|
|
|
|
|
|
| Morgana |
|
 Comecei ler Morgana en Esmelle de Begoña Caamaño. Aínda non cheguei á páxina 40 e xa teño a impresión de estar a camiñar pola outra beira. Merlín xa non ten a faciana amábel que ficou na memoria despois de lecturas e filmes. Disposto a mentiras e enganos para obter o seu propósito, non dubida en estragar a vida dunha nena, Morgana.
A contracapa do libro anuncia que a autora reescribe o mito. Unha vez máis. As mulleres, as escritoras impuxémonos esa tarefa, pois cómpre darlle a volta á realidade aparente, como lla damos á roupa, e coñecerlle o dereito e o revés, para acabar poñendo as cousas no seu sitio.
Presaxio que terei unha feliz lectura.
|
|
|
|
|
| Memoria da lingua. Ano 1995 |
|
 Hai dezasete anos o curso escolar 1995-1996 iniciábase conflitivamente. O 14 de setembro publicábase unha nova regulamentación do uso da nosa lingua no ensino, recollendo que materias debían ser explicadas na nosa lingua e cantas outras debían propor os propios centros para a súa impartición.
A boa nova era que por primeira vez esta norma que desenvolvía a Lei de Normalización Lingüística adquiría o rango de Decreto e que nela se recollía que a materia de Coñecemento do Medio en Primaria, e as áreas de Ciencias Sociais, Ciencias da Natureza, Ciencias Medioambientais e a optativa ofertada polo centro en Secundaria debían ser impartidas no noso idioma.
Ao lado destes requisitos figuraba tamén que o alumnado debía cursar unha materia máis en galego, materia que sería determinada polo centro. Como logo nos explicaría un día Agustín Fernández Paz, nun curso de formación do profesorado, o que non se nomea non existe, e o Decreto 247/1995 acabou por fracasar na aplicación da maior parte do seu articulado, por non estaren concretadas as demais materias que debían ser impartidas en galego.
Mención a parte merece o artigo 4º. Dicía no seu apartado primeiro: ?Na etapa de Educación infantil e no primeiro ciclo da educación primaria os profesores e profesoras usarán na clase a lingua materna predominante entre alumnos e alumnas, terán en conta a lingua ambiental e coidarán que adquiran de forma oral e escrita o coñecemento da outra lingua oficial de Galicia, dentro dos límites propios da correspondente etapa ou ciclo.? Quen redactou introduciu intencionadamente o termo lingua materna e deixou na indefinición a concreción da lingua ambiental ou como se coidaría que adquirisen o noso idioma no caso dos contextos castelán falantes. Unha indefinición que soamente serviu para obstaculizar os avances.
Naqueles primeiros días do curso, cando estaba a rematar o mes de setembro, o conflito estoupou en Palmeira. Un pai denunciou a dirección do colexio, simplemente porque cumpría a lexislación. Iniciouse entón un ir e vir de inspectores que entraban nas aulas sen avisar e un camiño de papeis que enredou o inicio de curso, serviu de carnaza mediática contra o noso idioma e contra as persoas que o defendían, e acabou meses despois coa única conclusión posíbel: o centro facía exactamente o que a lexislación prescribía, nin punto arriba, nin punto abaixo. Mais o dano difamatorio estaba feito, a opinión que di despectivamente dos que defendemos o noso idioma que somos ?radicais, impositores, etc? construída e difundida. O Decreto comezaba con atrancos, atrancos que estaban ao servizo de coutar a vontade de quen quixese procurar o avance do noso idioma. Sempre as mesmas tácticas.
Foi entón cando coñecín ao finado compañeiro Mariano Vidal, que con firmeza e paciencia aturou os ataques contra del, contra o centro e contra o noso idioma. Foi precisamente esa firmeza un elemento fulcral na resolución do conflito no avance na defensa da nosa lingua.
