Porque a miña lingua foi determinante na miña construción persoal, a mellor crónica destes días é este artigo que enviei a A Nosa Terra:
Cando comecei a pensar nesta páxina en branco, decidín que desta volta falaría do compromiso, polo significado que estes días ten a palabra para min, convertida en lema de campaña electoral
Entón sucedeu. Un acto de valentía converteuse na mellor definición desta palabra, tan esquecida hoxe en día. O mércores, día 17, Agustín Fernández Paz demostrábanos que é mestre en todas as acepcións do termo, porque efectivamente foi docente, porque é unha referencia obrigada na literatura de noso e porque soubo comportarse co compromiso que a nosa actualidade histórica require. Rexeitar o premio da Cultura Galega, instituído por un goberno que non merece chamarse galego (tal e como Taibo dixo), foi un acto de coherencia que nos dá a medida de cal é a profundidade do compromiso do escritor coa súa lingua, coa súa cultura e co seu país. Foi un acto que nos reconciliou con nós mesmos e nos lembrou por que admiramos tanto a Agustín.
Mais, como dicía, eu tiña determinado xa falar do compromiso, exactamente tamén do compromiso coa nosa lingua e co noso país, dun compromiso que se fai efectivo no traballo diario e que desta volta converteuse tamén no lema co que a CIG-Ensino se presenta ás eleccións sindicais do 2 de decembro, unhas eleccións que sobardan o ámbito educativo, para se converter nunha mensaxe directa contra unha Consellaría de Educación que se empeña en atacar constantemente o noso máis querido sinal de identidade, o noso idioma.
Foi ese compromiso con nós mesmos, coa nosa identidade, coa nosa lingua o que me levou a integrarme no sindicalismo nacionalista no seu día, van alá mais de 20 anos, e tamén por iso deixei as aulas polas asembleas e deixei de explicar Literatura para debater coa Administración, precisamente reclamando a restitución da materia de Literatura Galega do século XX (entre outras moitos temas, por suposto), que pretenderan eliminar do currículo de Bacharelato no seu día, levándose por diante á Xeración Nós, a Castelao, o Manifesto Máis Alá, a poesía socialrealista ou o propio Agustín Fernández Paz.
Como escritora, como galega e, naturalmente, tamén como docente, atopei o meu lugar neste proxecto exclusivamente galego e inserido nunha confederación intersindical que suma as reivindicacións de toda a clase traballadora e que ten vocación transformadora; un proxecto que pula pola galeguización do ensino, unha galeguización que pasa por un ensino impartido no noso idioma. Hoxe tócame representar á CIG-Ensino como candidata por Pontevedra e seguir traballando arreo para avanzarmos. E teño o firme convencemento de que os resultados que a CIG-Ensino acade o día 2 de decembro serán o termómetro que mida a reprobación dunha Consellaría que ?desgoberna? de costas á nosa realidade.
Onte asistimos a un acto de dignidade, un acto de restauración da memoria, cumpriuse o desexo de Ulpiano, o fillo máis novo de Joaquín Iglesias, concelleiro de Nigrán asasinado en 1937 de tres disparos, enterrado nunha fosa do Rosal, no lugar de San Xián.
Foi en Nigrán, no salón de plenos en que un día, 74 anos antes, representara aos seus veciños de San Pedro.
As lágrimas de Ulpiano, eran tamén as nosas propias lágrimas pola aldraxe sufrida, polo medo e o silencio de todos estes anos.
Onte, no mesmo cemiterio de San Pedro, enterraban tamén a Fernández del Riego, que dalgún xeito, tamén estivo presente no acto do concello, pois el tamén sufriu as consecuencias daquel golpe de estado e da guerra.
A casualidade quixo que onte, as súas respectivas familias, os despedisen a un tempo, nun mesmo lugar.
Noutro cemiterio do concello, no do Ceán, enterrábanse os mortos doutro desaparecido, un home novo, que non puido ser identificado. Nalgún lugar do mundo, unha nai, unha muller ou unha filla choraron a un home do que nunca nada máis souberon, tal vez este home sen nome que agora descansará para sempre no cemiterio que coñecemos porque acolle os restos de Casares.
