LÉXICO: Tema 6: Palabras polisémicas páx. 118
Tema 7: Palabras sinónimas e antónimas páx. 138
ORTOGRAFÍA: Tema 6: Sons con B Grafías con V páx.119
GRAMÁTICA: Tema 6: Os determinantes. Artigos demostrativos e posesivos páx.140-141
TEMA 7: Os indefinidos. Os numerais. páx. 158
TEMA 8: Os pronomes. Os pronomes persoais tónicos e átonos e o seu uso e colocación. 182-183-184 a ligazón á entrada dos pronomes persoais no blog
LITERATURA: Tema 5:Estrutura dun texto narrativo páx. 92
Tema 6: Os tipos de personaxes páx. 125
Tema 7: Tipos de narradores. A acción (analepse e prolepse) e tipos de narración páx. 144-145
LINGUA E SOCIEDADE: Ser muller en Galicia Introdución as variedades dialectais do galego:
Resume as historias de María Pita, María Martines, Maruxa Pindo e Ernestina Otero.
Este documental podería lembrar a vida de Rosalía de Castro, Emilia Pardo Bazán ou Concepción Arenal porque...
pero escolle a vida das mulleres anónimas dende a prehistoria ata os nosos días. cales son algúns dos trazos destacados da vida das mulleres galegas.
Por que no 75% dos contratos de foros na Idade Media aparecen os nomes das mulleres, ademais dos nomes dos seus homes?
Fálase das viúvas de vivos a que se refire?
Se te fixas nos salarios das mulleres saberás responder a esta pregunta. Por que traballaban as mulleres en lugar dos homes nas fábricas de conserva ou de tabacos no século XIX?
Por que a sociedade da época de Rosalía ao principio do século XX non quería que as mulleres fosen ilustradas?
Cando votaron as mulleres por vez primeira en Galicia? Por que e que significou que se perdera ese dereito para as mulleres pouco despois?
Febreiro é un bo momento para falar dos lobos por que? Galicia, como xa sabedes, é o país das marabillas entre outras cousas por ter un dos 10 entroidos do mundo máis orixinais. Agora que comezamos xa o mes de febreiro imos saber máis cousas deste ciclo que denominamos de Entroido.
NA CANDELORIA MEDIO INVERNO VAI FÓRA
Comeza o mes coa CANDELOIRA, o día 2 de febreiro que é o día que casan os paxaros. Cando xa se sabe que os días vese que medraron e se achega o Entroido ou talvez xa comezara ao rematar o ciclo das trece lúas en xaneiro...
O ENTROIDO E O LOBO
Entroido é o tempo de preparación para a primavera, a época posterior a da fecundidade, no que hai que facilitar a entrada da primavera e o tempo da calor que se está achegando. Nestes días a Natureza, as plantas e animais, mesmo os homes andan cos preparativos previos ao agromar dos vexetais, á floración, ás crianzas de todo tipo de bechos grandes e pequenos, tamén das colleitas que logo virán.
Entón o Entroido é un ritual moi antigo dos seres humanos do mundo enteiro para que evitar todo o que impida o triunfo posterior da primavera. En Europa había un animal que temían especialmente homes e mulleres e que procuraban manter afastado dos seus rabaños especialmente nestes tempos de frío.
Antigamente sabemos que os romanos festexaban neste mes unha festa onde os lobos e a fecundidade estaban ligadas a un ritual moi curioso: As Lupercais.
AS LUPERCAIS ROMANAS E O ENTROIDO TRADICIONAL GALEGO
Hoxe descubriremos como as Lupercais que celebraban os romanos ao deus da fertilidade pode coincidir nas súas raíces co tradicional entroido de Galicia. Os romanos na antigüidade eran un pobo de pastores que temían ao lobo e de feito tiñan un deus denominado Luperco da fertilidade e dos rabaños, ao cal rendían culto no mes de febreiro dun xeito moi semellante ao que se segue a celebrar nalgunhas das zonas onde mellor se conserva o entroido propio de Galicia. Falamos dos peliqueiros de Laza ou dos cigarróns de Verín (na zona oriental e montañosa de Galicia) que saen ás rúas cunhas máscaras moi particulares nas que debe haber unha fera pintada (un lobo habitualmente como animal totémico moi temido). Estas máscaras perseguen aos viandantes fustigándoos e danlles cos látegos mentres fan soar as chocas profusamente.
