O poema Non é amor foi escrito para o libro colectivo Polifonías que editou en 2006 a Secretaría Xeral de Igualdade do goberno da Xunta, sendo a súa responsábel Carme Adán.
Estes días teño noticia na rede de que o poema foi lido en diferentes lugares, en Oroso, nun acto do BNG, ou en Moaña. Tamén en varios centros escolares, entre eles o IES de Poio ou o IES Pino Manso do Porriño, onde gravaron a lectura realizada por catro mozas:
A tarde do día 22 de novembro tiña unha sorpresa longamente agardada. Desde entón non podo evitar lembrar os anos 2009 e 2010, a creación da Plataforma Queremos Galego, as mobilizacións. Lembro especialmente unha, a do trinta de decembro de 2009. Ao día seguinte escribía na miña xanela virtual:
Mollámonos, con convencemento e decisión.
Fomos miles de voces reclamando os nosos dereitos.
Alí estabamos, convocados dous días antes, sen autobuses, sen grandes anuncios, sen medios que nos apoien..., faltaban os griposos, os que estaban a traballar, os que estaban fóra... porque escolleron a data para apagar a reacción, cambiaron de lugar o Consello (da Xunta) para que os seus oídos non sentisen a voz colectiva que reclamaba o que en xustiza corresponde... E nós fomos quen de ser miles e miles, fomos quen de achegarnos a San Caetano, nin frío, nin auga. Unha calor inmensa moveunos e moveranos no futuro.
Parabéns irmáns e irmás. Temos a forza dos nosos corazóns.
Eran os sentimentos dunha tarde tristeleda, triste pola decisión do Consello da Xunta, leda pola capacidade de reacción de todas e todos os que amamos a nosa lingua. A anotación remataba dando os parabéns ás irmás e aos irmáns que naquela data e malia o mal tempo deran levado a súa voz a Compostela, atravesando o país desde todos os extremos. Tamén facendo un chamamento á folga do 21 de xaneiro de 2010, unha folga que encheu o Obradoiro e mobilizou a moitas persoas por primeira vez, pois a sensación de agresión que sentimos foi ciclópea, incuantificábel.
Aquel 30 de xaneiro estabamos convocados a concentrarnos no Obradoiro porque no Pazo de Raxoi ía ter lugar o Consello da Xunta en que se presentaría o borrador do logo malchamado Decreto de Plurilingüismo. Aos poucos fomos comprobando que eramos moitas e moitos os que alí estabamos e decidimos saír en dirección a San Caetano, a onde se trasladara no último momento o Consello nun intento de apartalo dos berros de "queremos galego!". Fuxiron do pobo, mais o pobo foi por eles, e mentres avanzabamos eramos cada vez máis, máis e máis, aínda que a chuvia caía intensamente.
A mala conciencia do Goberno da Xunta fixo que agardaran ao remate do ano para presentar o borrador do Decreto, e fixérono de noite, agachados nos baixos de San Caetano. Agardaron ao 30 de decembro pensando que nesas datas as galegas e os galegos non seriamos quen de nos mobilizar, e demostrámoslles que si.
Despois veu a folga do 21 de xaneiro e unha mobilización que desbordou a Praza do Obradoiro, algo que só sucedera noutro momento crítico para o país: o 1 de decembro de 2002. Dous momentos en que nos sentimos fortemente agredidos e demos unha lección de dignidade colectiva esixindo responsabilidade aos nosos gobernantes, reclamando a dimisión de quen non ten ningún reparo en deixar que o país afunda e que así desapareza a nosa identidade, asfixiando a nosa lingua baixo o chapapote do plurilingüismo.
Mentres o pobo berraba tupiron os oídos e coas orelleiras postas seguiron avanzando contra a nosa lingua. Pensarían que todo quedaría naquelas mobilizacións (eles din de centos, para negar os miles que eramos realmente) "exaltad@s radicais" que facían desaparecer dos controlados medios de comunicación e denigraban desde os portais informativos da Xunta de Galiza. E non foi así, porque logo veu o informe negativo do Consello Consultivo e despois aínda o voto negativo do Consello Escolar de Galiza, posicionamentos de Concellos, chamamentos diversos a manter o consenso, os obxectivos e as estratexias fixadas polo Plan Xeral de Normalización.