Alexandra Kollontai escribiu en As bases sociais da cuestión da muller, 1909, : ?? onde acaba a escravitude familiar oficial legalizada empeza o que se chama ?Opinión pública?. Esta opinión pública é creada e mantida pola burguesía co fin de protexer ?a institución sagrada da propiedade?.
Recollín esta cita para a presentación do libro Mulleres redondelás, de próxima publicación, que realizamos o día 19 no Multiusos de Redondela. O acto foi organizado pola Concellaría de Servizos Sociais e Igualdade de Redondela, que será tamén a encargada da publicación.
Viñan a conto, porque neste libro, nas páxinas dedicadas a Ernestina Elena Otero Sestelo, di: ?Foi desprezada moitas veces na súa vila. Adoitaban alcumala como ?señorita do A,E,I,O,U?, feito que manifestaba as dificultades coas que se tivo que enfrontar unha moza da súa época: primeiro por exercer un rol diferente ao marcado pola sociedade e destinado para as mulleres, e segundo por ter as inquietudes que ela tiña sobre a educación e a cultura. Porén, ela sempre animou as mozas da vila, dándolles clase para saír do mundo da ignorancia e do escurantismo, promovendo unha auténtica revolución cultural en Redondela.?
Unha mostra máis de que a sociedade patriarcal procurou sempre dotarse dos recursos necesarios para manter sometida á muller, moi especilamente cando tiña ideas políticas e obxectivos, como Ernestina Otero, mestra republicana que aplicou os seus ideais á docencia.
No acto falei tamén dos acontecementos que sucederon o 25 de novembro de 1960 e polos que hoxe conmemoramos o día Internacional da Eliminación da Violencia contra a Muller. Porque en todos os casos falaba de mulleres contra as que se exerceu a violencia polo seu compromiso, en Redondela tamén.
(foto da manifestación contra a violencia de xénero en Vigo, o día 25 de novembro)
O pasado sábado 20, estiven presentando Pel con Pel en Moaña. Estaban tamén Ledicia Costas e Eduardo Estévez, ademais de Alberte Momán, Alba e unha das nais asistentes que tamén puxeron as súas voces a outros tres poemas do libro.
O acto organizouno Chuchamel coa colaboración da editorial e do Concello de Moaña, na concelleira Liberdade Cruz. Así que se ides ao concello poderedes ver na súa entrada e nas escaleiras que soben ao salón de plenos, a exposición que inclúe fotos e poemas.
De feito fixemos a presentación no salón de plenos. Estivo ben que por un día os berros que alí se oíran foran os dos cativiños e cativiñas.
Para min houbo un sorpresa persoal, que foi coñecer a unha "sobriña", filla dunha curmá que veu saudarme.
Grazas a Ledicia por recompilar o material gráfico e compartilo.
Como todas as mesas do Encontro desenvolveuse con moito dinamismo e participación e cunha confluencia importante ante a situación do idioma, un idioma que non é só a ferramenta de traballo de escritoras e escritores, senón a razón, única, central, primeira... polo que son escritoras e escritores.
Hai algunhas diferencias xeracionais, cando menos esa é miña percepción, por iso, como coordinadora da mesa, fixen unha última intervención centrada en dous aspectos:
1. Hai que rematar co maltrato. As falantes, como as mulleres maltratadas, acabamos por asumir a culpa: o discursos dominante de que somos intransixentes, agresivas, atrasadas nas propostas, carentes de imaxinación, que non estamos no mundo de hoxe... Se se perden galego-falantes é por culpa do profesorado que nos ensina colocar os pronomes, insiste no vocabulario, preocúpase de que saibamos o xénero das palabras que usamos (e como imos falar correctametne se non?)...
2. Cómpre, a día de hoxe, sermos como Daniel Castelao, Rosalía de Castro, Manuel Curros, Victoriano Taibo, Ricardo Carvalho, Manuel María... é dicir, escribir no noso idioma e ter unha posición visíbel sobre o seu futuro, ou basta con "facer a escolla" de escribirmos en galego?
