| Pandereiteir@s e festeir@s da beira atlántica da Galiza |
|
|
|
|
| Malmequer |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Entrevista a Uxía |
|
 A vocación atlántica define, desde sempre, o traballo da cantante galega Uxía. Desde o ano 2003 ha ir tecendo, a través do festival Cantos na Maré, unha sólida rede de relacións profesionais e de amizade con músicos dos países lusófonos como os brasileiros Mozo César, Lenine ou Paulinho Moska. O mes pasado comezou unha xira por Brasil, 'Travesía dá saudade', reflexo e camiño de chegada da súa inquietude polo intercambio cultural. Ademais, está a gravar, co instrumentista Sérgio Tannus, o seu novo disco, 'Meu canto', producido por Jaime Alem, nos estudos de Biscoito Fino, en Rio de Janeiro. O próximo día 3 de febreiro pechará o seu percorrido por Brasil en São Paulo, no Teatro Paulo Autran do SESC Pinheiros, nun concerto no que contará coa participación de Socorro Lira, Cida Moreira, Swami Jr e Geraldo Azevedo.
Como van os concertos?
Pois estou moi contenta. 'Travesía da saudade' está a ter moi boa acollida. Empecei nun encontro de 'violeiros' en Irapuru (São Paulo), logo estiven en Salvador de Baía, no auditorio dunha asociación de galegos, a Asociación de Cabaleiros de Santiago, e no Teatro SESI Rio Vermelho. En cada lugar acompañáronme convidados especiais: Roberto Mendes en Salvador, Paulinho Moska en Rio de Janeiro... En canto ao disco, sentía a necesidade como de volver ás orixes, cun traballo baseado no fundamental, a guitarra e a voz. 'Meu canto' é o disco que soñaba facer, unha reflexión sobre o canto.
Non é fácil facerse un espazo no panorama musical dun país do tamaño e a riqueza cultural de Brasil... Aínda que en Galicia o intercambio con Brasil é unha idea cada vez máis asumida, tamén por parte das institucións, polo menos a nivel de discurso...
Non é fácil, non, pero aos poucos imos tendendo pontes. A procura da identidade atlántica, a lusofonía, é o meu horizonte desde hai moitos anos. Os músicos de Brasil van coñecendo a música galega, en Cantos na Maré xorden relacións de amizade que logo se traducen en proxectos musicais... A música é moi poderosa, vai máis aló dos convenios institucionais, que tamén son importantes. Eu confío moito no poder das relacións persoais. Sempre tento introducirme no ambiente musical do país, aprender, preguntar a quen mellor me poida informar... Estiven fai uns días en Paraiba con Mozo César, que é cómplice de Cantos na Maré e está a tentar divulgar a cultura nordestina, que ten moito que ver con Galicia.
Hai outras moitas semellanzas entre a música galega e brasileira, non? En Brasil os emigrantes galegos coñeceron tamén a música africana, e logo levaron a Galicia eses ritmos...
Os brasileiros conservan influencias ibéricas na literatura e na música. O 'repentista' brasileiro ten moito que ver co 'regueifeiro' galego, nun pobo de Brasil atopeime 'folias de reis' como as que vivira en Mondariz, en Galicia... En Salvador de Baía hai moitos galegos, e hai conexións nos ritmos. Pero máis aló diso temos referencias comúns, por exemplo na música infantil, o 'Verdegaio', que veu de Portugal... Compartimos unha sonoridade, unha vitalidade... Sérgio Tannus é un exemplo de 'brasilego' militante, sempre se atopou cómodo en Galicia e vive entre Galicia e Brasil... Traballamos no novo disco dunha forma intuitiva, sen forzar nada, sen unha investigación musical previa, apoiándonos nesas conexións... aínda que tamén hai diferenzas, claro.
Gústanlle os proxectos colectivos. Comparte o grupo Brasileg@s con Fred Martins e Sérgio Tannus. No seu disco 'Danza dás areas' (2000) traballou cun corenta colaboradores, entre eles João Afonso ou Doce Pontes...
É que entendo a música como unha creación colectiva, como a entende moita máis xente: Lenine, por exemplo. Aínda que 'Meu canto' é moito máis minimalista niso, máis contido. Está pensado para levar a voz ao primeiro plano, e reflexionar sobre o acto de cantar, o seu significado, que fai que sexa relevante para a humanidade...
En directo a súa voz ha ir gañando intensidade. No seu anterior disco, 'Eterno navegar', (2008), a voz tamén gañou protagonismo, menos contida, cun toque menos intimista. Nos concertos móstrase máis enérxica, como no disco 'Estou vivindo non ceo', (1995).
