É crúa, segue sendo crúa, a violencia descarnada narrada en primeira persoa non nos pode deixar indiferentes. Para algúns aínda será reprobábel, tanto como o foi naquel final da década dos 40 do século pasado? No concurso de hipócritas a Boris Vian tocoulle ser a cabeza de turco que había que cortar por atreverse a dicir determinadas cousas, dese xeito tan violentamente directo. Hèlas!
A novela é áxil. Les sen te decatar, impactada e concentrada na trama, esteas onde esteas, sen poder deixar o libro até chegar ao terrible final. Eu leo a tradución para o galego de David Gippini, editada pola Factoría K.
Busquei información sobre a novela, e sobre o autor. Descubro que: ?Pouco despois da súa aparición foi considerada como pornográfica e inmoral, o libro foi prohibido en 1949 e o seu autor condenado por ultraxe aos bos costumes? Existe unha versión edulcorada?. Iso non pode ser, unha versión edulcorada? Como se pode facer unha versión edulcorada dunha novela coma esta? Entón xa non ten nada que ver. Xa non será a novela que o autor escribiu, non dará conta da hipócrita, aborrecida, alcolizada e enfermiza sociedade americana que retrata. Non dará conta da vinganza en toda a súa medida.
Tamén esta canción, "O desertor", tróuxolle algún problema, pois era un convite a non facer o servizo militar, xusto cando Francia andaba ocupando Alxeria, entre outras manobras.
Vian morreu con 39 anos, na sala dun cine, mentres vía de incógnito a película ?J'irai cracher sur vos tombes?, filme inspirado na súa novela ao que renunciara, despois de non se entender cos responsábeis.
De viaxe en París, alá na avenida Saint Germain, entrei na librería Album. Nada mais entrar atopei a BD que levaba buscando mais dun ano, e na súa versión orixinal: o sétimo capítulo de Murena, Vie des feux, de Dufaux e Delaby. E lanceime. Xa non vin máis, fun pagar na caixa. Mais entón deime conta de que a librería tiña un piso inferior. Daquela paguei e baixei, e alí botei o tempo que me quedaba, á dereita, á esquerda... Non atopaba nada de Davodeau e tiven que preguntarlle ao rapaz da librería, xusto había unha zona exclusiva para o autor que tanto me gusta e non pasara por ela.
Dous días despois traía na maleta Rural, crónica dunha colisión política. Hai tempo que comezara lelo, mais deixeino apartado, outras urxencias... o francés coloquial que se me dá máis regular có outro... Retomeino esta semana e lino dun tirón. Vaia! Que mal me sentín e canto me gustou! Si, si. Sentinme mal porque é a crónica de como lle afecta a un pobo unha decisión política, a construción dunha autoestrada que acaba tendo o peor trazado posíbel e o máis caro porque alguén, con poder, afastouna do traxecto inicial (prexudicáballe).
Davodeau dá conta de como esta decisión afecta a un grupo de granxeiros que fan agricultura ecolóxica, e aproveita para falar do movemento labrego, e tamén fala dunha familia que ten que abandonar a súa vivenda porque a autoestrada lle pasa por diante da porta xusto... E claro, identifiqueime de cheo... Fala tamén da asociación que se creou para loitar pola protección da zona...
Unha BD para ler, si, hai que lela. Asegúrovos que o final é fantástico, non volo conto, só dou traslado do texto da derradeira viñeta:
?L?inconvénient de ce genre de barrière, c?est qu?il faut forcément se situer d?un côté ou de l?autre. S?asseoir dessus, c?est se piquer le cul? que traducido un pouco libremente sería: ?o inconveniente deste tipo de barreiras é que cómpre situarse dun lado ou doutro. Sentar debaixo é rañar no cu?
¡Ouh Galicia, Galicia!, a harpa sonora
pronto descolga xa
da seca ponla onde olvidada dorme,
dorme, a sigros contar.
Os bardos fillos teus a voz levanten
das cordas ó compás
i enchan o mundo harmónicas i altivas
tan só pra te alabar.
Rosalía de Castro, "¡Terra a nosa!", Follas Novas, 1880.
?Eu cantar, cantar, cantei? si grasia en cantar non teño/ o amor da patria me afoga.?