Como sempre, temas coma este non saen nos medios, ademais de que onte tivemos a competencia de quen xa sabedes. En todo caso podemos ler unha boa reportaxe en Maré (www.galiciahoxe.com).
Remataba de lelo estes días. Coa mesma entrega e co mesmo pracer que leo sempre a Marilar Aleixandre, gozando das redes que tece para nós, engaiolándonos coas súas historias.
O Coitelo en novembro é un conxunto de relatos, moitos deles xa publicados ao longo do tempo, mais que agora cobran un novo sentido ao seren enfiados nun novo marco argumental, elemento de reflexión necesario para as escritoras e que ten ocupado horas e horas das nosas conversas, dándolle forma colectivamente, para que logo cada unha de nós rescate do pozo do pasado figuras como a de Jeanne d?Arc, sen saber, ás veces, que todas halamos un pouquiño, e ao final a materia dos nosos desvelos acada a superficie iluminada por varios focos a un tempo. E así, sorprendiámonos ao comprobar que as dúas ao mesmo tempo andabamos ao redor da moza queimada en Rouen.
Onte, no xantar do Galeusca, falamos de moitas cousas, entre elas de O coitelo en novembro, e Mercedes Queixas sinalou que cómpre ler a obra de vagar, especialmente nosoutras, e concordo.
Aleksandra Mairal, Mila Dreixal, Xerezada... mulleres a salvar palabras e tecer historias, cosendo rede contra rede, para tirarnos do pozo.
Reunidos en A Coruña, entre os días 29 de outubro e 1 de novembro de 2010, as asociacións de escritores galegos, bascos e cataláns, ao redor do tema ?A literatura en galego, éuscaro e catalán: unha viaxe con futuro?, concluimos que:
1. Demandamos do goberno central garantías e respecto equitativo e de adecuación de políticas de fomento e divulgación das nosas literaturas nacionais en pé de igualdade coa literatura escrita en lingua castelá.
2. Denunciamos as actuais políticas estatais de afronta e negación dos nosos idiomas nacionais, coa pretensión de anularen o principio de progresión recollido no espírito e na letra da lexislación vixente. Neste sentido, lembramos o contido do artigo 3.3 da Constitución Española de 1978 que impón ao goberno do estado obrigas de apoio efectivo para as linguas cooficiais: éuscaro, catalán e galego.
3. Reivindicamos a necesidade dunha maior presenza cualitativa e cuantitativa das nosas literaturas nacionais nos curriculos oficiais escolares para as etapas de ESO e Bacharelato.
4. Facemos constar o noso rexeitamento rotundo á aprobación, unilateralmente imposta polo goberno galego, do Decreto 79/2010 para o plurilingüismo no ensino non universitario que, por primeira vez na historia da democracia, fai retroceder a presenza horaria e a consecuente posibilidade de aprendizaxe, para a mocidade e infancia, do idioma galego, propio e oficial de Galiza, que afonda na súa condición de lingua minorizada e supeditada á hexemonía do castelán.
5. Denunciamos a regresión na política de investimentos en cultura por parte da Xunta de Galicia, que imposibilita o desenvolvemento ascendente e normalizado da actividade cultural vinculada ás industrias do sector e co propio proceso creativo de autores e autoras nas súas diferentes manifestacións artísticas.
6. Mostramos o noso desacordo coa recente convocatoria, por parte do goberno galego, dos agora chamados Premios de Creación, polo seu rexeitamento do cualificativo ?Nacionais? co que naceron no seu día e pola anulación da dotación económica que conlevaba esta mención de recoñecemento.
7. Finalmente, entendemos que, nestes tempos de globalización, se fai aínda máis necesaria a defensa dos sinais de identidade dos pobos e de todas aquelas manifestacións nacionais que resisten o intento recentralizador dos grandes poderes políticos e económicos.
Para os que estades en Vigo, ou próximos. 
Este era o subtítulo 