Pregunta: Literatura andante: Cal é o mellor dos teus libros polo cal tiveches o sentimento de "cruficicada", de silenciada...?
Resposta: A ver, non teño sensación nin de crucificada nin de maltratada, non padezo de malditismo, creo. Aínda así sei ben que non son nin como autora, nin como persoa "cómoda". En todo caso si penso que como poeta estou bastante encadrada, e aínda que a miña poesía procura ser cívica e está escrita en feminino, considero que non son eses os seus únicos valores, mesmo non sei se son os seus valores maioritarios.
Foi nunha noite de hai anos, nun daqueles ciclos de La 2 dedicados a grandes mestres do cine, cando fun consciente de que adoraba a filmografía de Mankiewicz. Durante algún tempo pensei que Suddenly, Last Summer era a película que coñecía do director e a que máis me gustaba. Co tempo souben de Cleopatra, Julius Caesar ou Sleuth, películas que xa vira e que me gustaran moito sen saber que eran do director que eu xa asumira como o meu predilecto. Mais faltaba o mellor.
Inexplicabelmente hai unha imaxe instalada na miña memoria. Creo que tería catro anos, cinco como moito, daquela estamos en 1970 ou 71, e desde entón teño gravada a escena desa película. Sei que fora cos meus pais ao cine, a un cine "de barrio", por non dicir de parroquia ou rural, era o desaparecido cine de Valadares, a parroquia máis grande de Vigo. Tardei moitos, moitos anos en volver ver a película:
E entón descubrín abraiada que era esta escena de "O día dos tramposos", unha película ..., de Mankiewicz. Por iso titulei esta anotación "A emoción de Mankiewicz", por esa estraña forma de ir construíndo a miña predilección polo seu traballo. Así que se atopo unha recensión ou reportaxe no xornal, como a pasada fin de semana, non dubido e roubar a páxina, ou o xornal enteiro, se é preciso.
Dicíao Díaz Castro: ?Un paso adiante i outro atrás, Galiza, i a tea dos teus sonos non se move.?
Levamos meses dando pasos atrás, meses escoitando a palabra austeridade, meses falando de redución do gasto por mor da crise, meses en que se retiraron axudas económicas estratéxicas como as destinadas aos programas de inmersión en lingua galega en centros de Infantil ou a gratuidade dos libros de texto. Foron deseñando un paquete de medidas para reducir alí onde os seus principios ideolóxicos esixen: agrupamentos en Infantil e Primaria para reducir profesorado e gasto en centros educativos, aínda que os nenos e as nenas non caiban nas aulas, incremento do horario lectivo nas EOI para poder reducir profesorado, etc.
Aforran en ensino público, pois para eles non cómpre que todos teñamos as mesmas oportunidades, nada de igualdade, un ideal trasnoitado do século XVIII. Na economía neoliberal e ultraconservadora impera a selección natural da capacidade económica, se tes medios poderás chegar a algo e, se non, a nutrir as masas de peóns non cualificados tan necesarias para manter os beneficios duns poucos privilexiados, que procurarán que cada día gañen menos e traballen máis, segundo o vello método da alienación eficaz para someter a aqueles que son máis en número e que non precisan saber ?de máis?, nin cultivar o pensamento crítico e, por suposto, nada de afección á lectura, que hai moito intelectual por aí sementando en papel unha concienciación que non precisan.
