Que o novo ano nos traia máis saúde para a nosa lingua e o noso pobo.
A dúas andoriñas pousadas no tendido eléctrico sobre a desembocadura do Tamuxe un día de marzo.
Pousáronse esgotadas
confiadas na anunciada primavera
e alí
sobre o tendido eléctrico souberon
de canto frío cabe no tránsito do inverno
en cada fibra de herba incapaz de medrar
na anguria das ribeiras afogadas
pola ira dos ríos que inzan na noite
a terra está enchoupada
as árbores enmudeceron
na súa nudez desoladora
os limpafontes dormen
aínda sepultados
a luz quedou parada
por unha primavera que non chega
dúas andoriñas chegaron esgotadas
e recíbeas un tenso sentimento de derrota
a furia das voces que claman desde a terra
entre Miño e Tamuxe escoitan
unha onda pretérita que nace
alimentada polos ósos dos que non claudicaron
e entregaron a alma nas loitas necesarias
unha ladaíña viaxa sobre a escuma
entre as areas arrastradas e as moléculas de auga
cada vez máis veloces contra a terra:
salgada semente en que naceu o pobo
esparexida no suco espiral da nosa historia
hoxe volvemos por ti coa razón de sabermos
que grazas a ti somos, que sen ti nin a memoria
poderá salvar todo o amor que nomeaches
e nada seremos xa na aira planetaria
lingua nosa
Déixovos este poema de Acuática alma para despedir o 2011, o ano da súa publicación.
Moitas grazas a todas e a todos por acompañarme onte.
Grazas a Miguel Anxo Fernán Vello e a Miguel Anxo Mouriño pola presentación, a Duna Corredoira e Aldán López pola súa colaboración no recital e a Tokio por facer o vídeo do poema Acuática alma. Grazas tamén aos compañeiros do IEM por acoller e organizar o acto.
Déixovos unha mostra do que foi a presentación elaborada polo IEM
Acuática alma consta de catro partes precedidas dun poema-metamorfose e finaliza co poema longo Adartia, unha reelaboración da deusa céltica en contraposición á personaxe de Homero, Nausícaa. O libro foi presentado o día 29 na aula Ponte de Rosas do Instituto de Estudos Miñoranos. No acto de presentación participaron o poeta Miguel Anxo Fernán Vello, director de Edicións Espiral Maior, e o escritor e director da sección de Lingua e literatura do IEM, Miguel Anxo Mouriño, así como a propia autora.
Miguel Anxo Fernán Vello destacou que estamos ante un libro de madurez, no que cabe salientar o simbolismo da auga, que emana xa do propio título, onde o fonosimbolismo actúa como porta de entrada a un libro en que o ritmo e o valor fonético das palabras teñen un papel destacado.
Miguel Anxo Mouriño sinalou que o poemario trata da inxustiza, xa sexa pola morte inesperada, a violencia contra as mulleres ou a das agresións á natureza e aos seres vivos. Mouriño presentou á autora como unha persoa comprometida co seu tempo, coa nosa lingua e coa nosa literatura.
O acto de presentación rematou cun recital no que a autora estivo acompañada de Duna Corredoira e Aldán López, dous actores novos que forman parte da Escola de Teatro de Gondomar, Pritis guomins.
Algúns medios de comunicación insisten na orixe do novo presidente de España asociándoa aos trazos do seu carácter: impasíbel, cauto, reservado?
Flegma? galega?
Como din no barrio en que nacín, ando algo escamada. Escoitaba o outro día na radio, cando o informante daba conta do secretismo que rodeaba a nómina de ministros e ministras, que o presidente de España actuaba coa súa "flema gallega". Quedei colgada da frase e non seguín oíndo a nova. Tal vez porque a palabra flegma non me remite directamente ao seu significado de impasibilidade.
Non souben como entendelo. Positivamente pola asociación aparente coa sempre adiantada Inglaterra? Negativamente, como unha versión requintada do vello dito de que as galegas e os galegos nunca se sabe o que imos facer, instalados como estamos no medio da escaleira?
Cando aínda non dixerira a antedita frase, na mesma franxa horaria, outro informante cualificou ao presidente de "gallego de pura cepa: cauto y reservado". E volvín quedar remoendo, sen saber que conclusión tirar. Mais outra vez imaxinei a reiterada escaleira. E tamén imaxinei a raposa. Vaia, que dei en pesar que todos eses circunloquios eran a forma de dicir: renarte. Por se non me quedara claro, na rede atopei unha definición da dita flegma galega aplicada ao entón candidato a presidente: "aquella flema tan gallega de fer força de la indefinició i la confusió".
Teño para min que esta proclividade a definir o ser galego por medio dos cualificativos asignados ao presidente de España só vén de comezar.
Fago memoria e non lembro que na chegada ao goberno dos presidentes anteriores se fixese fincapé na súa orixe e nos trazos do seu carácter que a ela se consideraban asociados. Así que me pregunto se non será o feito de ser galego o que fai que os medios españois procuren na seu comportamento un xeito de reafirmar os tópicos antigalegos coa intención de caracterizar negativamente o presidente. Outra volta os prexuízos mal disimulados.
