Gran Vía live - Vasoiras de xibarda

-Vai comezar unha guerra e vós estades aí... sen facer nada. Nos meus tempos estariamos queimando a universidade!
Escoitamos á profesora de psicoloxía sen acabar de saber se o estabamos a facer ben ou mal, compracidos de non estar a xogar coa nosa liberdade e ao tempo, arroupados na quentura dun mare mágnum de manifas ás que irían os demais.
Aínda estabamos descolocados nas datas, na vida e en nós mesmos. Era a xeira dos comezos. Viña de encetarse 1991, estabamos no primeiro curso da carreira, e ía comezar unha guerra. Daquela eramos tan alleos ao conflito que non podiamos albiscar que nos acompañaría durante a mocidade toda.
Estudabamos nunha escola universitaria que tiña máis xeito de aldeíña ca doutra cousa; seica aquilo fora a residencia de lecer de Isabel de Braganza, e de certo, aquela paisaxe mesta convidaba máis á contemplación ca ao estudo. Xardíns, árbores, un meteorito que caera non sei onde, e no medio da fraga as aulas en pequenos módulos. Cando chovía recendía a camposa húmida e as señoras da limpeza andaban aos caracois. Parece mentira, mais todo iso estaba no medio de Madrid, na ruidosa Ronda de Toledo, ben preto da Glorieta de Embajadores. Cando chegaba a calor, na cafetaría -que viña sendo unha taberniña de aldea- puñan un botijo á disposición dos estudantes para que ninguén pasase sede.
Botariamos tres anos naquel microcosmos silandeiro e pacífico, semellaba que todos os recordos ían seren bucólicos até que o mundo comezou a matarse.

Patacas bravas
Ao pouco de chegar á aula soubemos que non habería clase, tampouco a houbera na quenda matutina. Teoricamente isto era para que o alumnado puidese asistir ás mobilizacións. Habíaas a todas as horas.
Coido que ninguén asistiu á concentración da tarde, o noso grupiño colleu os cartafois despois de tomar algo na cafetaría e emprendeu un camiño sabido: prestábanos botar o tempo morto en Sol ou Callao.
Iamos andando paseniñamente, sen présa. Juan Luis adoitaba parar no caixeiro automático e os demais mirabámolo con envexa; eramos máis novos e non tiñamos tanta experiencia. El comezara varias carreiras e enfrontábase aos profesores con carraxe.
A Gran Vía atraïanos especialmente; era o lugar máis acaído para observarmos toda esa fauna urbana que endexamais sae de certos barrios, unha sorte de tribo autóctona con hábitos estrafalarios e vocación exhibicionista.
Durante o traxecto recordamos as protestas estudantís do curso 1986-87, cando todos nós estabamos no instituto. Non as lembrabamos polas vitorias acadadas nin pola nosa heroica participación, daquela eramos moi tenros para tales leas. A pouca gana de asistirmos ás concentracións marcháranos cando a policía disparara contra unha manifestante adolescente.
Foran as míticas manifas de Jon Manteca, un rapaz sen unha perna ao que as cámaras dos informativos inmortalizaran rachando farolas cunha muleta. Eu vírao na Plaza Mayor tempo despois, no medio dun fato do que hoxe denominariamos “pés negros” e daquela chamabamos sinxelamente punkies. Seica quedara sen a perna a consecuencia da caída dende unha torreta eléctrica. Hai pouco tempo souben que morrera a consecuencia da Sida en plena mocidade.
¿Esos de marrón, de que colegio son?, fora un dos lemas máis repetidos nas mobilizacións estudantís de mediados dos ’80. Curiosamente, por aqueles mesmos anos evolucionaría a cor do uniforme da Policía Nacional de marrón a azul.
Despois de ver as carteleiras dos cinemas de Callao, fomos baixando pola Gran Vía cara a Plaza de España, á dereita había unha rúa estreita, e alí estaba o bar das patacas bravas. Cando non tiñamos que facer saciabamos a fame e a sede naquel curruncho. Cervexa e patacas, todo un luxo para universitarios.
Miguel Ángel, que era berciano e ás veces falabamos algo en galego, fixouse na tele; aparecían unhas imaxes confusas enmarcadas nuns rótulos que nunca viramos.
-CNN live. Iso é ao vivo. Live é directo, ou?
-É.
-Iso está pasando aló?
-Si... Son imaxes da CNN americana.
-Son bombardeos. En Bagdad, pono alí.
Viñamos de recibir o noso bautizo de sangue na zona máis cosmopolita da cidade.

