As treces rosas é unha obra coral, breve para o reloxo e intensa no desenvolvemento. Conxugar con éxito estas tres características precisa da habelencia do elenco, se isto non se dera, a manobra de risco ficaría en evidencia e por riba malfadada.
A proba de lume para comprobar que a adptación foi confeccionada con calidade supona un exercicio nada sinxelo: lograr manter o auditorio co corazón encollido; o Grupo de Teatro da Biblioteca Municipal de Antas de Ulla conségueo.
Texto traballado, coidadosamente traducido e pronunciado cunha dicción aceptábel (algo que comeza a se converter en rareza no teatro e fóra del) alíanse producindo unha factura magnífica.
Presenta esta obra unha escenografía elaborada, básica no evidente e complexa no psicolóxico, é dicir, neses matices que o espectador recibe inconscientemente.
O espectáculo comeza con boa parte do elenco empregando
o patio de butacas como espazo escénico, algo que se está a impor na dramaturxia amadora e que vén contribuíndo á necesaria educación dun público que chega ao teatro cunhas nocións básicas acerca da arte dramática.
Considero que o usuario común debe chegar a entender que o teatro é moito máis ca un escenario, pois as táboas constitúeas o mundo todo, xa que a acción dramática é un concepto, nunca unha limitación de ámbitos.
O espectador observará nesta obra a escena auxiliada por unha tea onde a crueldade é ofrecida a contraluz; deste xeito, malleiras e torturas son intuídas sen rostros de vítimas e vitimarios; algo que contribuirá de maneira definitiva a crear unha atmosfera de opresión, silencio e impotencia que o público debe obter desde o principio.
O espectador fetichista gozará dun agasallo inesperado, uns pasquíns
que as trece rosas espallan nos primeiros minutos de representación; mais se os elementos palpábeis coadxuvan na consecución do interese no público, o compoñente simbólico resultará transcendental para que a obra que nos ocupa non sexa esquecida doadamente; parlamentos emocionados e declamación de despedidas valentes non deixarán indiferente a ninguén, independentemente da banda ?ou bando- desde a que contemple a representación desta historia que goza de versións en case todas as artes.
O escenario remata estampado de flores, trece rosas.
En definitiva: Parabéns ao Grupo de Teatro da Biblioteca Municipal de Antas de Ulla.
E unha reflexión que non é consello senón arela: Se un día tornase a seitura maldita, que nos colla fornecidos de espiñas e non de flores.

O conto comezou cando, lendo o ?Fugas?, o suplemento cultural do xornal La Voz de Galicia, souben que aquel éxito musical do grupo La Unión intitulado Lobo hombre en París, xurdira a partir dun relato de Boris Vian.
Procurei algo de información verbo do autor francés e vin que na listaxe das súas obras aparecía Cuspirei sobre as vosas tumbas; acordoume que tal título figuraba na miña biblioteca desde había anos nunha versión en castelán, e decidín darlle unha oportunidade.
Desta volta, o libriño gozaría dos seus catro ou cinco días de gloria, nun pedestal erguido sobre mesiña de noite.
A miña pregunta, antes de lanzar ao vento outras cuestións (porque a crítica canoniza obras menores? Non o entendo; porque o fai o público? Case o entendo máis; porque o fai o sector editorial? Vou entendéndoo mellor?), é: Porque se converteu nun best seller, isto?
Quen desexe un manual de orxías, ou encontrar un exemplo de hard boiled escrito orixinariamente en francés, ou quizais unha novela con título efectista propio do cómic, velaquí o seu libro. Nada de negativo teñen tales características, mais, manexadas de xeito predecíbel por un autor que, intúo, pretendía elaborar un relato breve que se lle escorregou, a factura final queda eivada.
Alén dalgunha frase enxeñosa, non estamos diante dunha grande obra, coido que ficou claro. Mais podemos dar con cousiñas interesantes, nomeadamente se temos en conta que falamos dun texto publicado en 1946.
