O día transcorreu veloz, ocupada en miles de cousas, até chegar agora a casa non puiden sentarme con vagar ante a pantalla do ordenador, por iso non compartira aínda hoxe as mencións ao orgullo e a ledicia deste premio.
Porque de Agustín fala o Facebook, os blogs, algúns medios de prensa escrita, mais, como moi ben recolle Carlos Callón, de Agustín Fernández Paz non falou a televisión galega, como din outros internautas, non houbo nota de felicitación da Consellaría? será que aínda lles doe aquel seu acto consecuente e comprometido co noso idioma.
Pois mentres outros calan, outros que tiñan que falar e demostrar orgullo por este premio para a literatura galega, mentres si lle dan cabida aos que agora se unen seguindo a estratexia que outros seguiron en Galiza, trasladándoa ao conxunto do Estado na precampaña electoral, coa finalidade de encamiñar o discurso do partido que pode gañar as eleccións e así logo esixir cumprimentos contra as linguas nacionais. Digo que, mentres outros calan eu si quero falar da importancia deste recoñecemento para o autor e para a lingua coa escribe, a nosa. Un autor ao que todas e todos queremos, e que tanto nos aprendeu aos que fomos os seus alumnos, xa fose na escolar ou no Centro de Formación, nunha conferencia ou nunhas xornadas. Porque Agustín tamén é mestre, esa profesión que os mesmos que o calan se empeñan en desprestixiar.
Grazas Agustín polas túas palabras, as que nos aprenden, as que nos acompañan, as que nos poñen no mundo, as que falan de nós, galegas e galegos.
Di unha curmá de meu que son unha muller pegada a un libro. Si, como tantas outras mulleres e homes que teñen na lectura un dos seus praceres predilectos. Cando isto sucede, os libros convértense en chanzos da memoria e os textos ilumínanse cos sucesos da vida propia, lente a través da cal ler e interpretar.
A Gramática elemental del gallego común, de Carvalho Calero, foi a obra que me introduciu á escrita literaria. Na cociña da miña primeira casa, sentada contra a porta e mirando cara a aquela ventá pola que cantaba de cativa, escribín a primeira obra literaria. Cantos anos tiña? Oito ou menos, seguro, aínda que se lle preguntan á miña nai vai dicir que tiña seis, ou así. Todo comezou porque descubrín na Gramática de Carvalho palabras que non coñecía, entre elas ?coco?, na súa acepción de verme, usada por Carvalho para exemplificar a diferencia de abertura vocálica, fechada nesta acepción, fronte ao timbre aberto da palabra homógrafa que significa ?xestos?. Con este pretexto naceu unha obriña de teatro na que rifaban o cura e mais a criada porque os ?cocos? comeran o queixo.
Tres anos despois, A illa do tesouro, de Stevenson, foi o primeiro premio literario. Como calcular a importancia deste feito para unha nena que se viu transplantada a un centro escolar en que todo lle era alleo? Un día, a mestra, unha monxa, felicitoume polo meu texto, logo veu o certame literario, subirme ao escenario, recoller o premio. Foi o libro que máis veces lin na miña vida, porque me gustaba, se cadra porque inconscientemente significaba o camiño cara á confianza en min mesma.
Neses anos o salón da miña casa adornouse cunha desas coleccións encadernadas en pel, un andel de libros de cor granate idénticos na altura. Eran case tan intocábeis como o resto do salón, cousas de pobres aos que tanto lles custa amoblar a casa que converten en obxecto sagrado un simple sofá. Coincidiu que no fondo do armario do corredor apareceron os libros do meu pai. Estaban nalgunha caixa ou nalgunha bolsa, todos encadernados en papel de estraza azul, algúns deles roídos dos ratos. Tiña tempo, saqueinos, desencardeneinos e limpeinos. E apareceu o mundo.
Eran todos primeiras e segundas edicións de Galaxia, libros comprados a principios da década de 1960, antes de nacer eu. Seica había máis, mais quedaran no centro cultural da parroquia en que nacera meu pai, e á nosa casa do centro de Vigo só chegara unha ducia, ou menos. Algúns linos veces e veces durante a adolescencia, outros agardaron a máis tarde. Aínda non era completamente consciente do seu valor, se cadra por iso nas páxinas de Cantares Gallegos están anotados os acordes de guitarra cos que pretendía poñerlle música a algúns daqueles poemas: ?Ora meu meniño, ora...?