A CIG-Ensino defendeu sempre que a aplicación do artigo 4º pasaba por establecer cal era a lingua da contorna e concretar unha porcentaxe para os contextos castelán-falantes. Levabamos anos participando en diferentes iniciativas para procurar o avance do noso idioma. Despois daquel setembro de 95, iniciamos o ano 1996 cunha campaña de Normalización Lingüística nos centros e a demanda de elaboración dun Plan Xeral de Normalización. Meses despois, en novembro de 1996, a CIG e a AS-PG organizaron en Compostela o I Encontro de Equipas de Normalización, acto no que se acorda constituír coordinadoras comarcais en todo o país e se establece unha coordinadora nacional integrada por representantes das coordinadoras comarcais existentes: Ferrol, Santiago, Pontevedra, Salnés e Costa da Morte.
Hoxe, 25 de setembro, quixen facer memoria dun inicio de curso que como tantos outros foi conflitivo. Entón por mor dos ataques aos cativísimos avances na nosa lingua, tan cativos que tivemos que seguir a organizarnos unha e outra vez para seguir reclamando o que en xustiza nos corresponde e que tanto se empeñan en nos negar. Os que afiaron os dentes contra o Colexio de Palmeira, seguen sendo os mesmos que esqueceron o seu voto en prol do Plan Xeral de Normalización e executaron unha lexislación aberrante que comezou por eliminar o instrumento fundamental para garantir o uso do noso idioma na Administración, demostrar o seu coñecemento nas probas de acceso. Son os mesmos que, malia seren cargos públicos da Consellaría de Cultura e Educación, agora que estamos en pre-campaña electoral se expresan en español publicamente para deixar clara a súa posición lingüística e apelan á liberdade para oprimirnos aos que defendemos o noso idioma ( porque para nós reservan a liberdade da que falaba Ismael Serrano naquela canción: ?libre para venderme e caer morto onde a miña liberdade prefira?).
Memoria dos feitos, da loita permanente en defensa do noso idioma, das persoas que como Mariano Vidal ou Dores Gestoso hoxe xa non están con nós, mais desenvolveron un traballo fundamental, pois no papel que lles correspondeu procuraron que a nosa lingua estivese cada vez máis viva. Eles quererían de nós que seguísemos alerta, pacientes e incansábeis, reclamando o que é noso, poñendo en evidencia a quen nos agrede, reclamando o xusto castigo que as urnas lles deben dar, facendo medrar no Parlamento galego a voz de quen ten Galiza e o seu pobo como pensamento e tarefa, o BNG.
25 de setembro de 2012.
Artigo publicado en Terra e Tempo.
|
|
|
|
|
| ourízome |
|
ourízome
péchome en min
rodéome
de pugas irritantes
para que non
me
toquen |
|
|
|
|
| Feiras en lata |
|
 Proliferan hoxe no noso país as feiras medievais. Tanto que mesmo chegan celebrarse en concellos que naquela altura non existían como tales, nin é a Idade Media a súa época máis representativa. Sucede porque existen hoxe empresas que fixeron das ?festas medievais? un negocio, negocio que tal vez sería mellor chamar ?feiras de artesanía internacional ao modo medieval?.
Non sei se estas feiras proliferaron no noso país para emular o éxito da Festa da Istoria en Ribadavia, da Arribada en Baiona ou a Feira Franca en Pontevedra, mais desde o meu punto de vista nada teñen que ver con elas pois carecen do fundamento ou intención histórica que as mencionadas ostentan.
Non lle negarei eu a ninguén o dereito a facer negocio, a acometer unha empresa que se fundamenta nunha estrutura de intermediarios que venden a un concello unha actividade que xestionan ofrecendo a unha relación de ?feirantes? a oportunidade de colocar os seus produtos en diferentes localidades.