Unha linguaxe procaz por veces e embozada noutras ?reitero que estou a falar dunha tradución-; unha primitiva mostra da denominada cultura queer e mais unha estrutura da obra, cando menos, pintoresca.
O lector descubrirá unha curiosidade, a partires do capítulo 23, a voz narradora muda da primeira á terceira persoa; as singularidades non rematan aí, pois estamos a falar dunha novela de 24 capítulos, e o derradeiro consta soamente de tres liñas.
Pretendía o autor, con este textiño, denunciar o racismo en Norteamérica? Se tal houber, saíulle mal.
Manexei un volume publicado pola Editorial Planeta en 1986 a partir dunha tradución de Pablo Melero; na capa -a toda cor-, pode lerse a referencia Best Sellers-Serie Negra.
Do desconcerto que me produciu ver que tal obra era promocionada coma un supervendas xa falei abondosamente; agora falemos da clasificación literaria.
Os incondicionais do noir enfrontaranse a un texto cun escaso vínculo cos clásicos do xénero. Así que, se cadra, estamos a falar do libro das decepcións.

Pode parecer nunha primeira ollada ?rápida ou irreflexiva-, unha adaptación ideoloxizada, feita por encarga ou mesmo confeccionada para espertar conciencias a través de mensaxes implícitas. Se algo houber de mao en todo iso, teriamos achado a fenda pola que introducir unha crítica negativa, mais non hai lugar a tal.
Retrincos de Castelao, interpretada por Isabel Risco e Fran Rei, é moito máis, ou cando menos, algo máis ca unha mensaxe contra a alienación que pode ameazar as colectividades nacionais minoritarias, as lenguas minorizadas ou eses pobos que, paternalmente, outros pobos consideran (ás veces trátase tamén dunha autoconsideración) menores de idade.
Esta obra é un eloxio da vida, da esperanza e da confianza nun futuro que non vén dado, senón que é labrado polos individuos e xa que logo, polo colectivo. Ao cabo, a transcendental mensaxe (agora si) que nos legou Castelao; lembremos aquilo de ?non critiquedes a obra, traballade nela??
A profesionalidade de Risco e Rei queda patente na hora e media que pode durar o espectáculo. Estamos a falar de dous actores que deben sacar adiante un gran número de roles, ás veces nun tempo mínimo e coa acción apuxando, unha acción que non deixan decaer en ningún momento, e que, lembremos de novo, depende totalmente de dúas persoas sobre as táboas.
A convención, ese elemento máxico e fulcral do teatro, fica espida e maxestosa no desenvolvemento desta interpretación. Rei e Risco mudan de vestiario en pleno espazo escénico ou procuran un escaso refuxio cando a trama o require, e é aquí, onde o espectador novel comprenderá definitivamente a diferenza entre a obsesión pola secuencia da sétima arte e a supeditación ao texto da arte milenaria do drama, xa que logo, un hipotético público inexperto terá a oportunidade de asumir a distancia entre a imaxe e a palabra, xermes de dúas disciplinas con parentesco afastado.
Detrás de Retrincos de Castelao está a Deputación de Lugo, a Rede Museística Provincial de Lugo e, xa a nivel local, a Área de Cultura do Concello do Valadouro, entidades que non quixeron deixar pasar o Ano Castelao sen render homenaxe ao irmán Daniel. Mais quen poñen en andamento un espectáculo con certa complexidade e ritmo trepidante, son Fran Rei e Isabel Risco, e fano con destreza.
A representación componse de contos de Castelao convertidos en pezas teatrais; a escolla é acertada e pode lograr que moitos espectadores decidan achegarse ás obras do rianxeiro na busca de máis relatos ou máis viñetas. Xa o dixemos, un acerto.
Tempo de anécdotas: unha das narracións teatralizadas tamén foi adaptada polo dúo Aldaolado no seu espectáculo Sempre en Ibiza, o pasado ano. A min, continúa a porme a pel de galiña calquera das dúas adaptacións, mais aquí, permítaseme, o mérito é de Afonso Daniel Rodríguez Castelao, que legou para a literatura, o conto máis tráxico, triste e anguriante da cultura atlántica. Falamos da historia daquel pai que requiriu os servizos do autor en plena noite, preocupado polo seu fillo doente. Un retrato a lapis da miseria, e nunca mellor dito.
