|
|
|
|
|
|
| (1940) |
|
 Este poema, publicado no libro do Festival da Poesía de 2006, foi escrito en 2004, durante unha dolorosa convalecencia en que miña nai me acompañaba e recuperaba para min lembranzas coma esta, en que unha sereíña nova voltaba do duro traballo nocturno na Ribeira (o porto do Berbés en Vigo). Esa sereíña é a miña avoa Saladina (a moza da foto), que debeu levar un susto tremendo esa noite.
O poema forma parte dunha serie en que vai quedando constancia da memoria da estirpe familiar á que pertenzo e que é o núcleo dun libro inédito que na súa forma definitiva titulei Cinza.
(1940)
Volve da Ribeira,
deixou no peirao as mans de serea
aínda que leva as escamas no corpo.
Un vulto asexa,
baixo a manta foxe ao frío da madrugada
e convértese en sombra ameazante.
É o Roxo,
un home enorme gardando o medo do asasino,
o asasino que ditou orde de morte,
que sinalou un por un aos paseados,
que denunciou, xulgou e condenou
desde o poder da cobiza
e agora non dorme,
non dorme porque na noite
a estadea dos paseados na súa procesión eterna
marca a porta da súa casa,
deita cera ao redor do seu leito,
aproxima do seu rostro as caveiras putrefactas,
farrapos de fantasmas,
inmensamente poderosos e xustos.
O asasino Sinforiano
paga a un home
para impedir a entrada da estadea.
O Roxo non dorme,
envurúllase na manta contra o relento da noite.
?Pasa nena,
son eu que estou a gardarlle o sono
ao malnacido?.
|
|
|
|
|
| Gioconda |
|
 Desta volta estou a ler Fuego soy, apartado y espada puesta lejos, de Gioconda Belli en edición de Visor. O libro foi premio Cidade de Melilla en 2006, e completa, polo de agora, esa visión das idades da muller que podemos ler na poeta desde El ojo de la mujer. O título fai referencia a unha pasaxe do Quixote en que Marcela defende a súa inocencia ante as acusacións de ser a causa da morte de Crisóstomo, por rexeitalo.
Comecei ler a Gioconda por recomendación do amigo Rafa Villar. Curiosamente lin El ojo de la mujer mentres estaba preñada (lémbrome lendo no autobús que une O Milladoiro con Santiago, mentres ía ás clases de preparación ao parto), toda unha casualidade. Foi un descubrimento.
Hoxe leo este libro en que a autora, próxima aos 60 anos, fala da morte, do paso do tempo e os seus estragos e da tiranía da bioloxía que ordena cronoloxicamente a vida feminina someténdoa a continuas adaptacións.
Hai un poema co que me identifico especialmente, algo sobre o que eu mesma tentei escribir:
PUNTOS DE VISTA
A miúdo sinto que as fotos menten
Cal é a realidade?
Saio do baño recén maquillada
Vístome
Solto o cabelo
...
No espello os meus ollos son grandes
As miñas faccións plácidas
Dígome que son unha muller fermosa
O fotógrafo, no hotel, colócame as luces
Eu sonrío segura de min
Máis tarde vexo a foto:
Os meus ollos son máis pequenos
As miñas faccións sufriron unha metamorfose
O meu nariz alongouse
E os reflexos do cabelo
Parecen as canas dunha muller maior
Cal é a realidade?
...
Cal é a realidade?
Quen son,
a do espello
ou esa estraña muller
-pouco familiar-
da fotografía?
Que é a realidade?
|
|
|
|
|
| LAO TSE |
|
 Veño de ler o Tao te king de Lao Tse, un dos libros fundamentais sobre o taoísmo. Lin a edición de Xosé Lois García , na editorial Tososoutos, e quedei abraiada ante a personaxe e os seus textos escritos hai mmáis de 2500 anos. Lao Tse foi contemporáneo de Confucio, ambos os dous asumiron a doutrina do Yin e o Yang, é dicir a noite e o día. Mais a diferencia entre ambos é que, mentres Confucio optou polo Yang, Lao Tse defendeu o Yin que representaba os máis pobres, as clases oprimidas.
Para poñerse diante do pobo
precisa que primeiro estea detrás del
***
O home de ben honra a esquerda,
mais quen ama as armas fica á dereita.