Mais tampouco vou calar a miña estupefacción perante unha feira que se presenta como medieval e logo é un conxunto de postos de puntos xeográficos afastados como Baleares, Aragón ou Castela, onde practicamente nada leo en galego, nin os produtos que me ofrecen o son. Porque coma min, moitas persoas agardan dunha ?Feira medieval? unha intención histórica, unha recreación do pasado, que con este formato non existe de ningunha maneira. A única verosimilitude histórica que podemos atopar nestes mercadillos, que é o que son, é a colonización de Galiza na Baixa Idade Media a través da substitución de galeg@s nas clases e oficios vinculados ao poder por xentes de fóra, acompañados da imposición da lingua española, e creo que ninguén pretendía precisamente isto. O caso é que ao final dá igual onde vaias, porque en Vilanova de Cerveira, Avilés ou nun concello galego atopas @s mesm@s artesáns, vendendo os mesmos produtos que, aínda máis, ás veces non teñen fundamento medieval, nin rabo de gaitas (pizzas?, cóctel de ananás?, coca-cola envolta en papel de estraza?).
Outra dose de ?pan e circo?. Certos gobernantes improvisan unha festa ou feira medieval no seu concello para crear ambiente, encher as rúas de xente no verán que remata e colocar outra medalla invisíbel da que agardan obter réditos electorais. E eu digo que o circo nos gusta a todas e a todos, sobre todo o circo de calidade. Así que, contando como moitos concellos contan con persoas de prestixio no ámbito histórico que poderían asesorar sobre a realización dunha festa en condicións, elixindo o momento histórico de maior interese na localidade, esa debería ser a opción, procurando despois contar c@s artesáns, comerciantes, artistas (músicos, escritoras, actores...) propi@s. E isto non impede que se conte tamén con empresas que a isto se dedican, mais, cando menos, dá sentido e singulariza a celebración facendo que sexa propia do lugar no que se realiza, e non unha copia dun formato estándar.
Mais iso require esforzo, criterio e intención de contribución cultural, ingredientes que algúns gobernantes non teñen.
Artigo inspirado na "Feira medieval" que nos chantaron no concello de Gondomar e publicado en Sermos Galiza e en O Xornal do Valmiñor. |
|
|
|
|
| Como se nacese aquí |
|
 Este texto, que máis ca un artigo é un relato breve, escribino en 2001 para a Revista de Estudos Miñoranos, dentro da sección "O meu Val Miñor" e refere a miña relación co lugar no que vivo hoxe, Peitieiros. Estes días foi publicado na web do Instituto de Estudos Miñoranos.
Como se nacese aquí.
Como se nacese aquí levo o nome da avogada dos imposibles á que miña nai se encomendou unha madrugada de chuvia. Unha madrugada en que Peitieiros botaba os fogos da festa do patrón, a festa cristianizada da exaltación da recolleita e a vendima. Porque fun nacer o día do patrón, e vin a luz por primeira vez mentres homes e mulleres que hoxe son os meus veciños percorrían o adro agradecendo a Deus a boa colleita de millo, uvas, castañas, patacas, rabaquetas ... e tantas outras cousas.
Non sei por que viñemos parar a este lugar do sur, non sei iso como non sei por que nacín onde meus pais naceron, nin por que ao pasar os anos, e despois de adaptarme a outras cidades, a miña vida deu un xiro radical para devolverme ao sur, ao lugar por onde corre o río Morgadáns co que tantas veces me identificaría.
Antes diso, e durante moito tempo, Peitieiros era o refuxio da guerreira, único lugar do mundo en que as rosas nacían no mes de decembro para regalar á miña alma unha paz inexistente. Confundíame co río chegando tan manso ao mar para logo revolverme e rebelarme contra os cons da costa que baixa cara a Viana, de onde o meu sangue vén.
Aínda antes de me dar en adopción a estas terras do Miñor, xa procuraba nelas o paraíso necesario para quen se entrega a miles de guerras cada día. E atopábao. En calquera lugar desta aba da Serra do Galiñeiro atopei o acougo que me faltaba e fun construíndo un imán que me atraeu definitivamente cando mudou o vento e tiven de pechar as portas da casa compostelá para alicerzar unha nova casa no mesmo lugar en que o día en que nacín caían as canas dos foguetes da festa.
A memoria loitou por recuperar as lembranzas da nenez no Val Miñor, pero tantas guerras crearan a estratexia do esquecemento e tiven que volver repasar cada lugar e, ás veces, cada rostro, algúns xa irrecuperables.