No derradeiro goberno de Manuel Fraga, o Conselleiro de Educación, Celso Currás, recoñecía que o dominio lingüístico do alumnado non era o que se establecía na Lei de Normalización Lingüística e por iso tomaban a decisión de levar ao Parlamento un Plan Xeral de Normalización que fixaba que un mínimo do 50% das materias deberían ser impartidas en galego. Era o ano 2004 e Núñez Feijoo xa era o Vicepresidente primeiro da Xunta. Aquel Plan Xeral, elaborado ao longo de meses, era finalmente aprobado por unanimidade no Parlamento, nun xesto histórico de consenso para a nosa lingua.
Por iso hoxe que o Tribunal Superior de Xustiza de Galiza avala dúas das reclamacións fundamentais que se realizaron en tres dos recursos presentados no seu día (os da Plataforma Queremos Galego, a CIG-Ensino e a A Mesa pola Normalización Lingüística) reclamamos a derrogación dun Decreto que liquidou o consenso do Plan Xeral e volver a esta ferramenta da que nos dotamos porque "Cómpre aumentar esta presenza (a da lingua), facela normal e útil, ou o que é o mesmo, estender o uso da lingua propia de Galicia a todos os niveis da sociedade. Para este labor, a mellor ferramenta é, sen dúbida, a aplicación deste PNL"
A sentenza do TSXG é outra gota para colmar o vaso, unha gota pesada e sonora da que o Goberno da Xunta debe tomar nota e actuar en consecuencia.
E remato como rematei tantas veces artigos e anotacións naqueles meses de intensa mobilización. Parabéns irmás e irmáns, temos tres sentenzas xa, sentenzas que aceptan unha parte importante das nosas demandas, sentenzas que derruban os alicerces en que se sustenta a oposición ao noso idioma. Sentenzas que prenden as almenaras e iluminan este longo camiño que non deixamos de percorrer.
A nosa defensa inquebrantábel dos nosos dereitos, a nosa resistencia ao desalento fai avanzar esta pesada pedra que é o futuro. Continuemos!
Artigo publicado en Terra e Tempo. Parabéns a todas e todos os que nos mobilizamos na defensa da nosa lingua berrando alto e claro que queremos galego!.
Estes son algúns dos cualificativos que podemos atopar para o Decreto 79/2010 nas sentenzas do Tribunal Superior de Xustiza de Galiza que este xoves se facían públicas. Trátase das sentenzas a tres recursos presentados pola Plataforma Queremos Galego, a CIG-Ensino e a A Mesa pola Normalización Lingüística.
A estas alturas xa todos e todas sabemos que as sentenzas do Tribunal Superior de Xustiza de Galiza anulan dous dos piares esenciais do goberno do PP para impor a súa política lingüística: a consulta vinculante aos pais e nais en Infantil e a liberdade de elección de lingua nas aulas por parte do alumnado. Mais tamén é importante a forma en que se argumentan tales anulacións e outras deliberacións que contén a sentenza.
Cando lemos o razoamento que leva á anulación do artigo 5º, o que recolle que a lingua na Educación Infantil se establecerá en base ao que resulte dunha consulta vinculante ás familias, temos a sensación de que, con termos xurídicos, a Consellaría leva co vimbio nas pernas, uns boureazos ben fortes, por certo. O Tribunal elixe a palabra ?abdicar? para cualificar o feito pola Consellaría, sinalando así que foron neglixentes e fixeron deixación das funcións que lles son propias, como é regular o uso da lingua nesta etapa. Algo que outras consideramos que foi intencionado, a escusa perfecta. Denunciamos no seu día, e comprobouse despois, que a consulta, na que por certo se gastaron inxentes cantidades de diñeiro, era a táctica do PP para deixar o galego fóra da aula e manter moitos cativos de contornos castelán falantes sen contacto co noso idioma até os seis anos ou castelanizar os cativos de contornos galego falantes. O TSXG chega dicir que o artigo na redacción imposta pola Consellaría de Educación ?vulnera a configuración do dereito fundamental á educación? posto que os poderes públicos teñen encomendada a programación xeral do ensino, de cuxa potestade a Administración, neste caso educativa, non pode abdicar, sometendo a votación un aspecto tan fundamental como a lingua na etapa de educación infantil?