Lao Tse era o arquiveiro imperial, mais o seu culto ao universo e á natureza, así como as súas preocupacións sociais, fixeron que fuxise do pazo nun boi camiño das montañas (a imaxe que del gardamos)para entregarse á soidade na que escribiu a súa obra Tao te King, "Camiño virtuoso". Di Xosé Lois García que "o Tao Te King non puido por menos que escribilo en expresión poética, dado que a natureza é poesía...".
As súas palabras:
O grande camiño é liso
mais a xente prefire
corredoiras totuosas.
***
Por isto, o sabio considera todo difícil
e, ao final, non se atopa con dificultades.
***
Quen loita por amor vence.
Quen se defende con amor, mantense firme.
Quen polo ceo é iluminado, protéxeo o amor.
***
Un bo lider de homes sométese a eles.
***
Quen vive baixo cargas e desprezos
non estima a súa propia vida.
***
Ninguén imite ser como o xade
senón como un simple e monótono rochedo. |
|
|
|
|
| Outra muller morta |
|
Despois de escoitar esta cruel nova o sábado, só podo deixar aquí este poema escrito para o acto que o 24 de novembro de 2005 celebrou a Secretaría Xeral da Igualdade no Museo de Arte contemporánea de Compostela, un acto contra a violencia de xénero e que está recollido no libro Polifonías 2006, Espiral Maior, Xunta de Galicia, A Coruña.
NON É AMOR
Por que, nos contos que gardabas, eu era a devorada,
por que, na imaxe do amor puro, a moza estaba morta,
por que, no mito que teceches, urdiches o abandono,
por que, no afán de posuírme, cegaches os meus ollos.
Mírame agora que son silencio, eternidade,
mira o meu corpo branco, case azul na quietude,
son Ofelia de novo aboiando nas augas,
arrastrada na historia dun mundo á túa imaxe.
Ofelia case azul, xa para sempre muda,
inmóbil perfección de obxecto posuído.
Ergue a man, Ofelia, esa man que aínda leva
o sangue, a pel, a proba do delirio covarde.
Como se pode amar o camiño da morte,
como se pode amar o silencio do medo.
Que non, non é amor ese velo de sombra,
non, non é amor a negación do soño,
non, non é amor o desprezo estridente,
non, non é amor a voz que todo cala,
non pode ser amor esa ventá escura,
pois non, non é amor esa porta fechada.
Non te quero máis branca, nin azul, nin silencio,
non te quero aboiando nese río de sombra.
Érguete Ofelia, esperta e renega do conto,
non cegues os teus ollos, que o corpo che pertence,
renega dese mito que mata as túas entrañas,
renega do amor puro que te viste de morte.
(xa vai para un par de días que quería deixar isto aquí, mais Telefónica, non sei se aliada con Fenosa, non me deixa, e iso que ben pago as miñas facturas)
|
|
|
|
|
| San Xoán |
|
Chegou o San Xoán, así que hoxe teño de recoller herbas e auga de sete fontes, para me librar de meigallos neste ano que comeza co solsticio de verán. Ándame na cabeza o romance da Flor da auga, na súa versión musical de Luar na Lubre, unha desas cancións que unha non pode esquecer, se cadra porque están apegadas á tradición do noso ser de galegas e galegos. Esta é a letra, recollida por Manuel Murguía:
Madrugada de San Xoán, madrugada a máis garrida.
Que baila o sol cando nace e ri cando morre o día.
¿Onde vai Nosa Señora, onde vai Santa María?
Vai cara á banda do mar, vai cara á banda da ría.
¿Qué diz a Virxe, que diz, qué dice Santa María
¿Cal será a meniña, cal, que colla a fror d'auga fría?
Non sera dama, nin deuda, que será a princesa Aldina,
A princesa namorada, filla do rei de Galicia.
Non hai outra coma ela, tan feitiña e tan bonita.
C'aqueles seus ollos craros, do color d'auga da ría.
Só ti aldina serás, quen leve a fror d'auga fría:
Érguete do teu leito nena, ven cara á banda do mar
Qu'anque ti soiña veñas tornaras en compañía.
Na torre do real palacio, anque inda está lonxe o día
Móvense os liños dun leito, algunha xente s'erguía.