Están no poder para manter o seu status quo, esa é a súa maneira de gobernar. Por iso adoptan as medidas necesarias para que esta sociedade sexa á súa imaxe e semellanza como volver conceder subvención a centros privados que segregan o alumnado por sexos (Monte Castelo, Las Acacias, Aloya...), e por iso procuran erradicar calquera imaxe do pasado: así os mandilóns e imaxe corporativa das Galescolas... E claro, ao falar deste ?desfacer a tea de Penélope?, xa non nos lembramos da austeridade, nin da redución do gasto por mor da crise, neste caso non haberá problema para dotar orzamentariamente e como é debido esa nova imaxe, e para isto si, para contratar a vaia vostede saber que empresas que terán o lucrativo negocio de remodelar a imaxe corporativa, igual que para financiar os colexios que segregan por sexo, para iso si, para iso vai haber orzamento. Para os libros de texto non, para mandar a nena a ?Las Acacias? si. Para a compra de libros á Asociación Galega de Editores non, para Galicia Bilingüe si. Para a tradución á nosa lingua non (eles que din que si, que están coa promoción do galego...), mais para os bancos de formigón do Gaiás (de máis de 9000 euros algúns), ou para cinceiros e losetas, para iso si, e antes falaban dos audis... (e a min que me dá que non hai o mesmo ensañamento agora coas losetas que antes houbo coas neveiras e cos iates?... Debe ser cousa miña).
En fin. Eu volvo á poesía e, como me corresponde por xeración, á deconstrución dos mitos herdados, así que síntoo, mais
?eu son Penélope
e rexeito teas e fíos
non vou agardar?.
O sete de agosto, hai un ano case exacto, comprei este libro no Centro de Artes e de Ciências, museo construído na antiga fábrica baleeira da Sibil, en Lajes do Pico, ou sexa na mesma illa sobre a que a autora escribe. Lin a contracapa e dixen, vai comigo, preciso deste libro para logo alimentar a memoria deste lugar, tal e como alimentara un día a fame de coñecelo lendo Afectos de alma de Judite Jorge (tamén unha historia da emigración, moi na liña de A Sibila de Bessa Luís), e como me reafirmara no meu apetito con Mulher de Porto Pim, doutro italiano, Tabucci.
Así que lendo A senhora dos Açores, de Romana Petri, quixen volver á illa, recoñecer eses lugares escuros de pedra lávica, como ela di, os misterios. Procurei o mapa para situar debidamente as localidades de Arcos e Cabrito e lembralas mellor. Busquei entre as fotos e atopei esta foto feita entre Ponta Negra e Arcos, e collín tamén a miña memoria física, é dicir, esa pequena libreta que sempre vai comigo, especialmente nas viaxes, e na que vou anotando todo o que quero lembrar, neste pulso constante coa miña contraditoria memoria. Di así: ?Fomos cara a Cachorro e vistamos a súa costa, chea de pedras con formas que parece que se fixeran onte... Continuamos pola costa contemplando as caprichosas formas que tomou a lava cando baixou cara ao mar, nesta illa que é a máis nova, pois só ten 300.000 anos. Neste lugar vistamos o conxunto etnográfico da cultura do vinho, coas parcelas separadas por muros de pedra negra e as viñas abandonadas, algunha a subir polas árbores, mesmo.? Iso foi o día 8, un día despois de me facer con este libro de Romana Petri.
O libro quere ser un retrato sentimental da illa do Pico. Por iso é fundamentalmente un retrato das súas xentes, das mulleres e dos homes que un día emigraron a Canadá, aos Estados Unidos e que, sempre, sempre se doen desa partida, malia os seus fillos americanos xa na fala e no corpo. Romana Petri destila nas súas palabras un profundo desprezo por esa americanización, e o libro vai deseñando ante nós un retrato real e máxico da illa, coas súas cores e formas caprichosas, cos seus habitantes corpóreos e incorpóreos, cos seus diálogos deste mundo e do outro, sen que haxa fronteira ningunha entre o mundo dos vivos e os mortos, ante a verosimilitude de falar cun home-pranta que xa non está, mais que todos coñecen e aprezan, co que todos dialogan.
Foi un retorno diferente á illa, que hoxe me fai lembrar o doloroso impacto que me produciu a visión dos autoclaves en que se cocía a carne e a graxa dos inmensos cachalotes... alí na antiga fábrica da Sibil.
Literatura nutritiva para a memoria e o pensamento.
P.D. Vén a conto citar a Francisco Castro, Xeración perdida, cunha pequena adaptación, porque agosto é así: ?A escitora parece unha supermuller porque é a única individua no mundo que, cando está de vacacións é cando se pon en serio a traballar, é dicir, a escribir.?