Sempre con humildade, Rosalía desculpaba a falta de ?gracia? dos seus versos, a falta de gramática, porén si deixa ben claro que naceron do máis grande amor á patria, un amor que afoga, e que foron escritos co ?maior coidado en reproducir o verdadeiro espírito do noso pobo?. E nós, hoxe, debemos agradecer aquel esforzo, o seu atrevemento en romper coas barreiras do xénero e da lingua abríndonos camiño, levando á palabra impresa os poemas que lle nacían da alma e que querían, antes de nada, dignificar a Galiza, dignificar o seu pobo e a súa lingua, fermosa e útil, capaz de rir ou chorar, e sempre de dar conta dos nosos pesares, axeitada para criticar a unha España que lle viraba as costas a esta rica patria, espoliando os seus recursos, entre eles os seus mozos e mozas, tratados como negros na emigración a Castela. Rosalía sabía perfectamente o que quería transmitir e asumiu conscientemente ese cometido: ?Así mo pediron /na beira do mar... /na beira do río ... /que cante e que cante /na lengua que eu falo.? E tomando o seu exemplo e a súa palabra reclamemos o que nos pertence, sen medo do moucho, berrando alto e forte, por riba dos valados de ?tantas cousas que ... parecen trampa?, que reivindicamos un completo uso público do Panteón de Galegos Ilustres, un espazo laico de xestión pública, aberto ao pobo que decidiu levar alí os seus símbolos nacionais para honralos e lembralos, aberto á sociedade que o día 15 demostrou, unha vez máis, a seu amor á nación de Rosalía.
Grazas a todas e a todos.
Foi un fermosísimo acto.
Grande, moi grande.
Emocionante.
A foto foi tomada por Óscar Dacosta e está publicada no Xornal. Así participei no cortexo, cos versos de Negra Sombra no peito, e o meu libro de Cantares Gallegos, aquel que lin sendo nena, a edición conmemorativa do centario de Cantares Gallegos, publicada por Galaxia en 1963, con prólogo de Fermín Bouza Brey. Un libro iniciático para min.
Mañá ás 3 da tarde collerei o autobús que me levará ao cemiterio da Adina. Desde alí iniciaremos o cortexo cívico-reivindicativo cara a Bonaval. 125 anos depois do seu pasamento, 119 anos despois de que nun acto como o que mañá reviviremos se inaugurase o Panteón dos galegos ilustres, temos que tornar ás portas de Bonaval para reclamarmos o que é lexítimo, o que é de dignidade e de dereito.
En blogues pola lingua, alguén propoñía o outro día facer unha entrada nas nosas xanelas poñendo un poema de Rosalía o día 15 de xullo, baixo o título de: "Así descubrín a Rosalía..."
Mañá colocarei ese poema, o primeiro poema de Cantares Gallegos, na edición de 1963 que un día atopei no armario do corredor na miña casa de Vigo, gardado desde a mudanza canda outros exemplares de Galaxia de antes de nacer eu, todos eles forrados con papel de estraza azul.
Tería eu 12 anos, ou menos, e iniciei o que logo foi unha relectura constante dos seus versos.
Ía o reloxo para as 22 horas e o noso Vergílio (Alberto Vieira) conduciunos á carpa habilitada para os actos centrais da Feira do Libro de Barcelos. Ante un público importante, a sala case se encheu, falamos das ?Letras da Galiza?. O acto foi organizado por Víctor Pinho, o bibliotecario do Concello de Barcelos, e contou coa presenza da vereadora de cultura.
1. Presentación individual da nosa obra e contextualización no panorama literario galego.
2. A pegada e o peso doutras literaturas na nosa obra, e da literatura portuguesa en particular, a nosa relación con ela.
Respondimos ás preguntas de Virgílio poñendo sobre a mesa a nosa pertenza a unha xeración nacida no franquismo, que viviu a súa adolescencia durante a transición e que puido estudar a súa lingua no Ensino Secundario (os de 1966, ou sexa Francisco e eu, somos da primeira promoción que tivo esa sorte). Non é calquera dato, porque ao lado dos estertores dun tempo co que cumpría rematar, vivimos o desexo da normalidade para a nosa realidade identitaria.