É cousa de ver. O home que non deu cumprido un dos dous requisitos que, ao parecer, lle marcara o fundador do seu partido para "chegar alto", a saber, falar a lingua de noso, é agora analizado como modelo de personalidade galega, unha personalidade que se pretende resumir coas características de: excesivamente calmos, cautos e reservados. E eu que non me dou acomodado dentro destes cualificativos?
Isto si que é ironía, que agora nos poñan de modelo do que as galegas e os galegos somos a un home que vén a Galiza como calquera madrileño: a comer marisco, fumar puros cubanos (que por aí non se contaxia a revolución) e ver os touros como se estivese na mesmísima Sevilla. Éche ben galego, ou! E logo temos que lles aclarar aínda que non é iso o que por galego ou galega entendemos? Aínda non se decataron de que o deputado que xa é o presidente de España resultou electo cos votos da provincia de Madrid?
En fin, faime isto lembrar a Diego Sarmiento de Acuña, o home que ao ser nomeado Conde puxo no seu título a vila á que se sentía unido, Gondomar, facendo gala así da súa procedencia galega, malia non ter nacido no país. Diego Sarmiento, que acadou altos postos ao servizo do rei de España, declarouse sempre galego e chegou escribir unha longa carta en defensa dos galegos dirixida ao seu amigo Andrés de Prada. Aos que hoxe andan inventando unha identidade que aos galegos e galegas non nos corresponde non lles viría mal a lectura da tal epístola, na que o Conde lle lembra ao reino canto lle debe a Galiza.
Galegas e galegos sono os que a si mesmos se proclaman como tales dando voz á lingua que nos identifica. Só os que así se expresan poden ser esculcados na procura do que pode ser ou non cualificado como galego. E iso malia a insistencia dos desleigados en se negaren.
Déixense de escaleiras, que de flegmas e mal disimulado secretismo, ándalles o mundo cheo.
Xa o teño nas miñas mans. Xa o toquei, xa o abrín, xa estou a preparar a primeira presentación, en Gondomar, en colaboración co IEM (Instituto de Estudos Miñoranos). Será o vindeiro 29 de decembro, ás 20:30, na Aula de Cultura ?Ponte de Rosas? (Avda. da Feira, 10, baixo).
Xa hai unha imaxe na Fotoblogoteca e unha etiqueta creada, desde a que se poden ler catro dos poemas do libro.
vela inchada
a todo vapor o barco navega
persegue o seu horizonte
cre
no mar aberto, profundo
mar de ondas contra a costa
libre
a todo vapor
de vela inchada o barco navega
non ve
o vidro que rodea o seu mundo de mentira
que nada hai baixo a superficie das augas
que non hai peiraos en que atracar
nin cantís, nin ondada
nin illas para soñar
navega o barco
navega
sobre as escumas do engano
e ti que o ves
só reparas
na fermosura do barco
no interior da botella
ese mundo fráxil
falso
e ti que o ves
só sinalas
a habelencia da man
que tan ben soubo
pechalo
A mala xente, así titula o francés Étienne Davodeau unha obra súa de 2005. E quen é a mala xente? O propio subtítulo déixao claro de vez: ?Unha historia de militantes?.
Militantes. Mala xente. A elas e eles vai dirixido este artigo.
Davodeau é debuxante, debuxante de banda deseñada, un medio de expresión artística que moitas veces poñemos en segundo lugar, esquecendo a súa capacidade didáctica. Facémolo porque non valoramos que detrás das historias gráficas tamén hai talento, imaxinación, esforzo, documentación, horas e horas de traballo. E entón perdemos a oportunidade de empregar un medio atractivo, especialmente para as xeracións máis novas.
A mala xente son os pais de Étienne Davodeau. O autor recolle a testemuña dos seus proxenitores, unha parella de obreiros que, nos anos 60, militaron en movementos católicos comprometidos coa esquerda, no contexto dunha Francia en reconstrución que comeza coñecer os primeiros índices de paro. O relato sitúase no territorio de Les Mauges, que o autor explica etimoloxicamente como derivación de les mau(vaises) ge(n)s, o lugar onde vive a mala xente, os humildes traballadores do rural francés explotados por un capitalismo crecente.
Imaxino que Davodeau tomou a decisión de escribir e debuxar A mala xente, porque, se cadra, asumiu que lle correspondía empregar os seus dotes narrativos e gráficos para difundir a historia da clase obreira francesa entre os anos 60 e 80. Se foi así, estaría tomando partido polo compromiso no vello debate de se a arte debe ser comprometida ou soamente arte. Tal vez porque, como dixo Ronan Bennet, ?o escritor é tamén un cidadán, é parte da sociedade e ten o privilexio da voz pública, así que debe usala?.
De estilos e xeracións diferentes, Étienne Davodeau lémbranos un pouco ao Carlos Giménez de España una, grande y libre ou Paracuellos. Mais Davodeau ten un marcado carácter documental. Tanto A mala xente, como logo Un home morreu (en colaboración co seu irmán Kris Davodeau) son obras que mesmo poderían ser consideradas como documentais e nas que o propio autor aparece como o responsábel de recoller e dar forma aos acontecementos históricos recentes.
