Aquí podemos escoitar a Sabela cantando a Rosalía de Castro con aire de tango no concurso de RTVE Operación Triunfo, na gala 12 de 2018.
"Negro caravel" é a versión musicada por Cristina Pato e Rosa Cedrón do poema de Rosalía "Quíxente tanto, meniña", pertencente ao seu poemario Cantares Gallegos.
Nosa Señora da Barca
ten o tellado de pedra;
ben o pudera ter de ouro,
miña Virxe, si quixera.
- I -
¡Canta xente..., canta xente
por campiñas e por veigas!
¡Canta polo mar abaixo
ven camiño da ribeira!
¡Que lanchas tan ben portadas
con aparellos de festa!
¡Que botes tan feituquiños
con tan feituquiñas velas!
Todos cargadiños veñen
de xentiña forasteira,
e de rapazas bonitas
cura de tódalas penas.
¡Cantos dengues encarnados!
¡Cantas sintas amarelas!
¡Cantas cofias pranchadiñas
dende lonxe relumbrean,
cal si fosen neve pura,
cal froles da primaveira!
¡Canta maxesa nos homes!
¡Canta brancura nas nenas!
I eles semellan gallardos
pinos que os montes ourean,
i elas cogolliños novos
co orballo da mañán fresca.
(...)
Inicio do poema 6 de Cantares Gallegos de Rosalía de Castro.
Na Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo, nun acto poético-musical dedicado a Rosalía, Leo e Arremecaghona, explicaba así o Rexurdimento: "Rosalía é poppy, Pondal é heavy e Curros punky".
No mesmo acto o presidente da Fundación Rosalía, Anxo Angueira, e o vicerreitor de Extensión Universitaria da Universidade de Vigo, Xosé Henrique Costas, presentaron o proxecto 'Rosalía é Mundial', que fai un chamamento á tradución de poemas de 'Cantares gallegos' ás linguas do mundo para celebrar os 150 anos da publicación desta obra.
En xullo de 1951 celebrouse unha peregrinación polos lugares vencellados á vida de Rosalía de Castro. Participaron nela as máis esgrevias personalidades da cultura galega daquel tempo (Ramón Cabanillas, Ramón Otero Pedrayo, Valentín Paz Andrade, Ramón Piñeiro e Francisco Fernández del Riego, entre outros), ademais de centos de galegos anónimos que se lles uniron de xeito espontáneo.
Os actos rosalianos proseguiron en Compostela os días 24 e 25 de xullo daquel mesmo ano, coa presenza de dona Gala Murguía.
Todo aquilo deu orixe a unha película documental, editada en 1951 baixo o título Pelerinaxe Lírica aos lugares Rosalianos, con guión de Celso Emilio Ferreiro. Medio século despois, o documental foi recuperado, restaurado e presentado e comentado por testemuñas que viviron aquel momento.
Nasín cando as prantas nasen,
no mes das froles nasín,
nunha alborada mainiña,
nunha alborada de abril.
Por eso me chaman Rosa
mais a do triste sorrir
con espiñas para todos
sin ningunha para ti.
Des que te quixen, ingrato,
todo acabou para min,
que eras ti para min todo
miña groria e meu vivir.
De que pois te queixas, Mauro?
De que pois te queixas, di,
cando sabes que morrera
por te contemplar felis?
Duro cravo me encravaches
con ese teu maldesir,
con ese teu pedir tolo
que non sei que quer de min,
pois dinche canto dar puden
avariciosa de ti,
O meu corasón che mando
cunha chave para o abrir,
Nin eu teño máis que darche,
nin ti máis que me pedir.
Yo voy soñando caminos
de la tarde. ¡Las colinas
doradas, los verdes pinos,
las polvorientas encinas!?
¿Adónde el camino irá?
Yo voy cantando, viajero
a lo largo del sendero?
-la tarde cayendo está-.
?En el corazón tenía
?la espina de una pasión;
?logré arrancármela un día:
?ya no siento el corazón?.
Y todo el campo un momento
se queda, mudo y sombrío,
meditando. Suena el viento
en los álamos del río.
La tarde más se oscurece;
y el camino que serpea
y débilmente blanquea
se enturbia y desaparece.
Mi cantar vuelve a plañir:
?Aguda espina dorada,
?quién te pudiera sentir
?en el corazón clavada?.
Unha vez tiven un cravo
cravado no corazón,
i eu non me acordo xa se era aquel cravo
de ouro, de ferro ou de amor.
