polas empresas galegas no exterior, as cales empregan os idiomas precisos para comerciaren nos territorios onde se asentaron coa intención de ampliaren mercados.
Poñamos un exemplo: Cando un madrileño vai comer unha ración de polbo á feira ao restaurante Terra a nosa!, situado a carón da Plaza Mayor de Madrid, non é atendido en galego senón en castelán, por moitos argumentos identitarios que incen o ambiente. As razóns son evidentes: Aos responsábeis do negocio hosteleiro interésalles facérense entender, e xa contemplando cuestións legais, a comunidade autónoma en que ofrece servizo o devandito estabelecemento, asume o castelán como lingua oficial.
Ignoraba eu que a deriva totalitarista á que asistimos no ámbito político fose traducirse tan axiña na vida cotiá, mais cómpre estarmos alerta e fixármonos no modo de contactar (publicidade, comercio electrónico, campañas telefónicas?) das sociedades mercantís, por se outras empresas tamén decidiron asumiren o risco de perderen clientes a cambio de alentar o supremacismo lingüístico.
Non sei até que punto a legalidade vixente ampara as prácticas da compañía Ipsos, pois a prohibición de falar un idioma cando un usuario o demanda e a persoa empregada o coñece, supón unha evidente mostra de apartheid idiomático, e en definitiva unha grave vulneración dun dereito básico: A libre expresión na lingua propia.
O apartheid é un sistema destinado a separar e illar, e por tanto, propicia que unha parte da cidadanía se vexa segregada a causa do seu patrimonio lingüístico e por extensión do seu patrimonio cultural. Non é esta unha maneira de practicar o criticadísimo separatismo? E por riba, desde unha instancia poderosa como o é unha multinacional.
Censurar o uso das linguas non é máis ca converter a ignorancia en virtude, pois unha operadora que ten a capacidade de conectar mellor e con máis familiaridade coa poboación dunha determinada comunidade, debería ser incentivada e xamais limitada no seu labor.
Supoño que o departamento de recursos humanos da Ipsos, no canto de valorar o coñecemento de idiomas, penalizará certas competencias durante as entrevistas de traballo, optando por contrataren preferentemente os máis ignorantes.
Isto non é novo, sabedoría e talento non sempre supuxeron unha óptima carta de presentación en determinados lugares e momentos; vénseme agora á mente o famoso e cuestionado ¡Muera la inteligencia!, bramado no afastado ?ou non tanto?- 1936, ano en que o idioma galego xa se dota dunha lexislación oficializadora a través do primeiro Estatuto de Autonomía.
Obstaculizar as conversas en determinadas linguas e adoptar a imposición como política de empresa non di nada en favor da Ipsos, pois, pretender obter os recursos dun territorio desprezando a súa idiosincrasia é un conto vello, tanto coma o desprestixio que xeran as denuncias públicas dos contestatarios, eses cidadáns que ás veces, como resposta ante o agravio e as actitudes irrespectuosas, deciden non contestar.

Temo o día en que estea en condicións de afirmar que lin todo Gabo, por iso vou dosificando a lectura das súas novelas, demorando así a chegada ao abismo.
Hai cinco anos, Gabriel García Márquez marchou para as latitudes da eternidade máxica, e os seus adeptos ficamos mirando para os espectros que tanto recreou, por por se albiscabamos un escritor ?haciendo adiós?.
Rematei onte El amor en los tiempos del cólera, e esta noite soñei cun barco navegando polo río; non recordo se nel viaxaban Florentino Ariza e Fermina Daza, posibelmente si, mais non mirei ben porque me entretín observando os playones dos caimáns e as ruínas inzadas de iguanas.
Esta novela, desde o seu comezo, evocoume aquel coñecidísmo verso de Lope de Vega que define, como poucas creacións, o estado de namoro:
?Beber veneno por licor suave
olvidar el provecho, amar el daño;
creer que un cielo en un infierno cabe,
dar la vida y el alma a un desengaño;
esto es amor, quien lo probó lo sabe.?
Estes e outros síntomas arrebatados, mesturados cos rautos de tolemia propios da síndrome do namoro agudo, experimenta o protagonista ao longo das case cincocentas páxinas de novela.
O xigante editorial Penguin Random House ofrece El amor en los tiempos del cólera na súa filial Debolsillo, mais esta novela non colle en calquera peto, pois Gabo aplica a lente de xoieiro ao Amor ?sempre complexo e inmensurábel- para o diseccionar o con devoción e minuciosidade.
O sentimento máis íntimo e despótico do ser humano é posto en evidencia cruamente, até que o lector se ve reflectido e na súa epdierme vibra o espello do rubor e do ridículo máis feroz, en véndose retratado nas artes fanáticas de Florentino Ariza. É este un personaxe de crenzas monoteístas, entregado a unha única deidade, a súa diosa coronada.
Xa nas primeiras páxinas da novela se manifesta, ben nítida, a escola do mestre Cunqueiro. Teñamos en conta que El amor en los tiempos del cólera publicouse en 1985, cando ben seguro o señor de Cataca xa consumira vorazmente a bibliografía do señor de Mondoñedo. Como o colombiano gustabe de se recoñecer galego, non debeu dubidar en coller para si algúns recordos da literaria casa patrucial.
Porque a evocación non se limita a unha reminiscencia, non; estamos falando dunha reprodución de estilos e temas cunqueiriáns, executada coa mestría dun mestre de mestres, que como todos os sabios, nunca renuncia ao maxisterio dos sabios inveterados.
Como en todos os textos asinados por García Márquez, as xenialidades abrumarannos en cada páxina, en toda frase retorta até lle tirar o brillo cegador, en cada denuncia soterrada na corda frouxa da ficción dubidosa, e en definitiva, en todos eses parágrafos imprescindíbeis, porque en Gabo non hai palla, só o diamante entallado até a extenuación do material, absolutamente amansado cando o lector consumou a adopción.
Ten eivas a creación do Gabo? Como calquera obra humana.
No texto que nos ocupa detectei a ausencia duns personaxes necesarios que son obviados en boa parte do texto; xa pola metade, unhas apuradas referencias indícannos que o autor quixo emendar a carencia ás présas, e xa nas derradeiras páxinas, o Gabo concede algún episodio de importancia aos fillos de Fermina Daza, tratando de desactivar calquera tentativa crítica, mais nós, desde o cariño que lle profesamos ao colombiano, facémolo sen acrimonia. Perdoariáselle a outro autor? Pois por iso mesmo debemos espir as concesións acomodaticias deste xigante das letras, por xustiza literaria.
Encontraremos tamén no texto as sempiternas fixacións gabianas: As lavativas e as putas, unha especie de marca da casa coa que o autor identifica a súa reata literaria.
Entre as curiosidades ás que nos ten afeitos García Márquez, podemos salientar a referencia a un Joseph Conrad mariño e contrabandista de armas; parece ser que si, que o autor d?O corazón do negror non só traficaba coa inspiración nas súas singraduras.
Non é El amor en los tiempos del cólera unha obra onde se prodiguen os trazos propios do realismo máxico, aínda que ao final do texto, na viaxe fluvial que logrou penetrar no meu ámbito onírico, alguén axita un pano desde a beira do río? Lean e descubran o enigma; ao fin e ao cabo, todo nos é familiar porque nós somos o berce do esotérico cotián, e o resto, o namoro, é tan universal coma o odio, a solidariedade ou a compaixón.