Laxa é unha pedra de grandes dimensións que presenta forma aplanada e aflora na superficie. Tamén se di laxe e está presente en boa parte de Galiza e en moitos topónimos. Da orixe da palabra non hai nada claro, pois para uns provén do baixo latín lagena e para outros procede do celta.¹

O topónimo As Las de San Amaro parece evocarnos as laxas que abundan pola contorna. Este topónimo, case sempre sen o artigo que indica o feminino e o plural, tense asociado coa inscrición que existe na ara de Eiras. Desta ara fálase noutros artigos deste blogue, onde tamén se indica que a lectura da mesma non é aínda definitiva debido as graves discrepancias entre os distintos lectores.

O problema das discrepancias xurdiu porque algúns autores leron BANDUA LANSBRIGAE onde, en realidade, parece poñer BANDUA LAMBRICAE. Os lectores de "LANS" asociaron o topónimo á parroquia de "LAS", e elo estendeuse coma o chapapote do Prestige en diversas publicacións, polo que agora resulta moi difícil endereitar o erro. Así, como exemplo, PÉREZ OUTEIRIÑO² dáballe o nome de LANSBRICA ao castro de San Cibrao das Las, aínda que "parece descoñecida para os historiadores romanos". Non é milagro, pois "Lansbriga" nunca existiu.

Nun documento do Mosteiro de Oseira do ano 1221 aparece "Sancti Cipriani Ellanis", e en documentos posteriores, xa nos séculos XIV e XV, lese "Laas" e "Laans".

Tamén cabe a posibilidade de que o nome das Las proceda dalgún posuidor chamado Elanius. En todo caso, o que parece estar claro é que o topónimo que reflicte a ara non garda ningunha relación co topónimo parroquial.

Da Baixa Idade media vou citar dous documentos que falan de San Cibrao das Las, extraídos de M. LUCAS ÁLVAREZ e P. LUCAS DOMÍNGUEZ , "El monasterio de San Clodio do Ribeiro en la Edad Media: estudio y documentos" (Ediciós do Castro, A Coruña, 1996):

En febreiro de 1401 está datado un documento dun foro no que os frades de San Clodio do Ribeiro do Avia "(...) damos et outorgamos a foro a vos Iohan Fernandes, morador en Louçia, frigisia de san Çibrao das Lââs, por en tenpo da vosa vida et de Aldonça Peres, vosa muller (...) o noso casar de Tras lo Río, que he en na frigisia de santa Ougea d?Eyras (...)".

En 1419 temos outra testemuña do topónimo das Las noutro documento de San Clodio. Nel "(...) o abade de Sant Cloyo e o prior e o convento aforaron a Rodrigo Ares, morador en na freygisia de Sant Çibrao das Laas, e a sua muller Aldonça Yanes (...) a quarta parte entregamente do casar de Pineyro, que jaz en na dita freygisia (...)".

Estas testemuñas demostran que o topónimo actual de San Cibrán de Las debería corrixirse, sendo Las en plural e con artigo (As Las). Así, deberíamos dicir San Cibrao das Las cando queiramos referirnos a esa fermosa parroquia de San Amaro que contén parte dun dos castros máis grandes e importantes de Galiza. Pero tamén debemos recordar que o castro coñecido con ese nome excede con creces as lindes da parroquia, pois máis da metade do xacemento está nas terras da parroquia de Ourantes (concello de Punxín). Por elo, en principio, a parroquia de As Las non tería dereito ningún a prestarlle o seu nome ó xacemento, polo menos sen escoitar as opinións dos de Ourantes.

Florentino López Cuevillas tamén utilizaba nos seus artigos nos anos vinte do século pasado, para referirse ó xacemento, o topónimo San Ciprián das Las.







Ver artígo El topónimo Lámbrica en el ara de Bandua de Eiras, en www.terraeantiqvae.com



Ver artigos posteriores:

BANDUA, AEMILIVS REBURRINVS y el asunto de Lámbrica


Bibliografía
(1) ^
CABEZA QUILES, F.: Os nomes de lugar. Topónimos de Galicia: a sú orixe e o seu significado. Ed. Xerais. Vigo. 1992.

LUCAS ÁLVAREZ, M.; LUCAS DOMÍNGUEZ, P.: El monasterio de San Clodio do Ribeiro en la Edad Media: estudio y documentos. Seminario de Estudos Galegos. Edicións do Castro. Sada, 1996.

(2)^
PÉREZ OUTEIRIÑO, B.: "A Cidade de San Cibrán de Las. Obxectivos e resultados das últimas intervencións arqueolóxicas (1982-1983)" en Lucerna. Centro de Estudos Humanísticos. Porto (Portugal), 1987. NOTA: Na páxina 37 da publicación citada hai unha fotografía da ara de Eiras coas letras repasadas. Sería correctísimo que a devandita foto viñese acompañada dunha orixinal sen repasar, pero, lamentablemente, non foi así.

---