Este parecido indica que este tipo de ritual estaba estendido por toda Europa entre os pobos pastores, lembrade que Galicia, unha terra de montes, ten aínda hoxe unha actividae pastoril moi notable.
PELIQUEIROS EN ACCIÓN
O CALENDARIO DE ENTROIDO TRADICIONAL GALEGO
Domingo fareleiro
Domingo oleiro
Xoves de compadres
Domingo corredoiro
Xoves de comadres
Domingo de entroido
Luns de entroido
Martes de entroido
Mércores de cinza:Enterro da sardiña
Domingo de piñata.
As Trece Lúas conforman o ciclo de Nadal que arredor do Solsticio de Inverno e as súas vellas tradicións fusionadas co Cristianismo viven na tradición de Galicia.
Hoxe celebramos as festas do nacemento de Xesús, a Luz e a Vida, os primeiros cristiáns fixéronas coincidir co Solsticio de inverno.
O SOL E A LÚA E O NADAL
O ano solar de 365 días (a non ser o bisexto de 366) e o ano lunar 354 días (logo o ano solar son case 13 ciclos da lúa) non coinciden.
Da noite de Nadal (24 decembro) á de Reis (6 de xaneiro) van 13 lúas tamén.
Os deuses do sol no Mediterráneo (como o exipcio Horus ou grego Helios, tamén romanos, hindús, tibetanos…) celebrados no solsticio de inverno como Xesús Cristo.
CELEBRACIÓNS DE GALICIA NAS TRECE LÚAS
24 Nadal: Noiteboa
Tizón de Nadal
Bacallau e pan de noces
Roldas de paxoliñas, vilancicos e a misa do galo.
Nadais e aguinaldos.
28 de decembro: Santos Inocentes e outras trasnadas.
31 de decembro: Noitevella.
Lumeiras e o Apalpador.
Aninovos e Manueles.
A Noite de Reis do 5 de xaneiro.
Cantos e Danzas de Reis (Fin do mundo,
Reixes do Cebreiro… precedentes do Entroido)
Pero de onde saíron logo a Arboriña de Nadal e papá Noel?
Son dous elementos que tradicionalmente, hai cincuenta anos comezaron a introducirse nas nosas casas por influencia doutras culturas.
Nós celebrabamos o Nadal con beléns e cántigas, e aínda que había tamén figuras como o Apalpador nas montañas de Lugo e Ourense, en xeral esperabamos os agasallos na noite de Reis.
Había dous lugares para comunicarse coas divinidades antigamente:
O primeiro era o fanum, que era un lugar sen construcción onde se manifesta a divindade (árbore, fonte ou rocha) logo mellor que culto ás árbores será nas árbores!
O segundo o templum, que era unha edificación feita polos humanos para un deus; por iso moitos templos teñen árbores, fontes ou rochas sagradas asociadas a ese novo lugar de culto.
Logo levamos ás casas a árbore sagrada: Nesa árbore colgábanse as candeas que simbolizaban a volta do sol e a esperanza no renacer fértil do ano, os froitos, viandas, simbolizadas nos agasallos e outros adornos. Así o fanum ou o templum e o poder máxico desexado están dalgún xeito nas nosas casas.
O Cristianismo cando se oficializou a relixión por parte do Imperio Romano fixo coincidir a festa do Solsticio coa chegada ao mundo do Neno Xesús simbolizando a luz e a vida, os mesmos atributos que tiña o Sol Invictus.
O APALPADOR
Camiñando entre a Noite Boa e a Noite Vella non podemos esquecer unha figura tradicional das nosas montañas como o Apalpador.
CUESTIÓN: Investiga quen é esta figura do Apalpador.
Imos agora traballar un vilancico tradicional galego:
Este é o texto dunha panxoliña, é dicir, unha cantiga de nadal tradicional ou vilancico:
Cara Belén camiña unha Niña ocupada
fermosa canda ela San Xosé a acompaña.