A guerra dos rochos
Madrid convulsionárase nos días previos ao comezo dos bombardeos. Cando estaba a piques de rematar o prazo dado por Bush vello a Sadam Hussein, a xente comezara a mercar víveres desaforadamente, e os andeis dos supermercados ficaban baleiros decontado. Moitas familias amorearon comida nos fogares cun temor herdado. Os medios de comunicación comezaron a advertir que esa práctica só traería consigo a suba dos prezos, e mais que non se produciría ningunha carencia de fornecemento nin escaseza algunha. Daquela supuxen que eran os avós da casa, aguilloados polas pantasmas doutrora, quen obrigaban os novos a encheren os espazos adicados á mantenza. Hoxe non o teño tan claro, pois o medo non escolle xeracións para inzar. A capacidade dos mass media para crear e recrear un ambiente artificial ou falseado é infinda; eles deciden por nós, instalándose na nosa conciencia e controlando ou avivando os temores para que camiñemos cara adiante ou cara atrás.
Teño por seguro que os ocupas da vella imprenta Minuesa non se deixaron levar pola vaga consumista, en troques estarían a analizaren os modelos de loita perante o réxime planetario que se aproximaba.
Aqueles veciños de roupa apertada e botas enormes entraban e saían do seu local autoxestionado alleos a nós, os universitarios que percorriamos amodo os xardíns da escola Santa María nos seráns sollosos, á procura das derradeiras loairas do día.
Lembro con saudade o día en que por casualidade pasei pola Ronda de Toledo e vin Minuesa sitiada polos antidisturbios; había poucos meses que rematáramos os estudos, e aínda pasabamos ás veces pola escola para arranxar algún documento ou para reencontrarnos. O escenario non mudara nada, mais... Viña de comezar a restauración da orde, aquilo era o final dun hábitat urbano habitábel, humano e humanista. En pouco tempo a escola tamén pecharía as súas portas; desbotábase o vello Casino de la reina en favor do campus de Cantoblanco, nos arrabaldes da cidade.
Moitos transeúntes paramos para ver que acontecía. Unha chea de policías con escudos e mócos agardaban a orde para entrar en Minuesa, os ocupas osmaban dende os balcóns namentres penduraban faixas e bandeiras de resistencia. A carón meu, unha muller cincuentona tamén miraba con curiosidade.
-Queren botar os rapaces? Se cadra non teñen para onde ir.
-Si, polo visto van desaloxar. -Respondín eu.
-O meu irmán traballou aí cando era a imprenta de Minuesa, xa hai ben anos.
-Eu teño algún libro imprimido aquí, fixeime que pon Herederos de Minuesa, Ronda de Toledo. -Engadín por ver se me contaba algo da historia daquela industria.
-E os rapaces defenderanse? Non terán nada para deter o ataque da policía... Aínda que... É posíbel que haxa pezas do vello prelo, meu irmán falaba duns taraboulos moi pesados... Se os conservan aínda poden arrebolarllos á policía.
A muller, que ben se coñecía que era do barrio, falaba dos ocupas cunha mágoa entenrecedora, talmente como se se estivese referindo ao sitiado pobo iraquí doutrora.
Tardei en voltar por alí, tardei tanto que no canto do antigo centro social autoxestionado, encontrei unha moderna comisaría instalada nun edificio revestido de vidro.