No meu caso, falei de como cheguei á literatura portuguesa, primeiro seguindo a rota de Pessoa e logo a través dos estudos universitarios que me permitiron coñecer a obra de Santareno, Namora, Vergílio Ferreira... logo eu me encargaría de traer de Portugal en cada viaxe distintos títulos, entre eles de Saramago, e, nos último tempos, da miña admirada Ana Luísa Amaral, coa que me identifico dalgún xeito.
Houbo preguntas, e acabamos falando do concreto e palpábel: o presente político e cultural de Galiza. O público conectou con nós, era un público avisado, sabía das teimas dos nosos gobernantes, das nosas manifestacións en defensa do noso idioma.
E rematamos lendo algún texto propio. Sobre a mesa estaba un exemplar de Obra poética de Rosalía de Castro que pertencera a Eugénio de Andrade, quen se fixera con el en 1951. Dixo Vergílio Vieira que aínda o autor estaba comezando a construír a súa obra literaria, daquela, cabe pensar que Rosalía deixara algunha pegada na súa obra poética... e será.
Só me resta reiterar o que dixen ao tomar a palabra a primeira vez: obrigada. Obrigada por ter sido convocada, xunto con outros autores, a falar fronte por fronte co público portugués, pois cómpre que prescindamos de intermediarios, que deamos de lado o centralismo das vías de comunicación que pasan por Madrid e transitemos de norte a sur, cruzando o río que nos une, tantas veces como nos preste ou sexa necesario.
?... os camiños que emprende o Viaxeiro son vieiros que conducen ao coñecemento e á aprehensión da beleza, que tantas veces hai que rescatar do medio da miseria e do mal.? ?...antes do que nos dá a viaxe... o que se nos está dando é un intre, un anaco de tempo no que temos o privilexio de tomar algo do que non tardaremos en nos desprender.?
Así son todas as viaxes, as realizadas cada día, as que nos levan a outros lugares, distantes ou non, as que imaxinamos, as que emprendemos ao abrir as páxinas dun libro.
Había un ano que o libro agardaba. Chegou a casa despois de asistir á presentación que DoCampo e Cobas nos regalaron aquí mesmo, en Libraida, en Gondomar. E por ese azar caprichoso do tempo e os ollos, non veu ás mans até este mes de xuño, xusto un ano despois.
Lin o libro de vagar e fun anotando todo o que non quería esquecer, como o capítulo XIX: ?Pouco parou o viaxeiro en Adnilo. Os habitantes desta cidade esqueceron totalmente o seu pasado.
?A súa historia, a súa tradición, o que tiñan en común foise nun sopro do vento da desmemoria. Agora descoñecen a razón das cousas... Desde que perderon o pasado non son quen de recoñeceren o presente. Non saben quen son e téñense por ninguén.
?O Viaxeiro viunos e foise ateigado de tristura.?
Cando estaba para rematar o libro, lembrei outro que comezara ler anos atrás, o Atlas do mundo das vivencias, de Louise van Swaaij e Jean Klare, un libro que é verdadeiramente un atlas, mais un atlas que nos mostra lugares como o que ilustra esta anotación: Tensión, un lugar situado nos Montes do Traballo, capital atravesada por unha autoestrada que comunica a Rabia coas Horas Extras e que máis alá lévanos a Atraso e, despois, tomando a estrada do sur, a Reunións, por unha entrada que pasa por Ceca, unida a través dunha pista con Meca. Certamente, coñezo ao detalle eses lugares.
E esta foi a miña viaxe, dos mundos imaxinarios e femininos de DoCampo, inspirados como el mesmo nos di en As cidades invisíbeis de Italo Calvino, ao Mundo das vivencias, que permanecía clausurado baixo unha manta de po e que hoxe abriu de novo as súas páxinas, ás que, con certeza, volverei no futuro, gozando dos seus mapas para compartilos ou discutilos.
?Eu cantar, cantar, cantei? si grasia en cantar non teño/ o amor da patria me afoga.?
- 1 -
Mañá ás 3 da tarde collerei o autobús que me levará ao cemiterio da Adina. Desde alí iniciaremos o 