E a princesa ¡dio-la garde! era a moi garrida Aldina
Que vai día de San xoán catar a fror d'auga fría.
Gozade desta noite e botade fóra os meigallos... LUMEEEEEE! |
|
|
|
|
| Balada das costureiras esquecidas |
|
 Este poema foi escrito para un acto organizado a finais de marzo pola Comisión Comarcal da Muller do BNG de Vigo, acto realizado en honra das mulleres esquecidas, aquelas que sufriron tamén a guerra e a posguerra e das que nada sabemos. Despois o poema publicouse na revista Move, revista independiente do Modus Vivendi. Algunha vez ilustrei o poema coa foto da miña bisavoa, unha muller curtida, da que non sei que vivencias gardou daqueles anos, cando ela morreu aínda eu non pensaba nas cousas. Aquí a tedes: a pequena e moi forte Saladina, a "fada das ilusións feitas rosca de Reis".
Balada das costureiras esquecidas
Cada noite destecíase a memoria.
Desde o abrente cosendo bágoas no rodo
da saia rota, cosendo a dor de cada golpe
contra o peito,
contra o peito seco.
Remendando.
Remendando as feridas das tesoiras azuis nos cabelos mozos,
as feridas que no corpo falan
de todo o que destecendo calas,
de todo o que calando esqueces,
de todo o que amargamente ocultas
no fondo da memoria.
Porque ás veces fora mellor a morte,
mellor que ser derrubada,
tronzada,
abelaneira derramada que xa non quere dar froito.
Cada noite destecíase a memoria
e na estadea das viúvas brancas vin o teu rostro calado e esquecido,
o teu rostro esquecido,
o teu nome esquecido,
o teu pesar esquecido.
Cada noite destecíase a memoria
no silencio
e ti
antígona anónima procurabas nos foxos da noite
os corpos locuaces
de todos os que amabas.
Rabuñabas a terra,
enterrabas os mortos co teu corazón,
coa túa vida,
afundida nun pozo de sombras ocultado.
Porque ás veces fora mellor a morte,
mellor có tacto azul e xélido do aceiro,
o tacto azul e xélido da man con que te atan,
a man coa que arrancan a voz,
antes do silencio.
Silencio de laverca muda.
Todo o que ti teciches esfiouno o esquecemento.
E agora cómpren mans de muller que enfíen
cada un dos teus nomes na agulla da memoria
para coser un cobertor desmesurado
que abrigue as nosas almas do silencio.
|
|
|
|
|
| Limada tarakta al-hisán wahidan? |
|
Limada tarakta al-hisán wahidan? é o título dun libro de Mahmoud Darwich, que estou a ler. Significa algo así como "Por que deixaches só o cabalo?". Leo a tradución ao español que fixo para cátedra Luz Gómez García, quen propuxo publicar o libro baixo o título de El fénix mortal, pois segundo ela este que é tamén o título dun poema orienta mellor o lector sobre o sentido do libro. A verdade é que despois de comprobar o valor da imaxe dese cabalo abandonado ao lado da casa da que a familia fuxiu, buscadno refuxio no Líbano, un cabalo abandonado que quedaba atrás para acompañar a casa, pois as casas morren se faltan os seus moradores, discrepo da decisión da tradutora, humildemente, se mo permite.
É un libro sublime, para amar a poesía árabe, para namorarse de cada metáfora e de cada imaxe. Un libro que me reafirma na miña concepción da literatura, nomeadamente da poesía, como ferramenta para comprender e describir o mundo, o ser humano, os seus sentimentos. Por iso sempre estará en primeiro lugar, por diante da historia e do pensamento, pois condénsaos e supéraos.
Reproduzo, traducindos do castelán, algúns fragmentos de tres poemas que me parecen significativos. Indicar que ese corvo é o que baixou ao paraíso de Adán para indicarlle a Caín como tiña que enterrar o corpo de Abel, algo que non foi quen de facer, segundo a tradición coránica. Huriya é a nai coa que dialoga ao longo do poema.
ALDEÁNS (SEN SEGUNDAS)
...
Nós tamén berramos cando nos traga
a terra. Mais non atesouramos as nosas voces
en tinas ancestrais. Non inmolamos carneiros
no Muro, non reivindicamos reinos de po,
os nosos soños non cobizan as uvas do veciño
nin quebrantan a Lei.
