Pódese construír unha novela en torno ao personaxe dun adolescente expulsado do colexio que vadía unhas horas até chegar á conclusión de que o mellor é voltar ao niño familiar? Salinger fíxoo, e con menos fortuna da que a sona lle outorgou ao longo do tempo.
A parábola bíblica do fillo pródigo sentou escola e foi aproveitada, neste caso, por un autor raposeiro, que foi quen de vender o descubrimento da Rosetta do delirio e a rebeldía xuvenís como se non estivese xa patentada.
Considero ?sendo todo o malpensado que podo ser- que estamos diante un experimento (tema lixeiro, personaxe único, ausencia de pretensións estilísticas?) que callou grazas a dous elementos transversais na novela: irreverencia e accesibilidade.
Por moita leria que se aduza arredor da desorientación na mocidade, as escolas militarizadas e o american way of life, estamos a mallar en centeo mallado.
Mais a mercadotecnia ianqui xoga en contra do bo gusto. Quen non ten escoitado falar de O vixía no centeo, The catcher in the rye, El guardián entre el centeno, O apanhador no campo de centeio...?
Tal é a obra que veño de ler, e fíxeno impulsado por un título que escoitara nomear centos de veces. Se a este factor lle engadimos o xeneroso desconto dispensado polo libreiro e mais que se trataba dunha versión galega, o devandito volume gañou decontado un oco no meu cesto de letraferido.
Porén, a miña bagaxe bibliómana viviría igual sen ter lido tal novela. Alén dalgunhas frases filosóficas ben encaixadas e algúns pensamentos tirados de tratados sobre doenzas mentais, o texto non nos achega gran cousa.
O vixía no centeo é unha novela redactada en linguaxe vulgar, ese barallete da rúa ao que algúns autores outorgan espontaneidade e naturalidade. Sexa como for, cómpre ser un xenio das letras para que a arte literaria saia ben lucida nunha obra adobiada con tan popular enfeite.
Falamos, en realidade, dun extenso monólogo inzado de reflexións e conversas máis ou menos prescindíbeis. Considero salvábel o derradeiro tramo do texto grazas á aparición de dous personaxes ben potentes (un antigo profesor e mais a irmá do protagonista) que dan lugar a algúns diálogos interesantes.
Recordoume moitísimo a A laranxa mecánica, de Anthony Burgess, tanto pola temática (as convulsións dun cerebro adolescente) como pola escrita (léxico populacheiro), e a miña sensación ao rematar a lectura tamén foi semellante: U-la calidade literaria?
Tampouco fiquei satisfeito coa tradución elaborada por X.R. Fernández Rodríguez, pois estamos diante un traballo subvencionado pola Xunta da Galiza e infelizmente descoidado, mesmo con presenza de castelanismos flagrantes. Incríbelmente, aparece en numerosas ocasións o termo rato co significado de lapso temporal.
Volvo dicir que a mercadotecnia (ou será a simpleza?) coa que os Estados Unidos de América infestaron o mundo, fai que a publicación deste título constitúa un bo negocio, pois Xerais publicou a versión galega en 1990 e eu veño de manexar unha sexta edición, datada en 1996.
Que a lenda negra o teña convertido nun manual de asasinos non contribúe á súa elevación aos altares das letras, senón a sinalalo como exemplo de americanada.
Endebén mañá deléitome con Nabokov, e a súa retórica ?cargada ou cargadísima- axudarame a esconxurar uns feixes de páxinas inzadas de palabróns e vulgaridades. Ás veces, os libros malditos non supoñen catarse ningunha, senón unha mera decepción.

Imaxe: Capa dunha edición arxentina (1999, Editorial Sudamericana) traducida como El cazador oculto.

Dixo Castelao que os cruceiros representan a confirmación do arrepentimento e mais un perdón concedido polo ceo; non sei por que, ver un libro solitario agardando por alguén que o adopte temporalmente, evócame a solemnidade da ofrenda e mais o recollemento da penitencia.
Algo diso tivo a sensación que percibín ao vivir ?por vez primeira- a experiencia da liberación dun libro.
É coñecido tal xogo ?coido que se trata diso por riba dun ?movemento?- coa denominación de book crossing nos países anglófonos e livros livres nos lusófonos. ?Leve, leia e liberte!? reza o lema dos libertadores brasileiros, ?Ramassez moi!? (recólleme!) claman as etiquetas dos libros esquecidos nas áreas francófonas, xa que poucos lugares do mundo permanecen alleos á devandita práctica.
Existen seguementos a través da Rede, convencións de liberadores de libros e toda clase de variantes desta habitude, mais a esencia radica en que os volumes viaxen facendo adeptos á lectura.
Non fun o iniciador da liberación que veño de executar, senón que o libriño veu cara a min. É longo de contar é vulneraría a liturxia adoitada, amais de rachar o encanto.
O libro en cuestión, a quen chamaremos Sovsvái, foi recollido nunha localidade bañada polo Cantábrico, morou confortabelmente na miña biblioteca, tivo compañeiros da súa especie e tamén foi veciño de compactos coas xoias do cinema universal; si, Sovsvái é un libro de mundo.
Compartimos teito durante un mes, foi lido con devoción ?o autor é un prócer das letras galegas-, tiráronse notas das súas páxinas, ricas en datos e citas fermosas, recibiu o agarimo que todo letraferido dispensa a un libro co que gozou, e hai uns días, comezamos a ventar a despedida.
Sabiamos, tanto Sovsvái coma min, que finalizada a lectura, a viaxe debería continuar. Observei, cunha mestura de melancolía e ledicia, como deixaba un oco entre as compañeiras máis próximas, obras de Poe, Dostoievski, Burgess, Manuel María, Emili Teixidor, Iglesia Alvariño, Garcilaso?
E onte, tras lle colocar o pasaporte coas instrucións precisas para que sexa recoñecido como libro libre polo mundo adiante, acompañeino até un lugar onde, intúo, apenas tería que agardar uns minutos pola chegada dun novo lector. Tomeille unhas fotos e alí ficou, pousadiño e resgardado da chuvia.
Sei que a tales horas Sovsvái xa estará nun novo fogar, coñecendo novos compañeiros de andel e marabillando outros lectores, porén, o bibliómano non pode evitar un certo esgazamento emocional no instante en que ese libro co que compartiu horas de lectura, marcha á procura de novas experiencias e latitudes.
Quero imaxinar que na andaina posterior ao noso encontro, levará o pracer da lectura a unha persoa que nunca pensara en libros, que fará que outras obras do seu autor sexan demandadas nunha biblioteca municipal dun afastado concello, e mesmo que obrará o milagre de forxar a paixón literaria nunha crianza que mañá será un autor de prestixio.
E quero pensar, que algún día saberei del.
Aburiño Sovsvái! Proclama e propaga a liberdade!