Onte asistimos ao espectáculo "Moita poesía, pouca diversión" de María Lado e Lucía Aldao,alí, no marco incomparábel da terraza do Verbum, sobre o mar de Samil, máis alá da voz de Julio Iglesias imposta polo altavoz impertinente do Jonathan, a cruzarse por medio das palabras de Romana Petri na miña novela sobre a area.
Mentiron, Lado e Aldao mentiron, porque nos deron moita poesía e moita diversión, unha diversión que chegou ao seu momento álxido na lectura "bilingüe" do "lingua proletaria do meu pobo", sabiamente adaptado e dedicado, en Vigo, si.
Digo que todas, todos gozamos do espectáculo e non se aburriu ninguén, até houbo quen saiu con ganas de aprender a tocar a guitarra para montar algo parecido... de verdade.
Para min o mellor foron os recitados a dúas voces... e ese momento final, despois de que o público desmadrado pedira "outra, outra!" (nunca tal se vira nun recital de poesía), en que Lado e Aldao deixaron un último poema, mentres o sol non acababa de se pór no mar.
Non era un recital ao uso. A poesía chegou vestida de verán e de sol, con calor, desde o manual de instrucións dunha licuadora para acabar falando do simbolismo dun torrador de pan. E estivo alí, nun espectáculo sen complexos, un espectáculo poético, por e para a poesía.
Non teño fotos, mais atopei isto no youtube (tan apañado el), de hai dous anos en Ferrol:
"Escribir comezou producirlle pracer, un pracer íntimo e silencioso, un recollemento onde se atopaba consigo mesma a soas e que lle daba unha paz que até agora non coñecera" Fala de Eleanor Trap, a sobriña de Adrian Troadec, que fixo unha fortuna cunha pequena fábrica de chocolate que logo medrou grazas aos encargos dos americanos que participaran na Segunda Guerra Mundial. Eleanor transformou a fábrica, converteuna na gran fábica de choloclates Trap.
A novela titúlase Sabor a chocolate e o deseño do libro é o dunha tableta de cholocate, un deseño acaído para unha novela en que o chocolate, o seu sabor, é un elemento central: Adrian Troadec pensa en como namorar a Alma, unha violoncelista que toma doces despois dos ensaios, e así xorde unha fábrica de chocolate.
Esta novela de José Carlos Carmona foi gañadora do XIII Premio Universidade de Sevilla (fáiseme curioso que sinalen como feito meritorio que presidía o xurado Arturo Pérez reverte...). Lese de seguido, a novela vai tirando da lectora, e vai deixando ante ela unha historia que coma os elos dunha cadea vai enganchando ante nós personaxes varias e as súas vidas.
A novela está construída nunha especie de estilo de xustaposición en que as pequenas biografías se van sumando para dar lugar á historia da familia que construiu chocolates Trap. Por outro lado está escrita cunha forte predilección polas cláususlas simples, de frases breves en parágrafos breves.
Sabor a chocolate é unha historia fermosa que fala da vontade e do desexo por acadar os nosos soños, malia a amargura.
 2.jpg)
Pregunta: Literatura andante: Cal é o mellor dos teus libros polo cal tiveches o sentimento de "cruficicada", de silenciada...?
Dicíao Díaz Castro: ?Un paso adiante i outro atrás, Galiza, i a tea dos teus sonos non se move.?
O sete de agosto, hai un ano case exacto, comprei 
"Escribir comezou producirlle pracer, un pracer íntimo e silencioso, un recollemento onde se atopaba consigo mesma a soas e que lle daba unha paz que até agora non coñecera" Fala de Eleanor Trap, a sobriña de Adrian Troadec, que fixo unha fortuna cunha pequena fábrica de chocolate que logo medrou grazas aos encargos dos americanos que participaran na Segunda Guerra Mundial. Eleanor transformou a fábrica, converteuna na gran fábica de choloclates Trap.