Chegaron a Belén e pediron pousada,
responderon desde dentro con voz alborotada
-Quen chama a miña porta, quen a miña porta chama?
-Somos Xosé e María que pedimos pousada
- Se traen cartos que entren e se non que se vaian.
- Cartos non traerei máis que real de prata
-Iso é poucos cartos, pídano noutra parte.
San Xosé se apenaba, María o consolaba.
Non te apenes Xosé, non te apenes por nada,
que máis cartos ti queres que Isto que me acompaña?
CUESTIÓN: Copia o texto no teu caderno para logo podelo comentar na aula.
Imos realizar a lectura dun clásico. Comezaremos elaborando: UNHA BIOGRAFÍA DO AUTOR.
Logo leremos xa o 1º capítulo na aula para explicar algunhas cuestións relativas ao vocabulario deste libro que debemos coidar e traballar como indicamos a seguir:
.Para a lectura de Memorias dun neno labrego de X. Neira Vilas imos ir lendo cada capítulo e consultando as palabras ou expresións que non coñezamos e cando rematemos o capítulo realizaremos un breve resumo procurando manter a estrutura do propio relato (un parágrafo ou dous parágrafos) co argumento do mesmo, identificando o tipo de narrador, os personaxes, os espazos e os tempos que aparezan nese capítulo.
1-Vocabulario do capítulo
2-Resumo co argumento do capítulo
A continuación poremos un exemplo do que hai que facer co primeiro dos capítulos:
EU SON...
1- Vocabulario: "ser un ninguén":ser unha persoa a que non se considera, marxinada ou despreciada.
non hai quen lle tusa: persoa á que se lle ten respecto.
Alancar: dar pasos grandes
Brocha: chatola
restrebar ou xuntar monllos: volver a labrar unha leira/ monllo é un atado de herba ou semellantes.
moxardos: moscas
muíños apeados: parados (por encherse de auga)
espeteiras: táboa con espetos ou garfos para colgar
Murnas: mancha na pel por efecto de achegarse ao lume.
fridas: (feridas)
Gurrucho: grolo
Broa: pan de millo
os trafegos da terra os labores da terra
Cortizo: colmea
Adoezo: estar falto ou desexoso de algo.
Tripando: pisar
baldeirar o corazón: baleirar os sentimentos e preocupacións.
2- Resumo: O primeiro dos capítulos é a presentación do personaxe principal, Balbino, que se define como alguén sen importancia e pobre en oposición a outro personaxe, Manolito, ao que se repecta. É un neno de aldea fronte aos da vila. Está desexoso de ver mundo porque a aldea lle queda pequena e vese triste como os seus semellantes, tamén deescribir un libro. Finalmente dinos que escribe as súas reflexións sobre o mundo que adoece por entender e que a ninguén conta pois pensa que igual está algo tolo. Escribe para envorcar os seus sentimentos cada noite e liberarse desa pobreza que o abafa.
LEMBRA que a medida que lemos iremos analizando a estrutura narrativa que presenta a lectura:
Narrador protagonista, é o personaxe principal, aínda que retrata tamén aos que son coma el de aldea. Outros personaxes con certos trazos de antagonistas: son Manolito (ao que se lle respecta) e os nenos da vila (distintos dos da aldea). Cítase a un tal Landeiro do que se di que lle deu un libro escrito por Smith.
O espazo ao que fai referencia é unha aldea galega, aínda que fala en concreto dende unha casa, a de Landeiro, na que vive e escribe.
Os tempos son imprecisos ao realizar unha reflexión sobre a súa curta vida no verán e no inverno, unha revisión do seu pasado dá a impresión dun tempo interno dunha secuencia reducida de varios anos da súa infancia na aldea na casa onde naceu e criou. O tempo externo: Os anos 40.
OS RESUMOS E A PROBA DE LECTURA O prazo de lectura será ata o día 9 de xaneiro, día no que realizaremos unha proba de lectura na que haberá que presentar os resumos de cada capítulo, feitos a man.
.jpg)