Nos anos 70 tras da morte de Franco, Juan Pardo editaba un disco con estes dous poemas de Pondal
A FALA
Nobre e harmoniosa
fala de Breogán,
fala boa, de fortes
e grandes sen rival;
ti do celta aos ouvidos
sempre soando estás
como soan os pinos
na costa de Froxán;
ti nos eidos da Celtia
e co tempo serás
un lábaro, sagrado
que ao triunfo guiará,
fala nobre, harmoniosa,
¡fala de Breogán!
Ti, sinal misterioso
dos teus fillos serás
que plo mundo dispersos
e sen abrigo van;
e a aqueles que foran
nunha pasada edá
defensores dos eidos
contra o duro román
e que aínda cobizan
da terra a libertá,
nun pobo nobre e forte,
valente, axuntarás,
¡oh, fala harmoniosa,
fala de Breogán!
Serás épica tuba
e forte sen rival,
que chamarás aos fillos
que aló o Miño están,
os bos fillos do Luso,
apartados irmáns
de nós por un destino
envexoso e fatal.
Cos robustos acentos,
grandes, os chamarás,
¡verbo do gran Camoens,
fala de Breogán!
Eduardo Pondal.
FALADE GALEGO
Miniñas da Cruña,
de amabre despexo,
de falas graciosas
e pasos lixeiros,
deixá de Castela
os duros acentos:
falade, miniñas,
falade galego.
Cando é que vos ouzo,
a patria esquecendo,
falar esas duras
palabras de ferro,
non sei o que sufro,
non sei o que peno:
falade, miniñas,
falade galego.
Mais cando falades
nos patrios acentos,
envoltos no voso
anxélico alento,
parece que escuito
un canto do ceo:
falade, miniñas,
falade galego.
DOS CELTAS ANTIGOS
Dos celtas antigos
gloriosos exempros;
do duro romano
non lixios, non servos:
rompede as cadeas
da patria, dos eidos;
luitade valentes;
luitade, gallegos.
Con rogo e con pranto,
con brandos acentos,
non ben se consiguen
os nobres empeños:
esforzo e constancia
vos peden os tempos:
luitade animosos;
luitade, gallegos.
Luitando se vencen
da sorte os degredos;
quen luita, ese é forte;
quen cede, ese é servo:
oponde aos destinos
un peito de ferro:
luitade, luitade, luitade, luitade,
luitade, gallegos.
Unha recuperación realizada sobre aun poema costumista que retrata unha tradición que o grupo Na Lúa titulou feitizo:
Eduardo Pondal compuxo un longo poema de 10 estrofas no seu libro Queixumes do Pinos. Os galegos da Habana en 1907 procurando unha letra para o que sería o Himno de Galicia escolleron as catro primeiras estrofas deste poema ao que logo poría música Pascual Veiga.
Neira Vilas, nun estudo sobre a xénese e a estrea do himno, remarca o papel fundamental do emigrante ferrolán Xosé Fontenla Leal -«home lúcido e apaixonado que amaba a súa patria de orixe, á que lle dedicou de por vida todas as súas enerxías»-, quen primeiro pensou en Curros Enríquez e o mestre Chané para a letra e a música do himno, respectivamente. Pero un enfado entre ambos os dous impediu o proxecto e finalmente serían o poeta Eduardo Pondal e o músico Pascual Veiga os autores. A súa colaboración arranca en 1890, cando o poeta lle envía ao compositor Os Pinos para presentarse ao premio para unha «Marcha Regional Gallega» nun concurso musical celebrado no Recreo de Artesanos da Coruña. Non obstante, a estrea non chegaría ata o 20 de decembro de 1907, na Habana, aínda que nos últimos anos hai investigadores que apuntan que o himno debeu de interpretarse en público con anterioridade.
ORIXINALIDADE DO POEMA
Pondal escribiu o único himno do mundo, que nós coñezamos, que comeza con preguntas e interrogantes.
Pero que se pregunta o noso himno? E quen fala?
O recurso fundamental será o símbolo dos Pinos.
Imos logo descubrir que é o que nos di o noso himno:
OS PINOS
Que din os rumorosos
na costa verdecente
ao raio transparente
do prácido luar?
Que din as altas copas
de escuro arume arpado
co seu ben compasado
monótono fungar?
Do teu verdor cinguido
e de benignos astros
confín dos verdes castros
e valeroso chan,
non des a esquecemento
da inxuria o rudo encono;
desperta do teu sono
fogar de Breogán.
