A primeira obra de Gabriel García Márquez que chegou ás miñas mans foi El coronel no tiene quen le escriba, coido que eu era inexperto de máis para estimar tal alfaia e non recordo ter ficado abraiado como fiquei anos despois con El otoño del patriarca.
Antes de chegar a esta obra, responsábel da miña definitiva inclinación polo sabio de Aracataca, aínda me detivera na lectura de Memoria de mis putas tristes. Ben, don Gabriel continuaba a ser vítima da miña inexperiencia lectora e literaria, pois que a convulsión non se daba producido.
Pasaron os anos, experimentei outras lecturas e recibín varias visitas das musas -algunhas ben afortunadas-, e dei ?na miña biblioteca particular- cun volume azul da Editorial Bruguera; alí estaba El otoño del patriarca.
Aquela xenial bategada de LITERATURA penetrou na miña sensibilidade de tal xeito, que a miña querenza por ?Gabo? converteuse xa, nunha filia. Abofé, o lector viña de abandonar a súa inmaturidade!
Ao pouco tempo remexín entre os meus libros á busca de Crónica de una muerte anunciada -téñolle cariño a esa obra por un recordo infantil, a lembranza dun anuncio televisivo no que se mencionaba o devandito título- e devorei aquela xenialidade como quen acode a unha aula maxistral, coa sensación de estar perante unha vivencia única e irrepetíbel.
Fun reservando o encontro con Cien años de soledad para o ano en curso? E a cambra da LITERATURA outra volta percorreu o meu corpo? Saben cal é o consolo cando remato un libro de don Gabriel? Que aínda me restan ben obras súas por descubrir.
Páxina a páxina a apoteose da metáfora sinala o vieiro cara ao paroxismo do requintamento.
O aglaio continúa, e tamén unha sensación de ter coñecido unha cúspide insuperábel; pode haber algo mellor despois de Gabo?
Escoitei dunha volta nun obradoiro de escrita que na literatura ten que haber conflito? Mais lendo a García Márquez achamos que non é preciso tal recurso, malia que o teña empregado; a grandeza da literatura deste autor é a capacidade de crear atmosferas.
Cando lemos a Gabriel García Márquez non estamos a agardar una conclusión reveladora nin o achado dunha resolución, só gozamos dos universos envolvedores que el creou para nós.
Por que os mundos fantásticos do colombiano se asemellan tanto aos de Cunqueiro e outros galegos é un misterio que deu en resolver o tenro recurso sanguíneo de dona Tranquilina Iguarán Cotes, aquela avoa descendente de galegos que iniciou a don Gabriel nas artes de falar da morte como quen fala do tempo cun transeúnte.
Cómpre lembrar sen restarlle mérito a dona Tranquilina, que os estudosos non cesan de asociar a mestría de Gabo co maxistral don Álvaro? Parece ser que ambos os dous chegaron a compartir mesa en Barcelona dunha volta (xunto con outros literatos) e o encontro tivo máis de prosaica realidade ca de maxia; ningún dos popes deu mostras de desexar intimar; con todo, o colombiano ten afirmado que a literatura do galego era merecente do premio Nobel. Poucas grazas.
Sexa como for, e fontes e inspiracións á parte, don Gabriel é moi grande, pois que todos os autores continúan camiños abertos por precursores, mais a orixinalidade e o azo propio non se aprenden, como moito, evitan erros contemplados.
Lendo Cien años de soledad tiven a tentación de arquivar parágrafos enteiros na libreta de apuntamentos, para recreación propia e degustación lenta da arte literaria, mais a tentación logo xorde en cada páxina? E desistín ?por agora- para non duplicar o tempo de lectura.
Para min, este autor, significa pracer, deleite lector, sublimación da arte literaria.
Falemos un pouco de realismo máxico. Só un pouco. Fixen coincidir a lectura de Cien años de soledad coa de Drácula, a obra máis coñecida de Bram Stoker, non por ningún motivo concreto, só porque eran dúas lecturas asignadas a este ano. Puiden percibir grazas a isto, a diferenza entre o realismo máxico como corrente e a presenza do sobrenatural na narración.
O autor que cultiva o realismo máxico establece unha complicidade tácita co lector; describe os feitos fantásticos coa normalidade do cotián, achegándolle un ton rutineiro (cómpre facelo coa mestría duns poucos dotados) que desarma o sobrenatural para volvelo non inofensivo mais si consabido.
Cando un autor emprega o sobrenatural (lendas, supersticións, temores atávicos?) como eixo central da trama ou outórgalle unha presenza con visibilidade evidente, non estamos ante un texto que debamos inserir no realismo máxico. Drácula é unha historia inspirada polo mito do vampirismo (entre moitas outras cousas, non caiamos no erro da cinematografía simplista); e aínda tratando outras temáticas nada fantásticas, o foco do argumento alumea permanentemente sobre o extraordinario; estamos perante o xénero fantástico, e morra o conto.
Por outra banda, os ritmos narrativo dunha e outra novela nada teñen que ver. Don Gabriel non precisa introducir a inquedanza nas súas novelas para manter a atención, non lle fai falla porque a atmosfera na que captura o lector é suficientemente atractiva para obrigalo a rematar o libro, mais nunca desexa este lector rematar para coñecer un desenredo argumental.
E xa no catálogo de curiosidades, comentaremos que resultou reveladora a referencia ao personaxe de Francisco el Hombre, un improvisador (reminiscencias do xograr medieval) que tiña gañado un duelo dialéctico co mesmo demo; idéntico episodio (con outro ?payador?) é descrito na novela Doña Bárbara, de Rómulo Gallegos.
Non quero rematar sen contar unha experiencia persoal vivida durante a lectura de Cien años de soledad; unha noite, imbuido no universo ?Gabo?, soñei con alacráns, criaturas con abondosa presenza na novela.
Non todos os textos conciben soños? A mestría coñécese.