Soio sei que me fixo un mal tan fondo,
que tanto me atormentou,
que eu día e noite sin cesar choraba
cal chorou Madanela na pasión.
?Señor, que todo o podedes
-pedínlle unha vez a Dios-
daime valor para arrincar dun golpe
cravo de tal condición?.
E doumo Dios, arrinqueino;
mais?¿quen pensara?? Despois
xa non sentin máis tormentos
nin soupen que era delor;
soupen só que non sei que me faltaba
en donde o cravo faltou,
e seica, seica tiven soidades
daquela pena?¡Bon Dios!
Este barro mortal que envolve o esprito
¡quen o entenderá, Señor?!
(Poema 10 de "Vaguedás" en Follas Novas, 1888)
Rosalía de Castro, 1986, Follas Novas, Vigo: Galaxia
Cando penso que te fuches,
negra sombra que m' asombras,
ó pé dos meus cabezales
tornas facéndome mofa.
Cando maxino qu' es ida,
no mesmo sol te m' amostras,
i eres a estrela que brila,
i eres o vento que zoa.
Si cantan, es ti que cantas;
si choran, es ti que choras;
i es o marmurio do río,
i es a noite i es a aurora.
En todo estás e ti es todo
pra min i en min mesma moras,
nin m' abandonarás nunca,
sombra que sempre m' asombras.
Rosalía de Castro, 1993, Follas Novas, Vigo: Galaxia
Pódese escoitar musicado no blog Son de poetas nas versións de Astarot (2000), Taru e os Paxaros Coiro (2010), Amancio Prada, Luz Casal e Carlos Núñez e o Coro Cántigas da Terra.
A continuación temos un vídeo de Sonia Añón, alumna de galego de 1º de Bacharelato do Cañada Blanch de Londres, recitando este poema:
?Meniña, ti a máis fermosa
que a luz do sol alumbrara;
ti a estrela da mañanciña
que en puras tintas se baña;
ti a frol das froridas cumbres,
ti a ninfa das frescas augas,
ti como folla do lirio
branca, pura e contristada
¿Quen eres, fada sin nome
de tan dormentes miradas,
de tan dorida sonrisa
de feituriña tan cándida?
¿Quisais de muller naceches
sendo tan limpia e tan casta?
¿Quisais das brisas da tarde,
quisais das brétemas vagas
das burbulliñas dun río,
quisais dunha nube branca?
¿Ou as espumas do mare
a un raio de sol xuntadas
pousáronte ó ser de aurora
nunha cunchiña de nacra?
Mais, de onde queira que sexas,
tristísima pasionaria,
por ti sinto un amor puro
que pouco a pouco me mata.
Por ti, de noite e de día,
cal vaga sombra encantada,
preto do teu vivir ximo,
ximo cos ventos que pasan
facendo vibrar sonoras
sentidas cordas dun harpa,
que con ecos tembradores
dos meus amores che falan.
Mais dime: ¿por que estás muda,
di por que estás solitaria,
di por que vives nos montes
cos paxariños que cantan,
mentras ti choras e choras
ó pé dun olmo sentada,
toda de loito cuberta,
toda cuberta de lágrimas.
? Déixame vivir nos montes,
déixame estar solitaria,
déixame cos paxariños
que en derredor de min cantan.
Déixame vestir de loito,
cuberta por tristes bágoas,
i eco de homes non escoite
nin son de harmoniosas harpas,
que eses sons de amor á vida
rompen as miñas entrañas.
¿Si deles, galán, por sorte
doce consolo arrancaras
para un dor que non ten cura,
para un mal que non se acaba!
¡Si ó seu vibrar sonoroso
as tombas se levantaran
i o polvo que nelas mora
volto a vivir se axitara?!
Mais, cala, galán?, non toques
as soaves cordas dun harpa
que nin dá vida ós que morren
nin as tristes tombas levanta.
Cala, galán, cos cantares
que con paixón de amor cantas,
que os meus amores morreron
i aló antre as tombas me agardan.
Para min morreu a dicha,
morreu tamén a esperanza,
cubreuse o seu de tristura
i a terra de ásperas prantas.
Déixame vivir nos montes,
déixame estar solitaria,
déixame vestir de loito,
cuberta de amargas lágrimas.
Que a rula que viudou,
xurou de non ser casada,
nin pousar en ramo verde
nin beber da iauga crara.
Rosalía de Castro, Cantares Gallegos, 1863
Baixo o título "Ninfa das frescas augas", Roi Casal musicou a primeira parte deste poema e convertiuno no tema principal do seu primeiro disco, Lendas douradas, editado por PAI Música.