Os bos e xenerosos
a nosa voz entenden
e con arroubo atenden
o noso ronco son,
mais só os iñorantes
e féridos e duros,
imbéciles e escuros
non nos entenden, non.
Os tempos son chegados
dos bardos das edades
que as vosas vaguedades
cumprido fin terán;
pois, donde quer, xigante
a nosa voz pregoa
a redenzón da boa
nazón de Breogán.
BOTEMOS LOGO UNHA OLLADA INICIAL AO LÉXICO DO HIMNO:
-os rumorosos: ruidoso, adxectivo referido aos pinos.
- luar:nunha noite de lúa.
- arume arpado: a folla en forma de arpa do pino.
- monótono fungar: un ruído ou son uniforme.
- cinguido: que rodea.
- confín: terra do lindeiro.
- castros:construción da cultura prerromana.
- inxuria: insulto
- rudo: bruto
- encono: rancor
- Breogán: rei celta de Galicia
- arroubo: admiración
- féridos: cruel
- bardos: cantor da memoria da tribo
- vaguedades: imprecisión.
- pregoa: anuncia
- redenzón: liberación
- nazón: pobo, xentes
RECURSOS (exercicio de clase)
Cales son os seus principais recursos:
SEMÁNTICOS (do contido e significado das palabras)
No épiteto "rumorosos" hai unha metonimia, como a explicas?
O símbolo dos pinos, que pode significar?
A personificación, en que versos a podes atopar?
Onde ves algunha antítese?
Galicia aparece evocada como termo real dunha fermosa metáfora, sabes cal?
MORFOSINTÁCTICOS (da forma e o ritmo)
O Hiperbato neste poema é frecuente no estilo de Pondal, sinala un exemplo?
Do mar pola orela
mireina pasar,
na frente unha estrela,
no bico un cantar.
A musa dos pobos
que vin pasar eu,
comesta dos lobos,
comesta se veu
E vina tan sola
na noite sin fin,
¡Que ainda recei pola probe da tola
eu, que non teño que rece por min!.
Os ósos son dela, que vades gardar.
¡Ai dos que levan na fronte unha estrela!
¡Ai dos que levan no bico un cantar!
Manuel Curros Enríquez
Recursos a comentar: Hipérbato inicial:
orela do mar, estrela
(simbolismo na frente e no bico)
musa dos pobos...comesta dos lobos
(antítese esencial)
AÍ VEN O MAIO un poema costumista? É evidente que describe unha tradición, pero non deixa de ter un claro carácter cívico ao denunciar o "inverno" cunha metáfora popular pola evocación que a primavera ten na celebración tradicional dos maios que acaban sendo un símbolo pois non deixa de ser un canto a favor do progreso, ese "maio que eu quero" que desexa non teñan "nin foros, nin cregos"
I
Velaí ven, velaí ven avantando
comaros e corgas, e vales, e cerros.
¡Vinde vela, mociños e mozas!
¡Saludaina, rapaces e vellos!
Por onde ela pasa
fecunda os terreos,
espértanse os homes,
frolecen os eidos.
Velaí ven, velaí ven tan oupada,
tan milagrosiña, con paso tan meigo,
que parece unha Nosa Señora,
unha Nosa Señora de ferro.
Tras dela non veñen
abades nin cregos;
mais vén a fartura
¡i a luz i o progreso!
II
Catedral, demagogo de pedra,
dun pobo fanático erguida no medio,
repinica esas chocas campanas
en sinal de alegría e contento.
Asocia esas voces
ó son dos pandeiros,
¡ás santas surrisas
de terras e ceos!
E ti, río dos grandes destinos,
que os himnos ensaias dos trunfos ibéricos,
requeimáda-las fauces de sede
vén o monstro a beber no teu seo.
Bon samaritano,
dálle auga ó sedento;
que a máquena é o Cristo
dos tempos modernos.
Procuraremos ver neste poema algunha das claves do estilo de Curros.
-Un poema cívico-social, temos que saber cal é o tema deste poema:a chegada do progreso.
-Fíxate no punto de vista, un apóstrofo (diríxese a unha segunda persoa)
- Analicemos a estrutura.
- Personificación da locomotora, da catedral e do Miño. que contribúe a ver a antítese entre a primeira e a segunda parte.
- Moi importante o Simbolismo do poema de como as metáforas van cobrando forza e converténdose en alegorías ou símbolos (Progreso e inmobilismo).
- Carácter anticlerical.