Canto ao artigo 12.3., que recolle que o alumnado poderá usar a lingua da súa preferencia na aula, o TSXG anúlao en base á Lei de Normalización Lingüística e á necesidade de procurar a progresividade no coñecemento do noso idioma, partindo sempre, di a sentenza, de que con carácter xeral a lingua de comunicación no ensino non universitario é o galego: ?Desde o momento en que, segundo a LNL e a doutrina do Tribunal Constitucional, a lingua galega será con carácter xeral o vehículo de comunicación no ensino non universitario, o mencionado artigo 12.3 é ilegal, ao deixar liberdade ao alumnado para utilizar nas manifestacións oral e escrita a lingua oficial da súa preferencia?. E o interese desta argumentación non só está no feito de recoller a ilegalidade do artigo, senón en que fixa a interpretación de que o vehículo de comunicación no ensino será con carácter xeral a lingua galega.
E aínda máis, na anulación deste artigo a sentenza considera incoherente o feito de que no parágrafo seguinte se recolla a recomendación de que se procurará que se use a lingua en que a materia é impartida, unha recomendación que, ao non ter carácter imperativo, ?acaba sendo unha proclamación baleira?. Cantas veces non teremos falado de que determinados aspectos da lexislación son papel mollado que acaba por non concretarse nunca.
Ao ler a sentenza cómpre deterse nalgúns parágrafos significativos. Eu elixo concretamente aquel en que se fai referencia a outra sentenza do Tribunal Supremo de outubro de 2010 na que se recolle que lle corresponde ás autoridades educativas fixar a proporción das linguas ?de modo que crese que o obxectivo de normalización lingüística estivese xa conseguido? e se, pola contra, se estimase a existencia dun déficit nese proceso de normalización en detrimento da lingua propia?? da Comunidade Autónoma, deberíase outorgarlle a esta un trato diferenciado sobre o castelán nunha proporción razoable.?
Si, exactamente iso, de apreciar que a nosa lingua ten unha situación deficitaria no seu uso, cumpriría darlle un trato diferenciado. E isto dío unha sentenza do TSXG. Estará o tribunal impoñendo o galego? Que pensará o presidente en funcións cando o lea? Porque debe lelo, lelo máis dunha vez, aprendelo, practicalo (no modelo da escola que eles defenden, copialo mil veces e aprender a sentenza de memoria).
Mais mentres que derroguen o decreto, que recuperen o consenso do Plan Xeral, ese que o que quere ser investido presidente votou favorabelmente e que o TSXG ?comprende? que sexa citado polos recorrentes, malia non ter rango normativo.
23 de novembro de 2012.
Artigo publicado en Sermos Galiza e Valminor.info primeira aproximación á sentenza contra o Decreto 79/2010
O pasado sábado 17 entregrouse o premio de poesía Victoriano Taibo a Conchita Álvarez Lebredo.
Ademais de ler a acta do xurado do que formei parte, correspondeume realizar unha semblanza do poeta que dá nome ao certame. Velaquí un fragmento:
Taibo, como Cabanillas ou Manuel Antonio, poetas cos que compartiu amizade e inquietudes literarias, dedicou unha parte importante da súa produción a construír poemas directos e elocuentes, poemas de compromiso co país, poemas en que expresaba a súa vontade de loitar contra os males da terra. Foi, pois, un poeta cívico e reivindicativo, mais esta vontade non lle impediu, como sucede adoito cos grandes escritores e escritoras construír unha obra literaria en que tamén deixaron pegada as reivindicacións estéticas do seu tempo. De aí que se achegara á poesía vangardista ou que a súa obra sexa o tránsito entre os ecos do Rexurdimento e a necesidade dunha nova poética, e así, ao lado de poemas dunha grande forza intimista, están aínda poemas que manteñen o costumismo doutrora.
Taibo foi un poeta de grande proxección no seu tempo, logo inxustamente esquecido, inxustiza que desde o IEM tentamos restaurar. Nas décadas dos vinte e dos trinta do século XX, o mestre de Morgadáns era recoñecido por ser ?unha d?as contadas persoas que n?a nosa literatura poética érguense por riba da vulgaridade e pensan en algo máis fino que versos in-espritoaes, groseiros e desprestixiosos? como dicía o propio Manuel Antonio. Fronte a isto, Taibo trasladaba unha imaxe extremadamente modesta de si mesmo ?fago versos sin cultura nin preparación. ... Avella escura do cortizo da Terra, -só da Terra!- non teño máis celme que o que deito nos meus versos...?.
Cabanillas definiu a Taibo como ?Poeta, meu irmán na loita eterna, // roxa, abafante, brava?. Outro poeta, López Abente, reférese a Taibo como un corazón vermello e valente que brilla na tormenta, un poeta da nova época dos loitadores que deixa atrás o tempo dos doridos prantos. As palabras de Cabanillas e López Abente están extraídas dos poemas conmemorativos cos que, a xeito de prólogo, se abre o primeiro libro publicado en 1922 por Taibo, Abrente, libro rematado en 1921 e que contén poemas de temática patriótica, costumista, intimista e vangardista.
