|
|
|
|
|
|
| Na casa da avoa |
|
Este ano foi o ano de NA CASA DA AVOA.
Quero agradecerllo á editorial, Galaxia, e ao seu director, Francisco Castro, que o mesmo 2 de xaneiro me convidaba a enbarcarme nesta viaxe, sen eles hoxe non compartiría con vós este poema.
Ilústroa cunha fotografía que me apaixonou e que me lembra os días de paz.
Por un 2018 cheo de poesía! |
|
|
|
|
| Home invisíbel de Xavier Queipo |
|
 Presentación de Home invisíbel de Xabier Queipo
Andel, Vigo, 28 de decembro de 2017
O pasado 28 de decembro participei na presentación do poemario de Xavier Queipo, Home invisíbel, en representación de Caldeirón. Así que, as miñas primeiras palabras foron para o amigo Paco Souto. Lembramos que Paco era un home comprometido co seu país e a súa lingua e que non parou de construír en todo o tempo que o tivemos con nós. Caldeirón existe porque el foi vivir a Malpica e creou alí, xunto con Paco de Tano, a asociación cultural Caldeirón, que daría lugar ao selo editorial. Como outras empresas anteriores: Carpetas do Dragón ou Letras de Cal, era un proxecto pensado por e para os libros.
Despois de facermos un breve traxecto polo que ten achegado Caldeirón á literatura galega, nomeadamente a través do premio de poesía que Paco Souto consideraba absolutamente necesario para remover a poesía galega, presentei e din paso a Cé Tomé, responsábel das ilustracións da capa e do interior do libro. E entón entramos neste Home invisíbel.
Home invisíbel é o cuarto libro de poesía de Queipo, un autor que, se ben se ten achegado a todos os xéneros literarios e a tradución, é recoñecido fundamentalmente pola súa faceta como narrador. Este poemario resultou gañador en 2016 do XII Premio de Poesía Erótica Illas Sisargas convocado por Caldeirón coa colaboración do Concello de Malpica de Bergantiños.
Para min o libro é unha viaxe. Unha viaxe física por distintos espazos, ambientacións e mesmo sociedades e unha viaxe sentimental ao sexo, a todas as súas formas, desde a contemplación platónica até a submisión ou a dor sufrida voluntariamente para obter pracer. Nesta viaxe os poemas abalan entre a suxestión que non nomea e edifica a súa imaxe sobre a sensualidade, e a declaración que dá paso a unha carnalidade innegábel, ás veces corporeizada nun deseño textual esculpido verso a verso.
Son moitos os matices e as formas cos que os poemas deseñan o goce sexual e por iso falo de viaxe, en todas as súas acepcións. Non faltan as referencias á guerra e aos soldados que esquecen as leccións de Clausewitz para entregarse á paixón, nunha especie de alegación antibélica. Ou poemas que nos lembran a autores doutras latitudes, como ese "Dedas" que me fixo lembrar o relato "Os pés de Fumiko" de Iunichiro Tanizaki. E todo isto a través dun conxunto de poemas que se van entrelazando ao compartir referencias e citarse uns aos outros, creando unha armazón que se resume no poema final.
Falamos de poesía, e lemos por puro pracer, non para desvelar o final de un traxecto, por iso podo dicirvos que o poema que pecha o libro é como o seu compendio, como se nese poema se estivese condensando a viaxe realizada. Talvez por iso o título do poema: ?Enxurrada de lembranzas? un texto que recreando o tópico do ?tempus fugit? decláranos que os poemas foron unha enxurrada de lembranzas do pasado, e que foron ?unha xeira óptima cando aínda era visíbel,/ cando o corpo respondía ao chamado doutros corpos, /cando os membros gozaban co ritmo,/ cando o desexo era o anticipo da paixón,/ cando xogaba coa tectónica dos corpos.?
Entre os versos reaparecen os beizos índigo e a lectora entrevé a concreción desa idealización do amor, a que culmina co achado do ser único que agardabamos.
E eu quedo con ese verso en que a voz poética declara estar presa no labirinto dos sentimentos sen posibilidade de saír:
?Teseo sen fío que o guíe no labirinto dos sentimentos.?
Ese Teseo que como Serafina delle Rose non pode impedir que a paixón entre na súa vida e o volva todo patas arriba, derrubando o destino que tiña decidido para ela. Serafina é a protagonista da obra teatral The rose tattoo. Din que Tennesse Whilians creou esta personaxe cando en 1951 namorou dun italiano e a vida se converteu nun choque tectónico de placas.