Volver polos camiños de Prado cara ao Aloia, ou polo curso do río cara a Murxido, volver polos camiños de Gonda, San Roque, Peroleira, San Cibrán, VIlaza, A Torre ... Volver para me dar conta de que son moitos os tesouros que agocha a terra que nós pisamos, este lugar fermoso como poucos e tan descoñecido.
Aínda hai pouco, estando lonxe de Galiza, fixen o que fago tantas veces cando me preguntan de onde son. Podería responder que son de Vigo ou do sur da provincia de Pontevedra, e o meu interlocutor quedaría satisfeito. Pero eu sempre respondo que son de Gondomar, só para comprobar a estrañeza do outro e como un grande interrogante se debuxa no seu rostro.
Fágoo a propósito, só para ter que falar de Gondomar e poder dicir que aquí se atopa un dos pazos máis fermosos de Galiza, cuns xardíns que poderían constituír un magnífico xardín botánico. Ou para dicir que aquí naceu un dos homes máis ilustres da súa época: D. Diego Sarmiento de Acuña, Conde de Gondomar, primeiro embaixador do estado español en Londres, que tivo para si a encomenda de defender os dereitos pesqueiros dos nosos mariñeiros con máis orgullo e mellor empeño có de moitos políticos de hoxe.
Ou para dicir que somos un dos lugares de Galiza poboados desde o principio dos tempos como o certifica a nosa ricaz toponimia, e como o explica a benignidade do noso clima e a xenerosidade da terra.
Os nomes de lugar, que tan marabillada me teñen. Durante anos pregunteime cal era a orixe de Peitieiros, pensei en varias posibilidades, e mesmo creo que cheguei a saber cal é a súa verdadeira orixe, pero, sen dúbida, a explicación que máis me convenceu foi a que me deu unha amiga. Aquí, neste lombo de terra que as augas forman ao converterse en ríos, as mulleres, que adoitaban levar os cabelos extremamente longos, baixaban cada tarde ao río, o amado río, para peitear os seus cabelos cos cardos que foran recollendo polo camiño. E de aí, dese acto ritual de peitear os cabelos no río, vén o nome desta parroquia.
O Val Miñor foi sempre o meu lugar de acougo e de paz, por iso non houbo dúbidas cando o regreso, só podía retornar aquí, e aquí quero que medre o meu fillo, aquí quero que reciba en herdanza esa lingua agochada, que se vai desfacendo co paso dos anos, como o seixo que a rodea, esa lingua en que por veces aínda podemos escoitar a fermosa fonética do sur de Galiza e ese vocabulario que nos identifica e permite que nos recoñezan alá onde imos.
Tamén eu quero para min esa lingua, e será especialmente fascinante poder escoitala despois da derradeira viaxe, cando xa non sexamos nada máis ca cinzas, cinzas enterradas ao pé dun castiñeiro no camiño que sobe ao Curro Vello, un castiñeiro vello desde o que poida seguir vendo o mar.
Así llelo deixei escrito.
Como escrito queda, estrado por tantos poemas e libros, o meu amor por esta terra. Desde o primeiro libro, que comecei a escribir nos anos oitenta, un libro en que se recollen moitos textos que falan do afastamento do mar, do afastamento da benignidade destas terras, instalada nunha cidade de pedra en que o orballo, a poalla, está presente a cada hora e apenas se pode adiviñar o sangue do sol no caer da tarde.
Libro tras libro ata redefinir o concepto de Sur, sur deste país, da nosa terra, da nación á que pertencemos, lugar de alfándega que foi camiño de exilio e rota de pobreza, río de dor que meu avó atravesou tantas veces, só por se recoñecer noutro sotaque distinto.
E entre o río e o mar a miña herdanza e este lugar pequeno, tan inmensamente grande, en que me oculto. De onde xa non son capaz de saír, porque me pesan os pés e todos os camiños me parecen longos, extremadamente longos, porque só levan a lugares distantes, fríos e sen luz.
|
|
|
|
|
|
|