Supoño que iso pasa coa madurez, a voz vai perdendo elasticidade pero vai gañando profundidade, expresividade, matices, para transmitir emocións. Á hora de interpretar, ademais, é un luxo contar con con a complicidade dun músico da sabedoría de Sérgio Tannus, a súa forma de vivir entregado á música... É un músico moi versátil: toca o 'cavaquinho', o 'pandeiro' brasileiro, e eu a pandereita, co que sae un xogo moi bonito...
Recuperar o canto das 'cantareiras' e 'pandereteiras' galegas foi sempre una das súas preocupacións. Impulsou a carreira doutras artistas: Malvela, a Señora Carmen, solistas dos 90... 'Eterno Navegar' tamén era unha homenaxe ás mulleres fortes do mar... Como se reflicte isto en 'Meu Canto'?
En 'Meu canto' hai un poema de Rosalía de Castro, como xa había en 'Danza dás areas'... Interésame falar das mulleres que moven o mundo, como ela, mulleres activas no social e o político, que non son como ditan os estereotipos. Na música galega actual, por exemplo, o máis transgresor están a facelo mulleres, é moi interesante o movemento de mulleres...
En 'Danza dás areas' era moi forte a pegada do piano ou a guitarra. Ese disco presentaba composicións súas, cun son máis contemporáneo, máis afastado das súas orixes na música folk... Ha ir camiñando cara a un estilo propio, máis despegado da música tradicional pero con raíz nela...
No novo disco hai un pouco de todo, realmente: música feita sobre textos de Rosalía ou Manuel María, algún tema brasileiro... e unha aproximación a ese mundo tradicional, aínda que cunha visión íntima, persoal. Coa experiencia vas gañando timbres diferentes, modos distintos de cantar...
Ha ir experimentando: dos comezos folk en 'Na Lúa', ao pop de 'Entre cidades' (1991), a guitarra flamenca de 'O sal da vida' (1997)... 'Estou vivindo non ceo' (1995) propuña unha renovación das pezas populares galegas e portuguesas, con arranxos, ritmos e sons non tan tradicionais... En 'Eterno navegar' aproxímase máis aos ritmos africanos e animouse a compor unha 'morna'...
Sempre é un reto facer cousas novas. O obxectivo non é imitar as músicas lusófonas, é elaborar algo persoal a partir delas... Fago moito traballo de investigación, de estudo, e interésame a fusión, aínda que tento facelo ben, sen caer no pastiche. Na miña música está moi presente o alalá, pero tamén me gustou probar coa 'morna'... Non teño prexuízos á hora de experimentar, se funciona vai adiante...
A súa relación coa lusofonía vén de moi atrás. 'Foliada de marzo' (1986) xa marca o comezo, a través de textos da lírica medieval galego-portuguesa, -a poesía é, ademais, outra das constantes da súa música-. Pode actuar Galicia como unha ponte de intercambio cultural entre Brasil e Europa, dada a semellanza entre a lingua galega e a brasileira? Cara a Portugal os brasileiros manteñen certas reservas, debido á experiencia colonial...
Eu creo que se, que ese é o papel de Galicia en Brasil. E niso imos avanzando, Cantos na Maré é un exemplo. Do mesmo xeito que a vocación atlántica da miña música faise cada vez máis nítida. Únenos a lingua, a historia: os brasileiros cada vez interésanse máis por Galicia como lugar de orixe da súa lingua... Todo pode funcionar, se nos apoiamos nos afectos, como dicíache antes.
Tamén é un foco importante de reforzo da propia lingua galega, que se atopa nunha situación cada vez máis difícil...
Eu creo que, no que se refire á lingua galega, a lusofonía é a salvación, é un modo de potenciala, pois falando galego podemos entendernos con millóns de persoas en todo o mundo lusófono. Aínda que neste sentido queda moito camiño por andar. No Museo dá Lingua Portuguesa, de Brasil, non hai ningunha referencia a Galicia...
A relación non deixa de ser complexa, do mesmo xeito que cos portugueses temos unha relación ambigua, de sentimentos opostos. En Brasil, ademais, non hai tanto asociacionismo cultural ligado á emigración galega como en Arxentina, por exemplo. Ademais é un país enorme...
É certo que hai que buscar. En Salvador de Baía o intercambio si é unha realidade: hai moitos emigrantes galegos... Carlos Núñez fixo un traballo interesante, neste sentido, e atopouse con que ao acordeón chámanlle gaita no sur de Brasil... O intercambio sempre está presente: do mesmo xeito que o caixón veu de América e introduciuse no flamenco, ou na música galega introduciuse a arpa á beira da gaita ou a pandereita... A música galega sempre se mesturou con outras.
www.elmundo.es |
|
|
|
|
| Deixa o teu comentario |
|
|
|
|
|