Nas longas horas do verán solitario foron Migueliño, Pancho, a señora Micaela, a princesiña os que me acompañaron desde as paxinas marelecidas de Cousas, con aquelas ilustracións que nunca se borrarán da memoria. Imaxinaba tamén que eu era a meniña gaiteira... Mira ti, por onde me deu! Mesmo lin a Cuevillas, mais non fun quen de lle meter o dente ao Señorito da Reboraina, que debeu agardar aos anos da universidade, para completar as lecturas obrigadas de Otero Pedraio.
Cousas da vida, que diría Castelao. Foron aqueles libros esquecidos no fondo dun armario os que primeiro devorei e os que me marcarían para sempre. Velaquí o meu mapa de Domingo Fontán.
Cando xa non podía darlles outra volta máis, atrevinme coa decorativa colección do moble do salón, e aquela moza enfadada co mundo, como corresponde á idade adolescente, sentaba sempre na mesma butaca mentres lía Victor Hugo, Voltaire, Manzoni, Balzac, Emily e Charlotte Bronte, Dumas... Como Eleanor Parker en ?The Naked Jungle? (?Cando roxe a marabunta?) descubría que aqueles libros comprados seguindo unha directriz estética estaban coidadosamente seleccionados, indicaban ?un gusto depurado?, aínda que non fora o meu mito de entón, Charlton Heston e a súa inesquecíbel personaxe Christopher Leiningen, o que fixera a selección.
Desde entón levo canda min o gusto pola literatura chamada romántica e esa inclinación tan entendíbel polas irmás Bronte e outras escritoras da súa época. Ou o desexo de que a obra literaria dea conta do mundo, procure abrirnos as feridas e facernos sangrar ante a realidade que nos supera.
Os anos pasaban e seguía escribindo. O ensino secundario foi o lugar no que os poemas saíron á luz, e outra vez un libro, Poeta muiñeiro á deriva, de Fiz Vergara, marca co inconfundíbel formato da colección Ventobranco de Xerais e os debuxos de Laxeiro o ano 1982, segundo premio do certame das Letras Galegas.
Cinco anos despois, era xa o primeiro premio de poesía ?A Peneira?, un certame para poetas novos que me permitiu publicar varios textos nas páxinas do xornal co que mantería relación até a súa extinción, nestes anos escuros do século XXI. Despois de recoller o premio na discoteca Xanadú, en que o xornal fixera unha festa e onde escoitei por primeira vez a Uxía cantando con Na lúa, fun co meu vale á sede de Edicións Xerais en Doutor Marañón e sei que, entre outros, saín de alí con outro libro de poesía da colección Ventobranco, ilustrado esta vez por Xosé Guillermo, e un ensaio. Eran Se o noso amor e os peixes..., de Bernardino Graña, e Os anos escuros, I, de Franco Grande, respectivamente. Os libros sinalan a data, 12 de novembro de 1987, constatando para sempre a memoria daquela segunda satisfacción literaria.
E chegaron os anos de Compostela, finalizaba a década de oitenta e eu lía Se o noso amor e os peixes..., de Bernardino Graña, Arquitecturas de cinza e Praia das Furnas, de Xosé María Álvarez Cáccamo, Ferida acústica de Río ou O varredor en outono, de Manuel Forcadela, Seivas de amor e tránsito, A casa dos afogados de Miguel Anxo Fernán Vello, e outra vez Bernardino Graña, o inesquecíbel e imprescindíbel Profecía do mar. Da casa materna ás rúas de Compostela, no tren e entre as horas de estudo, a poesía ocupaba un tempo precioso, mentres ía construíndo desde o tellado da primeira casa na rúa dos Xasmíns Crear o mar en Compostela, o primeiro libro.
Daqueles anos quedou a descuberta da literatura portuguesa nas aulas de Filoloxía: Retalhos da vida dum médico de Fernando Namora, Crime da aldeia velha de Bernardo Santareno, a peza que logo vería representada no Instituto Fernando Blanco de Cee nunha visita á vila con motivo dalgunha xornada cultural na que compartín as horas cos amigos do Batallón Literario da Costa da Morte. Mais sobre todas as memorias daquel tempo está Cunqueiro, cada páxina de O incerto señor Don Hamlet, príncipe de Dinamarca. Máis alá da lectura, o teatro: a postura corporal e a voz que creaba unha das personaxes do Coro, a anciá: ?Benvidos a Elsinor señores, aquí en Elsinor todo temos pechado por mor do vento...?. O alumnado de filoloxía poñía en marcha en 1988 o grupo de teatro de Galego, por primeira vez.