A TINTA DO CORVO
...
Nas palabras, ti e máis eu confundímonos. Un libro
únenos. E idénticas cinzas son as que nos cobren:
entre tanta escuridade
só somos testemuñas vítimas,
poemas
desnaturalizados, en tanto a devastación culimna a súa festa.
O ENSINO DE HURIYA
II
...
O exilio creou as nosas linguas:
unha coloquial... para que a entendan as pombas e garden a memoria;
a outra literaria... para que eu explique ás tebras as tebras,
...
III
...
... Lémbraste
da fuxida ao Líbano, cando te esqueceches de min
e da bolsa co pan ? pan de trigo?
Non berrei para non alertar as sentinelas. Mais o cheiro do orballo
devolveume aos teus brazos, pobre gacela
sen macho nin cría...
VI
...
? sae ao mundo coma un poldro
e se quen queiras ser a onde vaias. Carga
só co fardo do teu corazón... E volve
cando no país caiba o teu país, cando cambien as cousas... |
|
|
|
|
| Tristes novas, tristes, tristes |
|
Así eran as novas de hoxe á mañá, novas que me levaron mentalmente ás palabras de Mohamed Safá, tan necesarias, ou aos versos de Mahmoud Darwich. Como os do poema Identidade, do que reproduzo, nunha tradución moi libre, unha parte:
Indentidade
...
Escribe!
Que son árabe
Que ti roubaches as viñas dos meus pais
E a terra que cultivaba
Eu e máis os meus fillos
Ti colléchesnos todo excepto
Para a sobrevivencia dos meus netos
Estes penedos
Mais o voso goberno vainos coller tamén
...
Escribe! ...
Que non teño odio polos homes
Que non asalto a ninguén mais que
Se teño fame
Comerei a carne do meu Usurpador
Coidado! Coidado! Coidado
Coa miña furia.
|
|
|
|
|
| As horas de María |
|
Esta fin de semana lin As horas de María, de Paco Souto. E recomendo este libro, magnífico, que foi o merecedor do X premio de poesía Johán Carballeira. O libro está ilustrado cos manuscritos esborranchados polo propio Paco, o que trae á miña memoria a vella empresa das carpetas manufacturadas de Edicións do Dragón.
Poesía breve, intensa e densa, que nos aproxima da historia de noso, da historia das avoas que sostiveron o mundo, que nos trouxeron até aquí e que nos fan máis dignos, máis dignas, cando as lembramos e admiramos.
A foto non é moi boa e xa ten uns anos, Paco Souto, Yolanda Castaño, Teresa Seara, David Nel.lo e eu mesma experimentando a noite de Lekeitio, nun Galeusca de xa non sei que ano.
Déixovos este poema para ir abrindo boca, se aínda non lestes o que tedes que ler:
PARTO
Resopra
Fol de lume
Seu corpo acendido
Hai só unha hora
Andaba María enorme nas agras
Sachando as patacas
Agora é unha balea varada na praia
Unha egua espantada
Un furacán de desexos
E de augas
Pola boca das pernas
Miña nai asoma a cabeza |
|
|
|
|
| Atopeino!!! |
|
 Por fin. Eu que odio as arañas e hoxe vai e unha atrévese a pasar por diante de min e, zas!, alí estaban os Poemas da labarada estremecida. Se xa o dixen eu, estes andeis máis ca unha biblioteca son unha selva. Así que estou feliz por este pequeno detalle de achar o libro extraviado. Tan feliz que vos deixo este poema:
O UNICO AMOR espiritual
é o da carne.
Por eso sempre nós
nos amamos co corpo,
co desexo ardendo:
tal a brasa potente,
inestinguible da cerna
dun carballo centeario.
O desexo, incendiándose,
agallopa por nós
furiosamente
como un poldro na grea.
Un corpo soitario
non ten senso:
é un pulo valeiro
pra ninguén,
un berro desesperado
sin resposta.
A nosa entrega total
foi un transpasarnos
de luz nova e crarísima,
un conFUNDIRNOS
pra facernos transparentes
e craros como o aire
deica ser tan soio
unidade co mundo,
pinga de orballo
na que espella,
fala e sorrí o universo.
Manuel María |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