...
Na obra de Taibo hai sempre unha mención ao país, unha mención dirixida a gabarse da nación, ou destinada a criticar a quen lle vira as costas á patria. Taibo é, como dicíamos, un nacionalista loitador que formou parte dun grupo de persoas entregadas á construción de Galiza no primeiro cuarto do século XX. A súa obra é unha mostra máis da camaradería e o compromiso daqueles homes que participaron de tantos proxectos colectivos. A todos eles debémoslle moito do que hoxe somos e temos, pois eles puxeron os chanzos que unha guerra cruel esborrallou, mais deixaron o deseño desa espiral pola que eles mesmos tentaron seguir despois dos anos 50, e que nos deixaron a nós para que continuásemos tan honrada empresa.
Para rematar, lin de novo o poema Brúa o mar, con motivo do décimo aniversario do afundimento do Prestige.
A xeración dos nosos pais quéixase da transición. Adoito lembran que non houbo a ruptura necesaria e que iso condicionou os anos que viñeron despois, este presente que vivimos e que tanto nos afoga.
Nós eramos adolescentes, tomamos nota de que cumpría defender os nosos dereitos e mentres os pais atravesaban a cidade en contra da reconversión naval, as fillas saiamos á rúa denunciando o incremento en unha peseta do billete de autobús e reclamando un bono estudantil, que chegaría anos máis tarde. Ao tempo comezabamos desañar os primeiros fanzines cutres dos 80, canalizando a necesidade de contestación a través da creación gráfica e literaria. O caso é que a pesar de predominar a mancha de tinta nas nosas bandas deseñadas, tiñamos unha percepción nítida do que non nos representaba e tomamos o camiño da nosa lingua, entón e sempre signo identitario incuestionábel. Outros estaban máis pendentes de non perder o vagón final e dicían aquilo de que Madrid se escribía con V de Vigo?
A banda sonora da nosa mocidade foi diversa, eran malos tempos para a lírica e trunfaban letras que falaban dunha moza desaparecida no ultramarinos (?horror en el hipermercado?), quen nos diría a nós que a pseudopunki de voz grave que aparecía nos nosos televisores sería co andar do tempo asumida polos herdeiros do réxime que pechaba un capítulo en novembro do 75.
Son as cousas da vida, que anda e desanda, e un día fai que nos paremos ante os anos que pasaron para comprobar que máis alá dos cabelos brancos, tintados ou non, o presente revela a verdadeira faciana de persoas e colectivos.
Así que mentres uns se nos mostran como individuos profundamente conservadores, malia as aparencias estéticas, outros seguen sendo tan centralistas coma sempre. Porque, ao fin e ao cabo, ser antinacionalista non é ser conservador, un pode dar renda solta aos seus delirios oníricos e pasear a súa honra ofendida polos bulevares de Hollywood sen deixar de ser superprogre por asinar contra os cataláns que reclaman o seu dereito a decidir como pobo. Eurocomunistas e liberais conviven sen conflito contra os bárbaros da periferia, eses que desde as súas linguas, ?provincianas?, se dedican a exacerbar o nacionalismo.
Porque o perigo somos nós, as que nos empeñamos en ser. Non houbo ruptura, só un pacto que os reconciliou, mentres coincidían contra os que reclamabamos xa o noso dereito a decidir. E seguen unidos nesa oposición, tamén con tentáculos que se adentran cara a nós para romper o eixo do debate e deixar fóra as nosas lexítimas demandas nacionalistas, porque eles, os progres, din que o urxente é só estar contra a dereita, sen importarlles que a lingua e a identidade lles quede no camiño.
A tarde do día 22 de novembro tiña unha sorpresa longamente agardada. Desde entón non podo evitar lembrar os anos 2009 e 2010, a creación da Plataforma Queremos Galego, as mobilizacións. Lembro especialmente unha, a do trinta de decembro de 2009. Ao día seguinte escribía na miña xanela virtual: 
Estes son algúns dos cualificativos que podemos atopar para o Decreto 79/2010 nas sentenzas do Tribunal Superior de Xustiza de Galiza que este xoves se facían públicas. Trátase das sentenzas a tres recursos presentados pola Plataforma Queremos Galego, a CIG-Ensino e a A Mesa pola Normalización Lingüística.
Contra quen nega