Co andar dos anos a memoria é a imaxe da néboa que dende o mar penetra Miño arriba. Todo é un pouco máis confuso, faltan os detalles, as imaxes esvaécense na urxencia dos días, e a penas queda ese momento no autobús que unía O Milladoiro con Compostela, o libro El ojo de la mujer de Gioconda Belli acompañando eses breves traxectos, a feliz recomendación do amigo para a nai que vai ser e que anda a escribir os poemas de Pel de ameixa.
Hai tantos libros que a memoria arrombou xa e que agardan nos andeis a seren preguntados. E ti, que me trouxeches naqueles días gastados? Tiráchesme do pozo unha tarde de sábado, cando sucumbín ao peso das insidias, como fixeron os poemas de Alfonsina Storni? Ou acaso calmaches a dor que me invadía prostrada no sofá como Geração utopia, de Pepetela, fixo? Se cadra é o propio libro a memoria, cando o narrado transcende a alfándega do papel e é a realidade mesma, como Os ollos de K., de Riveiro Coello, que quedaron extraviados, tal e como a novela narraba, na mesa dun restaurante romano e debín desandar o camiño para recuperalos.
Se paro de vagar diante do andel dos libros, e repaso cos dedos os seus nomes, lentamente me veñen as imaxes do pasado e o pracer que sentín cando me deixei levar por entre as páxinas abertas até todos os lugares que no mundo existen e a tantísimos outros que din imaxinado. Como os mobles de caoba e carei nos pazos doutros séculos, gardan nos seus caixóns os momentos vividos e tamén os remedios que curaron tristura e soidade.
Invisibilidade: ?relativo á discriminação social das mulheres... aquilo que não se vê não existe.?, Dicionário da crítica feminista de Ana Gabriela Macedo e Ana Luísa Amaral.
As feministas acuñaron o termo. Nomeaban un feito incuestionábel: o traballo desenvolvido polas mulleres, en calquera das súas xornadas, non se vía. Falemos en presente, non se ve, e o que non se ve, non existe. Por tanto, con esta simple operación faise desaparecer o traballo realizado polas mulleres, sexa este doméstico ou non, sexa este máis ou menos fulcral, mesmo para o desenvolvemento histórico, económico ou político dun país.
Falemos en presente. A invisibilidade é un feito tanxíbel aínda hoxe en día. Expor ante un auditorio tres conceptos básicos como son invisibilidade, teito de cristal ou empoderamento fai saír bochas aos que aínda se negan a escoitar que a muller ten dereito, tamén a estar no poder, a acceder e compartir o poder.
Botar man de mitos e personaxes literarias como Penélope para falar da necesaria reacción das mulleres a anos de negación, para dicir o que non debemos seguir facendo, fai saír bochas e descobre o que realmente levan moitas persoas dentro.
Hoxe por hoxe as escritoras danlle a volta ao papel de Penélope, escriben sobre unha muller que xa non se resigna a quedar na casa, que reivindica o seu dereito a viaxar, ou sexa, a formarse e, deste xeito, a acumular o mesmo nivel de coñecemento que até agora acumularon para si os homes. A relatora que bota man desta imaxe ante un auditorio cre que non debería suscitar controversia. Mais non, porque hai na sala quen di: ?Penélope tamén facía o que lle daba a gaña?.
Ese comentario. O mesmo comentario de sempre. Ela facía o que lle daba a gaña. Tan similar do: ?algo faría ela para que el...?.
E nesas estamos, ?ela tamén ...?, ?algo faría ...?. Primeiro invisíbeis, logo insultadas. O mesmo que non nos ve é o que nos sinala. Porque en canto deixamos de ser invisíbeis entón chega o cuestionamento, os reparos, as desconfianzas, un mundo de prexuízos destinados a devolvernos ao lugar no que nos queren desde a idade das cavernas, a escuridade no fondo do habitáculo frío e húmido, alí onde sexamos seres novamente invisíbeis, manipulábeis, en definitiva, obxectos que poden ser posuídos, trocados ou destruídos.
