Nunca será suficientemente denunciado

Argola, o poemario de Marta Dacosta relata de xeito alegórico a situación na que se atopa a muller. Crítica de Xosé Manuel Eyré.
Por GC Tendencias | Vigo | 23/02/2014


Viva na época histórica que viva, é común que o ser humano pense que nunca se viviu mellor, que se crea no intre cimeiro da civilización humana ao non atopar noutra tantas comodidades como as que lle regalan a vida que vive. E, por outra parte, lonxe quedan aqueles primarios momentos nos cales se cría, se falaba, se pensaba nunha Idade de Ouro. Semella como se viviramos instalados nela, coma se xa transcenderamos a utopía mítica, malia as severas deficiencias que se observan nos nosos días, nos nosos días en que millóns e millóns de cativos están condenados a traballar para vivir e tamén condenados a non recibir ensino, no que millóns de nenos morren cada día mentres outros gozan de todos os privilexios da abundancia desmesurada. Exemplos como este non son excepción, son lexión, a auténtica excepción é que alguén de nós se preocupe e dispoña a facer algo para reparar tamaña inxustiza. Neste estado de cousas, Marta Dacosta escribiu o poemario que hoxe nos ocupa, no cal se denuncia unha das atrocidades nas que o xénero humano reitera contumazmente. Porque se silenciar a voz das mulleres ao longo da historia é un crime do cal nunca haberá arrepentimento abondo, nin moito menos é o único abuso cometido con elas, coa metade da humanidade.

Argola, este poemario de Marta Dacosta relata de xeito alegórico a situación na que se atopa a muller. Intemporalmente, porque sendo poesía que carece de marcas temporais, resulta perfectamente aplicábel a hoxe, perfecta e necesariamente aplicábel a calquera época da humanidade. E si, leron vostedes ben: un poemario que relata, un poemario alegórico que relata, pois trátase dun rexistro literario nada frecuente; poesía lírica, convencidamente poesía lírica que conta unha historia, unha historia duplamente alegórica, pois nace da sucesión metafórica (alegoría) particular da ficción escrita e á súa vez quere ser e é translación especular da situación de cada muller en xeral, unha situación á que se chegou logo dunha ocultación continuada e da aceptación cómplice da mentira que perpetúa a submisión da muller até o extremo inclusive de sentirse allea ao seu corpo. Velaí o tema central, ese tema que o noso título advirte como que nunca será suficientemente denunciado: a alienación do corpo das mulleres, pois o seu corpo, a carnalidade material do seu copo foi historicamente obxecto de mercantilización e iso obrigounas a renunciar a el en nome dos altos intereses do Imperio, en nome de intereses completamente alleos á súa condición de mulleres. Non só iso senón que as propias mulleres foron e son educadas para transmitiren este estado de cousas de xeración en xeración, para que as mulleres foran as argolas de cadea que as paraliza, que as inutiliza, que lles cega a rebelión necesaria pois ese estado de argola foilles inoculado como un ideal ao servizo da humanidade.

A nena de nove anos que o pai decide ?vender? ao construtor máximo ( a simboloxía, obviamente, é alfabeto sen o cal non se pode ler o poemario ) será importante sempre que se sacrifique, que cale, que transixa, que non sexa ela senón o que os demais queren que sexa. A nena de nove anos, a que será gardadora do imperio se defende a súa pureza coa vida, ficará condenada a unha vida insatisfeita, a unha vida coa morte e a soidade como únicos destinos, malia os lembrados consellos da avoa, útiles mais insificientes para acadar liberación que lle evite o tráxico remate con que acabará a súa historia ( e nós non desvelaremos). A nena de nove anos, na obriga de defender o que non lle pertence, o seu propio corpo, ten capacidade literaria para ser unha nena de hoxe en día porque todas as nenas de nove anos da historia son a mesma e padecen alienacións semellantes ou inclusive aínda peores, se a estas se lles suman outras circunstancias das que a muller non pode excluírse por moi dura e trascendental que sexa a súa loita. Poque a loita da muller, como suxeito oprimido, non é a única loita de liberación, de modo que a súa é unha máis entre as loitas dos oprimidos do mundo, e particularmente deste mundo oprimido que é Galiza.

Eis, pois, un poemario tan narrativo como lírico, tan de hoxe como de sempre, un poemario apropiado para ler a calquera idade en que sexamos ( plural inclusivo) capaces de soñar un futuro mellor, un futuro mellor que só lograremos desde a rebeldía e esa é unha rebeldía que non pode excluír a rebeldía feminina contra a ocultación e mentira que as aliena. As cousas só seguiran sendo como son mentres permitamos que sigan sendo como son. Esa é a nosa responsabilidade.

Galicia está mediatizada pola auga, que flúe e inflúe no país onde se prodiga modulando a paisaxe, e cicela a xente que o conforma (e, con frecuencia, deforma) moldeando a nosa idiosincrasia e matizando a nosa cultura, crenzas, medos, ilusións, ... Galicia non se comprende sen a auga dos seus mares, dos seus ríos, do seu clima, dos seus pozos, dos seus mananciais, porque é con ela que se perfecciona e completa.

Isto sábeo e sénteo na súa alma (acuática, como sabedes) Marta, amante da líquida materia, coa que convive a diario e con ela comparte algúns dos momentos máis excitantes e gratificantes da vida, os momentos da creación literaria, pois a auga (o mar, o río, as pozas ...) está presente en todas as súas obras...

o libro que hoxe presentamos denuncia un tipo de escravización no que a persoa afectada é, aparentemente, favorecida con bens materiais a custa de renunciar; renunciar á terra, renunciar á cultura, renunciar á familia, renunciar á autenticidade, .... mesmo renunciar ao amor. Podemos evocar ao longo da historia infinidade de escravizacións coma esta: dende a doma de Galicia, na que os nobres chamados a conducila foron expatriados mediante saborosas compensacións, ata o retiro dourado dalgúns líderes incómodos ou obsoletos; dende a sede imperialista dos conquistadores ata a pacificación de Iraq; dende a aceptación de postos ou tarefas incompatibles cos propios principios ata o abandono do deber de transmisión da cultura porque é mellor para os cativos.

...

Os poemas que nos guían por este mundo teñen a forza expresiva de quen molla a tinta na profundidade das entrañas, de quen profesa na autenticidade e no compromiso. Non se prodiga a autora en redaccións ampulosas e rebuscadas; o seu estilo é coma ela: directo, espontáneo, sen recorrer a innecesarias retóricas. As palabras, os versos, nacen nos mananciais salvaxes das serras atlánticas de solpores salgados e flúen con forza sobre o álveo de granito abeirado de toxos e fentos, de malvas e margaridas, mantendo incólume todo o seu frescor ata deitar no mar letraferido o seu tesouro acuático.

O dominio da palabra, o oficio de escritora, o coñecemento da lingua, que modela e perfecciona constantemente, conseguen unha obra atractiva que deixa ese sabor de boca gratificante de interese e calidade.

Este ben facer permítelle perseguir, como todos os escritores, unha outra escravización, esta amable e gratificante, a escravización do lector, obrigándoo a somerxerse unha e outra vez nese mar literario por ela aseñorado, profundo e salgado como aquel

que o sol escolleu para morrer / xusto onde o mundo acaba.