Como lectora gústame que o texto esperte en min interrogantes, para os que non sempre preciso resposta. Como este home invisíbel que tamén aparece na canción de David Byrne citada por Queipo. Preguntas que só teñen resposta no libro e que nos fan volver a el, demorando a lectura.
|
|
|
|
|
| A senda de sal de Fran Fernández Davila |
|
 Presentación de A senda de sal de Fran Fernández Davila
Nigrán, 14 de decembro de 2017
O pasado 14 de decembro, convidada pola Editorial Galaxia e polo autor, tiven a oportunidade de presentar o libro A senda de sal. Foi un pracer participar representando o Instituto de Estudos Miñoráns (IEM), que colaboraba no acto, na presentación da ópera prima de Fran Fernández Davila, unha novela engaiolante que ten por espazo narrativo o Val de Miñor e, dentro del, máis concretamente, Panxón, aínda que leremos o nome doutras localidades nas súas páxinas.
Para nós foi moi satisfactorio ler na lapela, que dá conta brevemente da biografía do autor, que ao IEM o liga ter sido finalista das dúas últimas edicións do premio de poesía Victoriano Taibo. Eu mesma puiden ler eses libros que, naturalmente, tiñan que estar nese momento final en que o xurado ten que tomar a difícil decisión de outorgar un único premio. Capetón e Saint Pièrre et Michelon son dous libros ambientados no mar, a homenaxe a un mariñeiro un, unha historia de amor e naufraxios outro, mais nos dous, coma nesta senda de sal o mar enmarca a realidade en que se insire o relato e as súas personaxes.
É verdade que acabamos de coñecer a Fran Fdez Davila, mais algo me di que vai seguir a entregarnos páxinas inzadas de poesía, de memoria e de mar. E non só o digo eu, da mesma opinión son o editor e escritor Carlos Lema e a escritora Clara do Roxo, e así o deixaron patente na presentación en Vigo.
Fran Fdez Davila vive en Panxón desde hai meses. Foi así como naceu esta novela. Asentándose no Val de Miñor que acadou o Premio de novela por entregas de La Voz de Galicia.
A senda de sal
Intriga, segredos, poesía, mar, historia e memoria son os ingredientes cos que o autor compón esta obra que nos vai recollendo nas súas redes até atraparnos. A senda de sal é unha novela ambientada no sur de Galiza, que une presente e pasado e crea un fresco literario en que Panxón, e o Val de Miñor, son protagonistas.
É unha historia organizada en 31 capítulos, cunha estrutura moi marcada: capítulos completos, que son en si mesmos un pequeno relato, e que deixan a lectora prendida á agarda do capítulo seguinte, capítulos en que se van dosificando habelenciosamente as cantidades de misterio e revelación precisas. O autor explicounos que gustaba dese tipo de estrutura de tal xeito que mesmo poidamos ler os capítulos soltos, como se fosen relatos en por si, como realmente son.
O libro comeza presentándonos os seus protagonistas e deixando ante nós os fíos que tecerán o relato. Tamén desde o mesmo inicio queda patente o estilo do autor, unha lingua poética, coidada, que non se limita a enfiar un relato, senón que procura a emoción da lectora. A emoción e a implicación, porque quen lea este libro irá enchendo a súa propia patela en cada lance de lectura, deixando nela as pezas coas que terá que compoñerá o mosaico final, algo que non sucederá até a derradeira palabra do libro. O autor quere a nosa participación, por iso non nomeará todas as pezas que nos mostra, teremos que ser nós as que vaiamos recollendo o palangre e as que reparemos en cada anzol engarzado buscándolle o lugar ao que pertence.
E comezamos descubrir a historia: un mariñeiro de máis de 90 anos que lembra o seu barco, un barco que descubriremos coma unha auténtica personaxe. E xa os primeiros misterios, os primeiros bocados de memoria: ?os carcereiros madrileños que o torturaron durante meses.? Porque como di a voz narradora: ?Foi así como chegou a min esta historia, escorrida, fugada, goteando por entre as fendas do tempo?, tamén a nós, porque así nola conta Fran Fdez Davila, facendo que nós sintamos o mesmo cá voz narradora. Avanzamos na historia dun home que realizou actos polos que foi perseguido polo réxime franquista e que ten un segredo que o salvou dun destino certo. E entón unha frase que o sintetiza todo: ?Vinte e dúas semanas de dor intensa e corenta anos de expiación?.
O mar está presente desde o primeiro momento, el vai ser a hucha da que o autor vaia tirando palabras e imaxes coas que construír esta ficción: un home que ten un mar de engurras nas mans e alí onde el está cheira a praia. Un home que lle di a quen o escoita: ?o mar perségueme, quere levarme con eles? sen que saibamos aínda todo o que significa esa frase.
A lectora está a intuír que a agarda unha inmersión fonda, así que se converte en cachalote e colle aire, disposta a mergullarse en toda a profundidade da lectura. Mentres o fai, sente o eco de Celso Emilio naquela cela de Celanova en que o vello mariñeiro lembra e vai desabafar a súa historia: ?Aquel ancián esvaecíase nun cuarto ? coas paredes cor de pedra, sen cadro nin ornamento ningún.? As paredes de pedra, como a longa noite de pedra. E fóra un carballo solitario que o vello contempla, coma se estivese a contar as follas ou as horas que lle quedan, pois el caerá coa derradeira.