O certo é que se as mulleres non ocupamos o lugar que nos corresponde a sociedade fracasa, tal e como veu fracasando desde hai séculos. E aquí teñen lugar as palabras de Marx: ?pola relación entre o home e a muller pódese avaliar todo o nivel da civilización humana?, daquela non acadaremos o noso obxectivo como sociedade mentres a muller non ocupe o lugar que lle corresponde e ese día aínda non chegou.
Mais non é menos certo que o feminismo nos fornece dun punto de vista que nos permite, non só analizar a situación da muller, senón a da sociedade en xeral. Por exemplo, non só as mulleres sufrimos a invisibilidade, os homes, os pobos sofren igualmente desta estratexia patriarcal e capitalista destinada a manter no poder a quen se considera o único con dereito a ocupalo. As galegas e os galegos sabemos ben como se administra a invisibilidade, ocultándonos, por exemplo, dos medios de comunicación, unha das mellores maneiras que existen no século XXI de facernos desaparecer, porque o que non se ve, non existe.
O libro de estilo sinala como se deben ocultar as palabras e os feitos que non nos interesan, mentres se potencian persoas e posicionamentos acaídos. E así un exército de individuos correctos e diplomáticos ocupan o lugar central. Son colocados diante do foco, no centro do escenario para que todas e todos admiremos as súas palabras, ou o seu bo facer, ou a súa beleza. Rendémonos a eles e como ovelliñas entramos no curro para aplaudir a estes líderes e lideresas carismáticos e non problemáticos para o sistema, que, mentres, segue facendo xirar ao seu gusto a roda do muíño e levando no seu saco toda a fariña que a pedra moe.
Galegas, canto sabemos de como se pode pasar polo escenario sen ser vistas. Somos nós as que facemos posíbel que se levante o pano e que a obra exista, mais os aplausos non son para nós. Alí, ao fondo do escenario non chegan as luces, podemos berrar mesmo, mais a nosa voz non se oirá, pendentes como están todos das palabras dos protagonistas.
Hoxe pola mañá, mentres conducía cara ao traballo, por certo un requisito non escrito que ten o persoal docente, pois podemos tardar anos en acadar un destino próximo ao noso domicilio (eu tardei oito anos e estou a 16 Km.), escoitaba o debate da RG. E comprobei con estupor que algúns contertulios falaban da problemática xerada respecto da nosa xornada de traballo sen teren o máis mínimo coñecemento de cal era o problema. Mais falaban para diante, e opinaba que tiveramos unha reacción desmesurada ao mobilizarnos e ao anunciar que setembro vai comezar con manifestación e folgas.
Tan difícil é ir ás fontes? Ou é que non se quere saber cales son as razóns que nos levan a opornos a que nos modifiquen as condicións de traballo, algo que por certo faría calquera traballador ou traballadora? Porque calquera traballador ten dereito por lei á negociación colectiva e modificarlle as condicións de traballo ten que ser negociado e, se non é así, é motivo de demanda. Mais nós non temos ese dereito e a actitude da Consellaría néganos a simple negociación.
Entón, nunha cafetaría ou nun medio de comunicación unha pode escoitar opinións insultantes co profesorado por parte de persoas que descoñecen como é esta profesión e a que dedicamos as horas do día as persoas que impartimos docencia.
Non sei se vén a conto dicir que acabamos por dedicarlle ao ensino máis de corenta horas semanais, que por cada hora de clase que dámos detrás hai horas de programación, porque hai que preparar o que se vai dicir, como se vai dicir e pensando como se vai avaliar. Horas de estudo, si seguimos estudando ano tras ano, algo necesario se queremos estar á altura. Horas de imaxinación, aínda lembro que estiven días a maquinar como lles explicar a colocación dos pronomes aos meus alumnos de Diversificación curricular e acabei inventando un xogo con fichas de cores intercambiábeis e que até lles resultou algo divertido. Horas de diálogo procurando eliminar conflitos, como cando un alumno de 4º tivo que ser amoestado por se pelexar cun compañeiro nun corredor e a amoestación consistiu en pasarse unha tarde enteira no centro, para o que lle tiña que encomendar algunha tarefa. Non tiña no horario esa tarde, mais alí estiven, a tarde enteira falando con el, razoando, explicándolle por que non podía manter eses comportamentos, canto agardaba del o futuro. Debeu ser o castigo máis duro da súa vida. Aquel rapaz conflitivo deixou de selo, se cadra simplemente madurou. Horas no centro, horas na casa, horas no centro de formación, como cando pasaba a mañá enteira coas súas seis clases no instituto e despois de comer saía pitando para o CEFOR de Vigo (total 80 Km. no mesmo día) para asistir a un curso que me levaba a tarde enteira. Calquera de nós poderá contar iso, ou que cando os demais pensan que estamos de vacacións podemos estar facendo cursos de formación (os de idiomas no estranxeiro son en xullo), nos tribunais das opos, ou no propio centro, como fan todos os equipos directivos e moitos profes.
