Non son a única que, en múltiples ocasións, ten posto en paralelo a situación da muller e a situación da minorizada lingua galega. Ao fin e ao cabo, estamos a falar nos dous casos de desigualdade. E fronte a estas inxustizas vimos empregando desde hai anos diferentes ferramentas.

No ámbito da procura da igualdade de trato e oportunidades, do respecto dos dereitos das mulleres temos reclamado: accións positivas, visibilización, romper co teito de cristal e afastarse do chan pegañento, respecto, que non nos traten coma meniñas porque somos mulleres intelixentes e con capacidade plena para defendernos e decidirmos?

Deámoslle a volta. Poñamos un espello. A nosa lingua tamén é unha lingua madura e capaz que só precisa afastarse do chan pegañento que a deixa dentro da casa, romper o teito de cristal que a impide acadar ámbitos como a ciencia ou o cine, estar máis visíbel en todos os espazos, accións positivas que a convirtan no que sempre foi, a nosa lingua, na aldea e na cidade, na casa e na rúa, na escola e no patio, nun mostrador ou nunha manifestación.

Igual que non podo entender que unha persoa que se autocualifica de ecoloxista e/ou naturalista e que loita pola supervivencia das especies dos diferentes reinos que habitan o planeta non use a nosa lingua, tampouco podo entender que as que se nomean feministas non reparen nesta inxustiza e non actúen tamén contra dela.

Non é a primeira vez que me sinto estraña, estranxeira, lembrando a de Castro, cando acudo a unha mobilización e escoito falar nun idioma que non é o propio de Galiza. En determinada altura, cando pasei da estrañeza a non sentirme representada, marchei. E cando o pasado 8M, pletórica do noso éxito tomando as rúas da cidade que ostentou a maior mobilización do Estado (quen sabe se de toda a Península), entusiasmada coa participación de mozas novísimas que están desexando tomar o relevo e miran para nós, volvín sentirme estranxeira, fíxoseme un nó no estómago.

E decidín que non, non sen a miña lingua. Porque loitar por unha sociedade máis xusta en que as mulleres gocemos plenamente de todos os dereitos e non sexamos discriminadas, implica tamén combater outras inxustizas. Cando non podemos comprender e abranguer todas as loitas algo falla. E eu, eu encartarei a miña bandeira e marcharei, buscando un lugar en que non me sentir estranxeira. Da mesma maneira que marcho cando noutro tipo de actos, situacións ou mobilizacións me sinto agredida como muller.

É doado de entender. Este lugar que pisamos só ten unha lingua propia e esa lingua é o galego. Non deixemos que nos confundan. O español non é a nosa lingua, é unha lingua oficial, pero iso non a converte en lingua de Galiza (reparemos na insistencia neste argumento por parte dos sectores máis sistémicos).

Reparen en quen insiste no contrario, quen inverte manipuladoramente a realidade, son os mesmos, si, eses que chamamos sistema patriarcal. O sistema patriarcal capitalista.

Estes días a Asociación de Escritora-es en Lingua Galega (AELG) organizou en Pontevedra o Parlamento de Escritora-es. E alí, na xornada inaugural, falando de liberdades civís e dereitos nacionais, de violencia institucional e violencia estrutural na sociedade, con Adán, Mintegi, Pujol, Adell, Amaral e de Toro reflexionamos xustamente sobre isto, sobre como a lingua é o primeiro sinal de identidade en ser obxecto de violencia sistémica, como a violencia é un todo, que non debe ser estratificado ou segregado.

Hai uns días compartía esta anécdota nas redes sociais. E desde ese día non paro de lle dar voltas. Foi como a pinga do vaso que reborda. E mira que vai facer falta ter paciencia, porque vai haber máis pingas e van seguir caendo neste vaso que xa non pode máis.
Eu querería estar errada nas miñas percepcións. Gustaríame tanto que me demostrásedes que non teño razón!
Mais vou acumulando sinais. Cada mes, cada semana, ás veces cada día.
Xa o ano pasado vin a luz de perigo a acenderse na miña cabeza cando lle pedín a unha alumna que lese en voz alta. Tiña os erros habituais, lía coa cabeza e non cos ollos e poñía no texto palabras que non estaban así escritas, demostrando a presión do español no seu espazo léxico. Non pronunciaba correctamente o fricativo palatal (o ?X? de xente ou xa), mais iso, nesta microsubárea do Miñor, pode ser dialectalismo. Pero cando comprobei que tampouco era quen de pronunciar o nasal velar sonoro (o ?NH? de unha) entón alarmeime.
Eu son da opinión de que ser español falante non impide ter unha fonética aceptábel cando se fala galego. Sempre lembro o primeiro día de clase na Facultade de Filoloxía de Compostela. O profesor fíxome saír á tarima e ler un texto para os meus compañeiros e compañeiras e sorprendeume comprobar que, malia ser eu unha neofalante inexperta, reproducira meticulosamente todos os trazos dialectais fonéticos que me eran propios, até a ultracorrección do ?X? que daba idea da miña consciencia e pavor naquela situación.
Mais, trinta anos despois, ese instinto fonético esváese e, un día tras outro, corrixo a pronuncia do meu alumnado e, ás veces, teño que insistir para que consigan reproducir o nasal velar sonoro, ese fonema que define o noso xeito de falar e que serve de radar para recoñecer as persoas que non son galegas.
Que está sucedendo?
Pois que os prexuízos que pexaron a nosa lingua seguen vivos. Así o constatei coa rapazada nestas semanas en que tiveron que realizar un pequeno traballo de sociolingüística e fixeron de entrevistadores das súas propias familias. O resultado foi que os vellos prexuízos seguen entre nós:
O galego é a lingua da casa.
No médico falan español.
Cos fillos e coas fillas falan menos en galego do que o usan no ámbito doméstico.
A diglosia e a ruptura da transmisión interxeracional aínda tan presentes, aínda tan daniñas.
Cando lle preguntei ao alumnado de 2º da ESO por que non falaban en galego ou por que non o falaban en determinados contextos, case reconstruíron intuitivamente a clasificación dos prexuízos lingüísticos que Freixeiro Mato realizou nun artigo de 2008.
E máis.
Cando xa tiña todo o encerado ocupado coas seis caixas que sintetizaban os prexuízos engadiron:
Porque a maioría das materias son en castelán.
E eu escribín algunhas palabras desta conclusión en maiúscula.
E fiquei pampa coa súa capacidade de análise. Orgullosa.
Como orgullosa estou das palabras que me foron deixando nos seus traballos na valoración persoal dos resultados. Ou de como se implican, a maioría, neste debate, nas tarefas que artellamos para reflexionar sobre ?este breve ronsel que deixaremos nós?.

Esta sensación agridoce e a esperanza e o desexo de seguir sementando futuro.