 En la novela de acción, titulada ?A Besta?, nos encontramos con una gran variedad de personajes y no podía faltar el delator. El autor lo cita en varios apartados de su obra. En uno de ellos dice: ?¿E que fai aló o tío ñañaras de ?Cortesías?? ¿Non dicen xa que non o quería? É verdade si contestou Lanteiro, pro fixome hoxe no taller tantas protestas de home de ben, que lle suprico D. Pedro (Patricio Delgado Luaces), que o ademita. Todo será probalo, e si se desmanda méteselle un tiro na testa. Vaia, pois que si ti o pides. Pro dame a ialma que ise ha de traicionarnos?(1)
?As doce da noite petaba ?Cortesías? á porta de D. Policarpio Carrera (Alcalde de Mondoñedo). Habíase desertado despois de cear, e naide se deporcatou. Coma un galgo andivo as dúas leguas que o separaban do pobo. Xa está diante do Alcalde. Este sentado na cama, embozado nun cobertor, escoita con atención. Xa non puiden máis señor. Tiñalle medo a D. Pedro (Xan de Masma) ¡Ai si vira como é o mozo! Donde pon o ollo pon a bala; salta coma un cabrito; monta coma un águila, e ten un xenio?Ben, ¿e que fixeches despois do ataque de Ferreira? Fumos ó Cadramón. Alí houbo tambor e gaita. O crego recibeunos con palio. E bailamos pola noite??(2)
D. Eduardo Lence Santar, antiguo Cronista de Mondoñedo, en un artículo suyo, publicado en el año 1933, en el periódico ?Hoy? de Mondoñedo, nos da el nombre y el primer apellido del delator. Posteriormente buscamos más datos de este personaje en el Archivo Diocesano de Mondoñedo con la intención de darlos a conocer.
Vicente Chao ?Cortesías? nació en la Rilleira de Ambroz (actual parroquia del Carmen de Mondoñedo) y era hijo legítimo de Jerónimo Chao y de Ramona Rodríguez: ?En veintiséis de enero del año mil ochocientos veintiocho, yo D. José Antonio Esquerdeiro, presbítero, y excusador de D. Juan Francisco Murado, cura rector de la única parroquia del Apóstol Santiago de la ciudad de Mondoñedo y su unida Santa María de Viloalle, bautice solemnemente un niño que nació hoy, a las cuatro de la mañana, hijo de legítimo matrimonio de Jerónimo Chao y Ramona Rodríguez, vecinos de esta ciudad. Abuelos paternos; José do Chao y la suya Ramona López, aquel difunto, que es y fue de la parroquia de Santa María de Vilamor. Abuelos maternos; Antonio Martínez, también difunto y su conjunta Rosa Rodríguez, que es y fue de la parroquia de San Miguel de Reinante. Pusele de nombre Vicente Benito. Fueron sus padrinos Vicente López Vilariño, residente en esta, soltero, hijo de Julián y de su mujer Antonia Vázquez, de la de San Andrés de Masma y Benita Pérez, viuda de José Fernández, no menos de esta parroquia?.(3)
También fue detenido por orden de las autoridades y enviado posteriormente a la isla de Cuba. Su delación no le acarreó beneficio alguno.
(1)- ?A Besta? página 195.
(2)- ?A Besta? página 212.
(3)- Archivo Diocesano de Mondoñedo, libro 18 de bautizados de la parroquia de Santiago, folio 127. |

Aparecen en la imagen, de izquierda a derecha y de arriba abajo: Carlos Rivas, Miguel Cornide, "Dito", Guillermo Rubal, Arturo ?do Ferrañol?, Cayetano de Viloalle, Pascual Ares, ?Nano?, ?Moncho? Piñeiro (entrenador), Manolo ?do Jarano?, Cándido, Barrera, Bernardo Pardo, ?Suso? Meilán, ?Cipri? y Jorge ?Mintra?.
|