Sempre foi máis doado criticar ao do lado e botarlle a el a culpa que enfrontarse coa realidade. E deste xeito os dereitos convértense en privilexios e esquecemos que transiximos cunha Constitución que recolle no seu artigo trinta e cinco que temos dereito a un traballo libremente elixido, cunha remuneración suficiente para satisfacer as nosas necesidades e as da familia. Desde cando non se nos aplica a Constitución?
E coma sempre invocan a sacrosanta crise para seguir recortando no público e agora hai que cambiarnos as condicións de traballo. Mais cando se anunciou a substitución dos libros por estar e galego ou cando se fixo a campaña da enquisa para recortar horas da nosa lingua, daquela non había problemas económicos, aínda que xa estabamos en crise. Por non falar doutras campañas e medidas, por non falar de que segue habendo centros privados que se sosteñen co meu e co teu diñeiro ou que nalgún deles non poden xuntar os nenos coas nenas porque horror! Podería pasar algo?
Estou cansa e enfadada.
E mentres mexan por nós e hai quen di que chove, o único que me reconforta é lebrarme dos meus alumnos, de Xoán que deixou de pelexarse, de Helena que lle costaba arrancar mais acababa aprobando todo sen problema, de Carme que xa rematou bioloxía e un día me dixo que eramos máis esixentes no instituto ca na Universidade, de Jhoni que me deu as grazas por permitirlle promocionar e facer un ciclo formativo, do seu compañeiro de aula que acabou devorando a Esmorga e amando a narrativa de Blanco Amor despois de ter pactado que un traballo sobre a obra permitiríalle aprobar o curso, de Pablo que me desmontou a estratexia do primeiro día dicindo que non era tan ?dura? como aparentaba, de Verónica que agradecía que algunhas profes foramos esixentes e lles deixasemos as cousas claras desde o principio, de toda a clase de 4º enfadada co instituto que só necesitaba unha profe que escoitase, dos de 3º que non tiñan quen os acompañara ao Correlingua, de Eder que só pensaba na música, de Sandra que ten unha pequena e un día atopeina na piscina, de Bruno que sempre estaba enfadado, de Tecla que nunca falaba en galego, de Esteban que se sentaba na primeira fila e hoxe leva un comercio dunha marca coñecida, de Lino que está feito un profesional e traballa a calquera hora, de Ana que nos sorprendía coa súa intelixencia e xa traballa no mundo da tradución, de Carla que elixiu bioloxía a pesar de todo, de Roberto que agora me consulta no sindicato, dos que non lembro o seu nome e atopo na gasolinera cando vou repostar, de Iván que xa non está, ? ou de Diana, que tomou a decisión de estudar filoloxía galega e ás veces, aínda me escribe.
Correspondeme conducir o acto e considerei oportuno dirixirlles aos presentes estas palabras, entre outras:
"... cómpre contarmos con certames coma este, porque con eles ampliamos a riqueza da nosa literatura, abrindo camiño para que o día de mañá a nómina de escritoras e escritores se alargue cos vosos nomes e tamén porque con el lembramos a figura de Diego Sarmiento de Acuña, o home que no século XVI fixo coñecer ao mundo o nome de Gondomar, despois de defender Galicia dos asaltos do capitán Drake nas costas de Baiona, e de converterse no primeiro embaixador español en Londres, chegando ser unha figura dunha importante posición política. E non só, a través do seu epistolario podemos comprobar que el foi un defensor do galego en plena decadencia, nos ?séculos escuros?.
