Blog da Comisión Cultural MARTÍN SARMIENTO de Vilafranca para a potenciación do uso do galego nos centros do ensino no Bierzo e a promoción dos Intercambios escolares Bierzo-Galicia.
Penedo/penediños
Parece provir da raíz celta PENN- PINN- ?rocha, alto?, mesmo ?lousa?, que aparece como palabra céltica posiblemente por vía romana.
Corominas fala dun étimo latino para a palabra española ?pen?: ?PEÑA?, do latín PINNA, ?amea?, tamén ?pluma?: as rochas que forman a crista dun monte penascoso comparáronse coas ameas dunha fortaleza. A primeira documentación r en Galiza, no século VI, PENNA.
En galego-portugués antigo a forma máis castiza foi pena, hoxe aínda usual no común penedo, peñasco, peñascal?e difundida en toda a toponimia do país.?
Pendediños sería un diminutivo de penedo, ao cal se lle engade o sufixo ?iño, procedente do latín ?INUM.
Penedelo
Procede de penedo (< pena) + elo (< ellum): pena, penedo-a. O colexio de Primaria San Lorenzo de Brindis a poucos metros do IES Padre Sarmiento de Vilafranca está situado no lugar denominado: o Penedelo. Usáronse noutro tempo en Marín, pero hoxe non se escoitan, substituídos por outeiro (en terra) e por con (no mar) .
No dicionario vemos: pena, penedo-a, penela, por roca; penedal, penasquedo, penasqueira e penedía, por peñascal ; penouco, penouto, como pena que sobresae. En Santiago atopamos, A Porta da Pena, castelanizado en Puerta de la Peña, que está xunto a San Martíño Pinario; este parece un cultismo (pinnariu) por Piñeiro e aquela era na Idade Media Porta Penne. O tema aparece por Galicia adiante en innumerables tautoloxías. Peñedo, peñueco, que equivale ao galego penedo, penouco.
Pedrafita
Significa pedra chantada que pode facer referencia posiblemente a un menhir de época prehistórica.
Procede de PETRA FICTA, en clara alusión a unha pedra fita ou fincada no chan e referida a antigas divisións territoriais. O propio étimo recolle a tradición de delimitar antigos territorios ou comunidades con pedras cravadas. É un nome de orixe latina, pero a palabra PETRA no latín é un préstamo tomado do grego, xa que en latín para o significado de ?pedra? usábase LAPIS, de onde temos lápida, lapidar, etc.
En Vilafranca tamén temos un derivado deste PETRA, trátase do topónimo A Pedreira / Pedrera, procedente de PETRA + AREA, que quere dicir un lugar onde hai pedras ou moitas pedras.
A Laxe
Son varios os topónimos situados en lugares evidentemente rochosos que aparecen en Marín e na zona con esta raíz precéltica lab- que segundo Elixio Rivas significaba "esvarar" e que logo aparece na lingua céltica como "lág-ena/Láb-ena (pedra plana).
O Con
esta raíz aínda é máis vella que as restantes palabras célticas. Parece ser que é da etapa preindoeuropea, anterior á chegada dos pobos celtas a Galicia. "con/ cun" significa "rocha, cumio". Adoita aparecer relacionado con pequenas illas e rochas do mar, aínda que tamén esta presente en diversos lugares elevados como as denominadas Veigas do Con na falda de Montecelo.
Seixo
Pola contra esta palabra que dá nome a unha das de Marín procede claramente dunha palabra latina "saxum" que significa "pedra grande, rocha". O seixo parece identificarse principalmente como unha rocha de cuarzo.
ANDREA FERNÁNDEZ SILVA do IES. Padre Sarmiento ENRIQUE BARROS OTERO do CPR. San Narciso
