|
|
|
|
| Para o día do Libro: UN TIPO LISTO |
|
 Un tipo listo de X. Monteagudo é a lectura que esperamos iniciar xa para poder compartila no próximo nmes co seu autor. Se non a mercáches, mércaa hoxe, ou pásate pola biblioteca máis próxima para reservar o teu exemplar e comezar esta lectura intrigante. Que aproveite! |
|
|
|
|
| DE SARMIENTO A MORALES (II) |
|
 DA TRADICIÓN Á RECREACIÓN DE FERNÁNDEZ MORALES
Logo virían autores no XIX no chamado Rexurdimento das Letras que recrearían tamén a fala e as formas de cantar tradicionais para realizar obras magníficas como é o caso dos Ensayos Poéticos en dialecto berciano, de Antonio Fernández y Morales (1861) unha obra extensa (9.137 versos) e clave para entender en toda a súa dimensión este período da nosa literatura, posto que se adiantaría á tan popular Rosalía de Castro. Seleccionamos aquí dous anacos de dous poemas distintos:
Entrando logo na villa
Franca, garrida, sencilla
que honores ten de Ciudá,
un castillo hacia Castilla
o viaxeiro atopará.
...
Se logo se vai á praza,
ailí verá pampalliños,
liño en cerros pequeniños,
de Dragonte leña e caza
e de Hornixa marraniños. ...
Leite fresco de Vilela;
as tarxas de Ponferrada;
as truitas de Paradela;
de Burbia a leite mazada
i estopa de Horta en manelas.
Manteca, en grandes roscois
de tripas, de Paradiña;
de Penoselo xamois;
perdices da Veigueliña,
e de Ruitelán castrois.
De Bembibre pimentón;
nas tabernas muitas ?zorras?;
de Galicia pescao bon;
trigo e mel de Valdeorras,
e figos de Corullón.
(Do poema Villafranca e a vendima)
Ainda non acabara
o torto de falar esto,
cuando, bufando ca cólera,
botouse a fiera correndo
Fóra da cova, entre o lume que escagallou polo suelo.
En cuanto co escuadrilao
se encarou, púxose tieso
sobre as patas, como un home,
e pra el foise dereito.
...
Despois que un pedazo bon
ambos luitando estuveron,
pillando a ocasión o torto,
fundiu hasta o puño mesmo no costao zurdo do oso
dun solo golpe o cuitelo.
Pegou entonces a fiera
unhos berridos tan recios, que pareceu polo pronto
que se escacharan os tesos,
e que tremían os valles,
e que estoupaban os cerros.
Seguidamente pegaron
tal sacudida seus nervios,
que co cazador caeu
dende o mesmo pericueto
dunhos lastrois, dando voltas
cuasi hasta o fondo do cerro.
(Do poema A caza maior)
Para entender ben os textos usa o dicionario.
Organiza un pequeno vocabulario coas palabras que non entendas.
Localiza castelanismos e trazos dialectais do galego do Bierzo.
Repara nos topónimos citados e contrástaos coa denominación actual nun plano da comarca. En que se parece o primeiro texto de Morales e o anterior de Sarmiento?
|
|
|
|
|
| DE SARMIENTO A MORALES (I) |
|
SARMIENTO O PRECURSOR
Sarmiento foi o primeiro en darse conta e valorar este patrimonio común que conservamos e que é á vez unha das compoñentes máis significativas da nosa identidade. A fala foi durante moitos séculos un patrimonio conservado polas xentes humildes, que non sabían ler e escribir, pero eran quen de máximas como: ?Do mal peito, mal feito? ou ?Das palabras non o sonido, sino no sentido? . Sarmiento sería dos poucos coñecedores neses Séculos Escuros para a literatura en galego da magnífica poesía medieval en lingua galega conservada en manuscritos que tivo ocasión de consultar, por vez primeira, en Toledo. Pero tamén el foi o primeiro en compoñer á imitación do que o pobo facía o Coloquio en mil duascentas coplas galegas.
TEXTO A)
Na vila é costume
dempois qu?a coñezco
qu?os sábados todos
do ano e arreo,
se faga mercado
mercando e vendendo
mil cousas do usso
con muito comerzo
de olas, de potes,
de asados, pucheiros,
de pratos, cazolas,
picheles e petos,
angazos e rodros,
rebolos e eyxos,
de rocas, de fusos,
de trouzos, sarelos,
de polas e polos,
de lebres, coelhos,
de pitas e ovos,
deveces son frescos,
marrás, bacuriños,
años e carneiros,
capós e cabirtos,
e todo a bom prezo...
(coplas da 26-31)
pantrigos, petadas,
ripotes e queixos,
mel e manteiguiñas
e fruitas do tempo
de liño, d?estopa,
de mantas, mantelos,
de cintas, de faixas
manguiñas, ourelos,
navallas, fouciñas
tixeiras, cuitelos,
e vingueletiños
grandes e pequenos.
As coles con terra
se venden por centos,
se mide a naviña
val muito diñeiro.
Por fin e por postre,
mal e que cansemos,
se vende , se merca,
de todo, sen termo.
Así pois un día
do mes de setembro
que foi dezasete
mercado o terceiro...
(coplas 32-37)
TEXTO B)
Perucho:
... o rey don Phelipo
estando no leito
non sein se durmindo,
non sein se desperto,...
...Faltoulle o resollo
e mais os meneos,
sen febre e sem dore
se foi para o ceo...
Sacáronlle a maga,
botáronlle drento,
sal e vinagre,
allos e mais cheiros...
Maruxa:
-Fe, pu, como fedes
Perucho fedello
con conto tan podre,
tan porco e fedento.
Cuidein que poñías
por caso e enxempro
cando por Nadal,
no noso terreo
matan, lañan, salgan,
os porcos bem cheos,
e fan-os touziños
e mais os codelos.
(coplas 162, 168-219, 221-223)
PROPOSTAS DIDÁCTICAS
TEXTO A)Cantos dos produtos que se venden neste mercado da época de Sarmiento coñeces?
Coa axuda dun dicionario intenta buscar as palabras que non entendas.
Sarmiento facía estas enumeracións para cubrir diversos campos semánticos, organiza por campos semánticos os substantivos que aparecen.
Compara un mercado daquela cos de hoxe. Que semellanzas e diferenzas atopas?
TEXTO B) Esta obra de Sarmiento é un Coloquio no que interveñen personaxes. De que cres falan nestas coplas Perucho e Maruxa?
Esta obra é un Coloquio de 24 rústicos, no texto falan dous labregos e por que cres que Maruxa se lembra do Nadal. Que ten que ver isto coa morte do Rei da que fala Perucho?
Localizas no textos A e B algunha ironía ou retranca? Explícaa.
|
|
|
|
|
|