E ao final ese é o motivo que nos trae aquí, a nosa lingua, fortalecer o noso idioma, hoxe a través da narración e a poesía, dos vosos textos.
...
(manter vivo o noso idioma) É a nosa responsabilidade ante o futuro. Por iso certames coma este buscan máis amantes da nosa lingua, para que siga latindo sen parar."
Os islandeses pisan un territorio en que os volcáns espertan e teiman en cuspir cinza até escurecelo todo. A cortina gris que a natureza estende acaba por superar Islandia e empece a liberdade de tráfico de Europa.
Nós non temos volcáns, asentados como estamos sobre un codia vella. Mais si existe aquí un xeito particular de cuspir cinza, unha indiferencia planificada que ten por obxecto ocultarnos, calar a nosa voz, desaparecernos. Os que cospen moven os fíos de marioneta dos que deberían canalizar a nosa voz e corren sobre nós unha cortina opaca.
E a pesar de todo, esforzámonos en berrar unha e outra vez. Loitamos sen cansar. Por iso doe esa cortina de silencio que, por exemplo, botan sobre nós os medios de comunicación ocultando o que pensamos e o que facemos. E aínda doe máis que haxa quen acredite que só existe o que nestes medios sae e pense que estamos á marxe, paralizados ou equivocados, por non acadar a proxección que desexamos.
Un día e outro tamén, denunciamos tantas cousas infames. E un día e outro tamén, non lemos en quen ten por cometido informar que hai quen se opón e denuncia cara a onde nos queren levar os que cospen unha espesa capa de silencio.
Indiferencia planificada, negación sistemática. Si, arquivan as nosas denuncias. O valedor do pobo arquiva denuncias sobre a lingua e o resultado desta práctica ben pode ser que deixemos de queixarnos. Para que se as denuncias acaban nun arquivo enorme e escuro?
Eu tamén recibín este mes de febreiro unha resposta da oficina do Valedor do Pobo en que me comunicaba que se arquivaba a miña denuncia, porque esa institución é moi respectuosa coa lexislación vixente, nomeadamente coa relacionada coa miña queixa, é dicir, a lingua.
De que me queixei? De que un vicevaledor do pobo, dentro da institución e ante público escolar dirixiuse aos mozos e mozas en español e cando un dos estudantes lle preguntou por que el que tiña entre os seus cometidos defender a nosa lingua non a empregaba, respondeu, sempre en español, que tiña como individuo a liberdade de empregar esa lingua e que estaba alí como cidadán.
Que lección pode tirar o alumnado nunha situación deste tipo? Queixeime, claro que me queixei, porque como nai non acepto esta educación para o meu fillo, porque como galega non acepto que quen me representa nas institucións actúe de xeito individual sen cumprir coas súas obrigas. E como cidadáns estaban os alumnos e as alumnas e como tales esixían os seus dereitos que el, representante da Administración, debe cumprir.
Mais a queixa foi arquivada. Cala Marta, a ver se aprendes.
Cantas veces me mandan calar, até me chegan dicir que así non se din as cousas. E eu aprendo, e tanto.
Non calo. E digo: non calemos, aínda que boten sobre nós unha espesa capa de silencio.
Imaxe do Correlingua en Salceda de Caselas. Desde a organización saudando ás e aos asistentes. Acompáñanme no palco Marcos Besada, alcalde de Salceda, e Tere Pérez, concellira de cultura.
Desta volta o artigo de A Nosa Terra fala do papel do alumnado no Correlingua, por se alguén non o coñecera:
Viva o Correlingua!
No curso 2000-2001, a CIG-Ensino, a AS-PG e A Mesa poñiamos a andar o Correlingua, contando na organización cos concellos de Pontevedra, Vigo, Compostela e Lugo.
Aquel curso non era titora de ningún grupo e ía axudar os meus compañeiros e compañeiras titores no acompañamento do alumnado que ía participar no Correlingua do Baixo Miño.
Mais o alumnado dun curso de 3º da ESO aos que lle daba aulas mudaron a miña responsabilidade. Un día, no medio da aula, comunicáronme que non podían participar porque o seu titor non nos ía acompañar e que se querían acudir a ela precisaban dun profesor ou profesora que fose canda eles. E pedíronme que os acompañase, e fíxeno. Era a súa decisión e eu a forma de levala a cabo.