Un home morreu relata unha folga que se produciu en Brest entre marzo e abril de 1950 e que se saldou coa morte dun traballador durante a represión dunha manifestación. Os folguistas xa contactaran co documentalista René Vautier para que tomara imaxes das mobilizacións e realizase unha película para ser proxectada aos obreiros. Vautier chega despois da morte do obreiro Mazé e consegue realizar un pequeno documental que servirá como ferramenta de concienciación, tan empregada que non quedará nada dela. Hoxe o único documento que queda daquela película é a BD dos irmáns Davodeau.
Estas dúas obras móstrannos un debuxante comprometido coa historia do seu pobo e decidido a deixar constancia dela desde o retrato dos seus anónimos protagonistas. E iso sen que a banda deseñada perda a súa esencia, a de narrar graficamente e amarrarnos ao relato, nin a súa calidade, o temor que sempre se cerne sobre as obras que se comprometen. A mala xente recibiu o premio da crítica, o do público, o do Festival de Angouleme (o máis importante dos que tratan sobre banda deseñada)?
Xa antes, en 2001, Davodeau publicara Rural! Crónica dunha colisión política, o relato de como lle afecta a un pobo a construción dunha autoestrada que acaba tendo o peor trazado posíbel e o máis caro, porque alguén, con poder, afastouna do traxecto inicial (prexudicáballe!). Davodeau dá conta de como esta decisión afecta a un grupo de granxeiros que fan agricultura ecolóxica, e aproveita para falar do movemento labrego, sen esquecer falar das familias expropiadas.
Acabei por falar extensamente de Davodeau, ao que aínda non podemos ler en galego, e non foi coas súas páxinas que imaxinei este artigo. Foi cando rematei de ler Saltar o muro, a noveliña de Maximilien le Roy que tan fondamente me impresionou. Por que? Se cadra porque fala de Palestina cunha sinxeleza extrema, simplemente contando a historia dun debuxante que para visitar a súa familia ten que pasar o vergonzoso muro de Israel de xeito clandestino. Se cadra polo poder gráfico dos trazos do lapis. Se cadra porque Maximilien le Roy ten 26 anos e fixo unha obra de alto contido político, onde ao lado da fermosura do debuxo figuran a documentación necesaria: as imaxes reais do debuxante real que protagoniza a súa historia, o mapa de Palestina cos territorios ocupados e mesmo unha entrevista a Alain Gresh, xornalista especializado en Oriente próximo.
Saltar o muro é como un cóctel molotov debuxado ao carbón e lanzado ao centro da consciencia. Unha boa maneira de achegar á mocidade coetánea un conflito próximo e que simboliza perfectamente o mundo actual. Arte pedagóxica que nos sitúa no mundo e nos abre os ollos.
Dicía ao inicio que este artigo é para esa mala xente, para os militantes, por iso quero trasladar ao seu remate o final de Rural, un final do que gustei especialmente. Na derradeira viñeta, encadrando a imaxe dunha autoestrada acabada de estrear e que parece non levar a ningunha parte, Davodeua escribe:
?O inconveniente deste tipo de barreiras é que cómpre situarse dun lado ou doutro. Sentar debaixo é rañar no cu?.
?A poesía, se fose quen de escribila, podería levalo á raíz do seu desacougo... mais o manancial poético no seu interior parece terse esgotado.
Ten o recurso de volver á prosa. En teoría, a prosa pode realizar a mesma función purificadora cá poesía. Mais el dubida que sexa así. Segundo a súa experiencia, a prosa pide moitas máis palabras cá poesía. Non ten sentido embarcarse na prosa se un non confía en que ao día seguinte estará vivo para proseguir coa tarefa.
Xoga con esta clase de pensamentos, sobre a poesía e a prosa, como unha maneira de non escribir.?
John Coetzee, Verán, Mondadori, páx. 251.
Rematado de ler. É evidente que me produciu unha fonda impresión.
Que o novo ano nos traia máis saúde para a nosa lingua e o noso pobo.
Por se queríades ir á presentación e non foi posíbel, mañá estarei en 
Convídovos á presentación de Acuática alma este xoves 29 en Gondomar.
Algúns medios de comunicación insisten na orixe do novo presidente de España asociándoa aos trazos do seu carácter: impasíbel, cauto, reservado?
Xa o teño nas miñas mans. Xa o toquei, xa o abrín, xa estou a preparar a primeira presentación, en Gondomar, en colaboración co IEM (Instituto de Estudos Miñoranos). Será o vindeiro 29 de decembro, ás 20:30, na Aula de Cultura ?Ponte de Rosas? (Avda. da Feira, 10, baixo).
URBANO é o título do libro dixital editado hoxe mesmo con motivo da celebración do día de Lugrís.
A mala xente, artigo publicado en 
?A poesía, se fose quen de escribila, podería levalo á raíz do seu desacougo... mais o manancial poético no seu interior parece terse esgotado.