Léano, ou véxano sobre as táboas, teñen varias opcións, e xa nunca permanecerán indiferentes á obra de Castelao.
Restan dous meses e medio de Ano Castelao e Risco e Rei ben seguro que aínda levarán a obra por varias localidades, aproveiten a ocasión, paga a pena.

Ler As crónicas do sochantre cando o ar comeza a recender a bestas bravas, polbo en caldeira de cobre e oito días de festa na cidade da Paula, resulta, seino, un alarde de sibaritismo literario, mais, xa temos comentado nestas páxinas que existen adiccións e praceres imbatíbeis.
Ler a Cunqueiro en outubro, cando a festa das San Lucas vai sinalar o esmorecemento do verao (vrao, como dicimos aquí, na rexión dos Tres Vales), vén sendo como ler a Gabo camiño de Aracataca (ou Cataca, como el prefería) ou ler a Cabanillas no Día da Patria; un exceso de emocións arraiano na lascivia bibliómana.
N?As crónicas do sochantre o lector encóntrase (reencontrámonos) cun Cunqueiro en estado puro, co Cunqueiro máis cunqueirián, co clásico, co que transcendeu e figura nos libros de texto; con ese don Álvaro que procuramos cando nos decepcionan os títulos do mercado, eses libriños que o prelo rexeita ?instintivamente- e os chaláns da literatura teiman en nos meter polos ollos.
E xa que falamos de órganos oculares, mencionaremos a continúa recorrencia do esoterismo que envolve os invidentes na Bretaña, algo que o autor aproveita para indultar e librar da guillotina ao cego de Guimiliau. Quen sabe se non se inspirou na súa amizade co cego de Viloalle, o cego das Mirandas e o cego de Lexide, que todos eran un, para crear un personaxe privado de luz.
Mais o lector ?cunqueirián ou non- gozará especialmente dunha peza dramática que don Álvaro insire no texto. Romeo e Xulieta famosos namorados é unha obriña inspirada nos personaxes ideados por Shakespeare, onde o autor mindoniense verte a súa arte con xenerosidade ilimitada.
Como é que aínda non se fixou nesta peciña ningún grupo de teatro amador do hinterland cultural mindoniense?
Casualmente lin estes días, nunha publicación especializada, unha alusión ao transxénero literario; é dicir, esas obras que dificilmente podemos acomodar na despótica taxonomía da letra impresa.
Velaquí un exemplo de manual de literatura. Que é As crónicas do sochantre? É un conto, unha novela curta, un drama ou secadra un ensaio literaturizado sobre a mitoloxía da morte nos países atlánticos?
A vocación dramática fica patente nun detalle revelador: O texto inclúe un minucioso dramatis personae.
Coma sempre, o lector terá a última palabra, e a súa opinión constituirá a única crítica válida para outro lector.
As San Lucas de Mondoñedo están a cumprir 860 anos, don Álvaro faría 105 neste 2016, hai 35 que nos deixou e 25 que se lle adicou o Día das Letras Galegas, son moitas cifras simbólicas como para deixar pasar a ocasión sen reabrir, reler e gozar de novo, unha obra de Cunqueiro.
Eu xa o fixen neste mes das San Lucas e non priva que repita. A atmosfera mindoniense é rotundamente sedutora ?nomeadamente en outubro-, os textos de Álvaro Cunqueiro -sitúese onde se sitúe a acción- teñen un moito da cidade da Paula, e iso, para os letraferidos é unha garantía. Viaxar a Mondoñedo, mercar un(s) libro(s) e introducirse na festa máis antiga de Europa, resultará, cando menos, unha experiencia inesquecíbel.
Se por calquera cousa deben adiar ou prescindir da viaxe, lean algunha obra daquel señor que está sentado na Praza da Catedral. Pura literatura.