Cando un se achega a un conto titulado The Canterville ghost, escrito por un irlandés en 1887, imaxina outra cousa. Porén, non estou a falar dunha decepción, senón dun encontro que semella un reencontro, xa que, por veces, semella que A pantasma de Canterville fora concibida por un autor galego, ou cando menos imbuído do noso humor e da nosa ?relación? coa presenza-mito da morte.
O conto que nos ocupa non é un relato de terror senón un alarde de humor, ocasionalmente negro.
Oscar Wilde, máis que aproveitar a rica tradición atlántica, denúnciaa. Ao cabo, o dublinés non encaixaba na época que lle tocou vivir, e é seguro que quixo botar unha gargallada literaria a conta das crenzas dos seus compatriotas.
Esa é a sensación que exhala boa parte do relato, a vinganza dun iconoclasta con gana de ridiculizar unha sociedade atormentada por bruxas e aparecidos. Mais, contra o final do texto, semella que Wilde se reconcilia (ou cando menos tenta reconducir a trama cara ao respecto á tradición) co folclore do seu pobo; como se quixese salvar, así e todo, a porcentaxe de oralidade que contén calquera superstición.
O tratamento particular do mito recordoume a Risco; nada raro, pois estamos a falar, reitéroo por se non quedara claro, de autores inmersos na cultura atlántica; poderiamos falar dunha literatura atlántica? Aí queda o apuntamento para os estudosos.
Lin El fantasma de Canterville nun daqueles libriños da colección Alianza Cien, un acertado lanzamento editorial de mediados dos ?90, cuxo obxectivo era achegar a lectura a quen posuían unha imaxe prototípica verbo dos libros: obxectos gordos, caros e pouco manexábeis. Por outra banda, Alianza Editorial promocionaba deste xeito outros títulos publicados polo selo, pois o minilibro supuña un engado para que o lector accedese a outras obras do mesmo autor, que sabiamente, eran promocionadas na última páxina.
Poucas veces dei cunha tradución ao castelán tan infestada de erros; o laísmo e outras abondosas mostras de pobreza lingüística convértense en norma común durante todo o texto, condenando a publicación a unha crítica negativa por un motivo ben ruín, para vergoña da editorial e do tradutor. É un motivo ben ruín polo que obter unha crítica negativa.

Blanco-Amor nunca deu artellado definitivamente A escadeira de Jacob, mais Anxo Tarrío presentou nos ?90 un crebacabezas posíbel á Editorial Galaxia baixo a revisión lingüística de Blanca-Ana Roig, e tal proxecto floreceu nunha presentábel edición hai vinte e catro anos.
Don Eduardo subtitulara a obra ?Novela de aventuras filosóficas? e tal debeu ser a intención, aínda que, como veremos, non foi esta a obra onde o ourensán deitou máis xenialidade.
Coñécese que é este un dos primeiros textos do autor de A esmorga e Xente ao lonxe, pois o lector non dará atopado o músculo narrativo, aínda que sexa quen de albiscar un miolo argumental (a intención da narración) máis ou menos evidente.
Debo confesar que non me resultou un texto ameno, aínda que me lembrou ?e isto considéroo un dato ben positivo- aquelas lecturas do Bacharelato recomendadas co obxectivo (nunca explicitado) de que descubrísemos unha narrativa oposta ao conto xuvenil e a historieta, obrigándonos a superar definitivamente a rudimentaria estrutura composta pola trepia presentación-trama-conclusión, trazo xa prescindíbel na literatura ?seria?.
Con todo, estamos a falar de don Eduardo Blanco-Amor e dei encontrado un capítulo edificante e pleno de interese, trátase de Paráfrase sociolóxica das cloacas. É quizais a parte menos difusa e máis fornecida dese verniz satírico-humorístico que o lector agradecerá na aridez dun traxecto que non anima a afrontar a seguinte páxina. Toda unha revelación.
Realmente, estamos diante un libro de relatos; frustrado, ben sei, pola pretensión de o converter nunha novela.
Pódese dicir que só consta este texto dun personaxe, malia que aparezan ?forzadamente ás veces- uns secundarios que non dan callado na trama.
O hiperdescricionismo presente pode recordar algo o estilo de Cunqueiro e mesmo atoparemos (deténdonos moito) un certo ar borgiano emanado das pinceladas academicistas. Mais falamos de relampos.
Que fixen ao rematar esta lectura? Coller Os biosbardos; e don Eduardo resucitou. Madia leva.