acuática

Cando Antón Román, da Asociación Galega de Cerámica e outras Artesanías, me convidou a participar nesta Feira á que teño asistido en anos anteriores, despois de expresarlle o meu agradecemento, comecei a darlle voltas na cabeza á peza que me tocaba facer. Porque escribir tamén é facer pezas a man, na parte que nos toca ás escritoras, nin a imaxinación, nin as máquinas deron substituído aínda o traballo que ás mans corresponde.
Pensei que o que creamos coas mans fainos humanas e humanos. A artesanía, ao redor da cal hoxe nos reunimos, é unha proba de que somos o elo final da evolución dos primates, de que somos seres capaces de construír coas nosas mans grazas ao trunfo evolutivo do polgar opoñíbel.
Pensei que cada peza de artesanía, cada cesta de vimbio, cinto de coiro, púcaro de barro, pano de liño? é tamén unha máquina do tempo, mesmo un fío que nos leva á identidade dun pobo
Mais creo que debería comezar polo principio:

Imaxinade que alá no punto máis alto, nesa encrucillada que vén dos petróglifos do Tetón e vai para os da Auga da Laxe, nos camiños que tamén levan á pedra do acordo e que rodean o máxico Aloia, houbo un castro, coma o do Curuto, en que habitou unha moura e naceu unha lenda de pasadizos e río. É posíbel que un día, unha moza que andaba a recoller os garabullos dos escasos cerquiños, mentres se distraía en contemplar as vacalouras que alí seguen a repetir o seu ritual de procreación, atopase un anaco de tecido, medio oculto na terra. Como sería?
De certo era un anaco de liño, un liño áspero e fráxil que miles de anos antes houbo que sementar, arrigar, ripar, empozar, cocer, tender, mazar, remazar, augar, delubar, espadelar, tascar, asedar e fiar. Tarefas e tarefas, horas e horas de traballos en que participaban as mozas e mozos desde que se botaba a liñaza até que se facían as teas. Unha humilde herba de pequenas flores azuis que xerou ao seu redor cultura, lingua. Lingua, si, palabras que daban nome ás tarefas e aos utensilios. Lingua en que cantaban mentres traballaban e cando descansaban. Lingua, cultura, identidade tamén, eran as que se construían con aquelas herbas humildes e fibrosas.
Aquel anaco de tecido podería ter sido o vestido dunha moza como a Elba que, hai máis de nove mil anos, levou os uros ás serras dos Ancares e quedou atrapada nunha cova calcárea, bela adormecida baixo unha espesa manta de sedimentos.
As belas adormecidas do pasado espertan nos microscopios ao presente e entrégannos un anaco de historia. Nun anaco de tea ou coiro que non fose devorado pola acidez do chan poderían estar pegadas as sementes coas que a moza se alimentou. Ou un cabelo que contase que apenas tiña vinte anos e ningunha enfermidade recoñecíbel. E entón, de que morreu? Que a trouxo aquí? Sería ela unha moza casadeira ofrecida para asinar un contrato de paz entre tribos?
Coma aqueloutra Moza de Egtved, da que resta unha indumentaria estrañamente semellante á que hoxe utilizamos e un cinto que nos remite ao culto ao sol e que, se observamos con atención, é idéntico a outro cinto colgado nun dos postos que hoxe nos rodean. Circular, coma o tempo que nos trae e nos leva.
Era, puido ser, un anaco de tecido, cesta, púcaro... Coma quen di, un anaco de historia.
A proba de que somos humanos, elo da cadea evolutiva que evolucionou porque un día precisamos alimentarnos de trigo ou centeo, unhas mans prénsiles que puidesen suxeitar os pequenos graos, un polgar que se opuxese para completar a tarefa e así, as mans convertéronse en ferramenta impescindíbel da que foi saíndo todo o que nos segue a facer humanos, a beleza da que aínda somos capaces.
Un anaco tanxíbel que é a verdadeira máquina do tempo e que nos retrotrae a un pasado que só podemos imaxinar e que cando o descubrimos non sempre lle dámos o valor que merece, non sempre o estudamos até saber que pode significar exactamente, non sempre o colocamos no centro do museo para memoria e exemplo das xeracións futuras.
Un anaco de arte que é unha mostra incontestábel de que somos un pobo cunha identidade propia, que se foi construíndo a si mesmo século tras século e que con cada tarefa foi creando esta lingua marabillosa que aínda é nosa, que aínda ten raíces, e que é o maior tesouro que un pobo pode ter, motivo de orgullo, razón de estar no mundo.

Agora, cando crucedes entre as mostras de artesanía que engalanan as rúas de Gondomar, comprobaredes que cada peza é como este anaco de liño de que vos falei. Algo moi noso, exactamente, nós mesmos.