No segundo capítulo, coñecemos a voz narradora. Non é até este momento que sabemos algún dato esencial. Talvez o autor estea a retarnos. Que foi o que pensamos até chegar aquí?. A voz narradora, protagonista tamén xunto co noso mariñeiro é unha muller, unha muller nova. É coma se colocase ante nós os dous extremos da elíptica desta historia: o home e a muller, o pasado e o presente, o interior e a costa. Celanova fronte á Guarda, a vila de casas altas ?ancoradas ás rochas, coma percebes?, o lugar en que naceu a nosa protagonista, a muller que nos fala e que, sen que saibamos aínda por que, é a persoa que o vello mariñeiro escolleu para relatarlle a súa historia. Unha muller que está a facer un curso de escrita creativa e, como o noso autor, suma á súa profesión de azafata, en principio nada literaria, esta tarefa como continuación do mar grande que precisa para se atopar.
E o terceiro capítulo presenta a que para min é a terceira personaxe, ese barco que vai ser peza esencial do relato. O Formigillo aparece en escena dunha maneira totalmente cunqueiriana e dá paso ao lugar en que se desenvolverá a historia: Panxón nunha descrición marabillosa.
Temos todo o que precisamos: un home nas últimas horas da súa vida, que necesita lembrar, unha muller que se busca a si mesma, un barco que foi táboa de salvación no naufraxio da historia e a necesidade de facer xustiza. Así comeza esta historia imprescindíbel, que xa nos prendeu e aínda non levamos lidas vinte páxinas.
A senda de sal é unha historia de ficción que homenaxea a historia real, silenciada e aínda por descubrir., cunha trama que afonda nos misterios dun tempo que aínda non coñecemos. Un tempo en que Galiza xoga, moitas veces ao seu pesar, un papel fundamental.
Galiza xa fora escenario dunha operación planificada de exterminio, obxecto dunha campaña de terror que tiña por finalidade erradicar toda luz de esperanza e liberdade e logo veu a guerra mundial. Hoxe sabemos que non fomos territorio neutral. Coa literatura descubrimos que non só os nazis se mergullaban nas augas da ría de Vigo. Lemos que tamén os aliados contaron aquí con persoas que foron heroes cruciais, aínda que non saibamos os seus nomes. Os nosos propios Shlindlers particulares, como as irmáns Touza que son reivindicadas no libro (?se as irmás Touza nacesen en América xa sería unha superprodución?) facendo, con moi poucas palabras, unha crítica a esta sociedade que non asume con todas as consecuencias e con todo o orgullo a restauración da memoria histórica. E aquí é onde a novela cumpre a súa misión literaria, reconstruír a historia en liberdade, crear unha ficción que nos devolve a verdade porque pode imaxinala, crear a memoria que nos destruíron e que precisamos como antídoto. Porque esa é a función da literatura, chegar onde a documentación falta, mais a razón testemuña.
Diso nos fala esta historia. Do medo, da valentía, das contradicións, da sobrevivencia. Unha historia tan complexa como a propia vida, que nos reconcilia con nós mesmos e nos convida á esperanza.
Querería compartir con vós todo o que sentín e pensei mentres fun lendo este marabilloso libro. Mais non podo, non quero descubrirvos todo o que este libro nos conta. Lédeo, lédeo e reparade en todos os detalles, na árbore, no lugar de nacemento da protagonista, no seu nome, nos nomes das personaxes? todo, todos os detalles teñen significado.
Se a estas alturas non vos convencín de que tedes que ler A senda do sal, é porque aínda non vos dixen que esta novela fala dos refuxiados, dos de onte, ou dos de hoxe. De refuxiadas e refuxiados, de inmigrantes, de exiliados, de mulleres e homes valentes que souberon navegar a sotavento e colaborar coa vida, unha historia de anxos e sereas e un home caveira que paga a súa condena sepultado no fondo do esquecemento.
Tedes que lelo. É unha historia fermosísima.
|
|
|
|
|
| Lecturafilia: mellores lecturas de 2017 |
|
Lecturafilia selecciona e publica as que considera as mellores lectuas de 2017. Entre elas está Na casa da avoa.
Non podo máis que sentirme agradecida por figurar nesa selección e ler de novo as palabras que Tensy Gesteira lle dedica ao meu libro:
"No caso de Na casa da avoa, recoméndovolo moito, pois é poesía feminista e combativa, cun cariz político evidente e que nos leva a presentarnos moitos debates ao redor de cales foron as nosas crenzas e o mundo en que crecimos." |
|
|
|
|
|
|