O zunido dos ianquis
Durante varias noites percibimos un bruído atronador xurdindo do ceo, unha estorrentada que facía vibrar os vetustos edificios do centro. Non sei se lle demos importancia ou non, non o recordo, mais sei perfectamente cando empezamos a darlla, sucedeu exactamente o día en que as pescudas de Izquierda Unida deron como froito unha pregunta ao goberno do Estado. Víñase de saber que aeronaves militares americanas sulcaban o ceo de Madrid cara as bases de Torrejón de Ardoz en plena noite. Coido que o goberno o negou mentres puido, que non foi moito tempo.
Non resulta doado describir aquela sensación nocturna. Até os nosos leitos chegaba un zunido mesto que acababa por alagar o cuarto todo; en poucas horas aqueles avións estarían a bombardearen un territorio de xente pobre, un pobo que non puidera ateigar os seus rochos de conservas, pastas, arroz e fariña.
Os iraquís non tiveran a oportunidade de se declararen insubmisos á morte diante dos exércitos máis mortíferos do mundo. No entanto, o concepto “insubmisión” vivía os seus mellores momentos na nosa sociedade de rochos cheos.
Desde calquera punto do barrio divisábase a cheminea dunha antiga fábrica reconvertida en parque. Aquel vestixio industrial viña constituíndo un curioso faro de tixolo espido sen estética ningunha, mais non deixaba de lle aportar unha especial fasquía á zona verde, sempre soidosa agás pola andareta bulideira dalgún can.
O parque non tiña nome. Coido que cando o Concello botou céspede no solar que deixara a fábrica de gas, esquecera bautízalo. Daquela, unha noite uns ocupas alpinistas agancharon pola cheminea e pintaron en cor branca a palabra insumisión. Mentres tanto, os menos áxiles, fornecidos de aerosois e letras de molde, rotulaban nos muros do recinto o nome que en pouco tempo se popularizaría: Parque de la Insumisión.
Non se trataba de pintadas improvisadas, senón de verdadeiras inscricións deseñadas nuns caracteres elegantes e uniformes... Coma feitas nun prelo. Talvez foi aquela a derradeira homenaxe á vella industria impresora do barrio.

Arde Bagdad
Mesmo os que non adoitaban mercaren xornais víanse tentados polas edicións vespertinas, dotadas de grandes titulares e fotos a toda cor. Eu deixeime levar pola primeira plana máis rechamante: Arde Bagdad; aínda gardo o exemplar do xornal pola casa.
El Sol foi unha cabeceira tan efémera coma a vida daqueles iraquís invocados polas pintadas ocupas no barrio de Embajadores, “¿Cuantos iraquíes cuesta un barril de petróleo?”
Liamos a prensa con devezo, nomeadamente as detalladas explicacións verbo do arsenal de cada bando, as posicións das naves europeas, as cidades atacadas... As ringleiras de avións de cartón pedra nas bases militares iraquís... Aquel triste atrezzo para disuadir os ianquis a través dos satélites.
O feito de que o Estado español tivese mandado tropas ao Golfo Pérsico -daquela utilizábase moito este topónimo marítimo- facía que a guerra se vivise como se estivese aí mesmo, a pouca distancia. A min iso non me involucraba, eu exercía de galego unicamente galego un chisco ácrata -agora sería antisistema- e tomaba posicións enfrontadas aos Estados Unidos de América por defecto.
Juan Luis, segundo el, mercaba o ABC porque lle gustaba o formato. Non se doía dos iraquís, observaba as imaxes con friaxe e indiferenza, nunca cuestionou a intervención; e daquela, criticar os americanos alegando que se trataba dunha guerra polo petróleo (como facía eu), podía supor motivo de sorrisos, tan amplos coma o do debuxo da casiña feliz acarón da inscrición Kasa okupada kasa enkantada. A min tamén me facía rir aquela casiña riseira, flanqueada polas sinaturas dos Sharp e os Reds Skins, algo así como a tropa de elite do anarquismo de rúa, o Black Bloc da actualidade.
Ter unha veciñanza tan combatente enchía de cor a Ronda de Toledo. Proclamas revolucionarias, demandas de xustiza, homenaxes aos mártires das guerrillas e vella simboloxía soviética... A inscrición máis recurrente era a de Fujimori genocida, feita a brochadas anchas e vermellas. Sempre supuxen que debía existir algún vínculo entre os ocupas de Minuesa e os peruanos que amenizaban as mañás do Rastro coa súa música andina.
Da fachada da casa ocupada penduraran unhas sabas co lema Minuesa resiste, e de certo resistiu mentres fixemos a carreira. En canto a rematamos chegou a policía, e chegou para ficar.

Esta crónica con feitío de conto xuvenil foi publicada por vez primeira no número 31 da revista “O Xornalouro”, en outubro de 2010.