Este ano, cando os vía baixar pola rúa Vitoriano Pérez Vidal, camiño da Praza do Concello de Salceda de Caselas, vin unha marea de rostros mozos que superaban todas as expectativas numéricas. Ordenados, mais atentos e participativos, seguiron cos ollos moi abertos as actuacións do escenario. Ao rematar, metinme no medio e pregunteilles se lles gustara a festa e a súa resposta non foi un simple si, senón un si longo e agudo de satisfacción.
O seu entusiasmo participativo é a mellor recompensa para o longo traballo que a actividade nos depara ano tras ano. Velas e velos encher o teatro Principal o día da presentación da actividade, escoitalos ao recolleren os premios, cunhas intervencións dignas de adultos conscientes e sabios, fai que sexamos nós os que nos sintamos orgullosos deles e delas.
O Correlingua é para elas e para eles, mais son eles e elas os que fan o Correlingua. A organización, nós, soamente procuramos unha frase, ou sexa, un pretexto que é o punto de partida para eses magníficos traballos en que a mocidade demostra que ten argumentos e sabe utilizalos, que están no mundo, que están atentas e atentos, que saben da realidade que os rodea, que pensan por si mesmos. Que teñen unha imaxinación sen límites para regalarnos os ollos e os oídos, para poñer movemento nos nosos pés a ritmo de idioma propio.
Merecen todo o noso esforzo.
Son eles o motor que move o Correlingua, a súa razón de ser e o seu éxito.
Por iso as mañás de maio ilumínanse ante esta aposta de futuro.
Desde o século XX ollabamos cara ao século que andamos imaxinando unha modernidade que seguía os deseños dunha película de Woody Allen. Ás veces había un certo tufo apocalíptico e o certo é que o cambio climático que hoxe invocamos a cada nova treboada ou sol intenso acompaña estes anos difíciles e escuros que avanzan cara á negrume absoluta.
?Un golpe de calor para os incendios e a desesperación do nacionalismo panhispánico para os atentados? eran as conclusións que, na novela de Antón Lopo, se empregaban, entre outras, para explicar a independencia e creación da República de Compostela. O deterioro do clima e a natureza xunto cos ataques á lingua converxían nos albores dun cambio político que levaba Galiza á independencia e o galego a lingua única, despois da extinción do español. Agradábel ciencia fición afastada un século máis, imposíbel para a nosa vida.
O certo é que o século XXI anda entre arroiadas sen límite e tremores de terra, a golpe de normas contra a lingua e de recortes económicos que primeiro pechan medios de comunicación e despois afogan compañías de teatro, case impiden a realización de congresos, reducen á mínima expresión a creatividade da mocidade, tan dada noutro tempo á contestación máis radical, etc., etc., etc. Poderiamos estender a nosa listaxe, porque unha tesoira de dimensións ciclópeas recorta cada día outro lugar de refuxio para a nosa existencia. E no rexeitamento que nos producen volvemos á novela e máis alá da ciencia fición, preguntámonos: serán estas as primeiras causas para unha transformación que nos leve á emancipación tan agardada?
Onte volvín á Alba de Gloria. E como tantas outras veces non puiden evitar emocionarme ao repasar as palabras de Castelao. Fala alí da Santa Compaña dos inmortais galegos, e ao ler os seus nomes ía sumando á memoria colectiva as horas de entrega e sufrimento, aldraxes, incomprensión, mais tamén o optimismo e o alento que os impulsou e desexei que este ?substractum insobornábel da patria galega? saíse esta mesma noite cara ás rúas vellas de Compostela, que andase a súa pedra e o cemento, que rodease os edificios en que conspiran contra a súa memoria e coa súa presenza lles fixese comprender aos que se negan a si mesmos cal é o tamaño da súa destrución.
O inverno vai rematando, mais aínda poden vir nevaradas intensas para o idioma, bategadas veloces contra a liberdade, ondas xigantescas contra a tecido cultural que co esforzo de tantos viñemos construíndo. E logo virá o verán e con el, se cadra, a secura e o lume.
E aínda así, non pode haber lugar para a resignación, porque cada inclemencia deste tempo presente, ha de ser carraxe de futuro.
Aettigo publicado hoxe, 11 de febreiro, en A Nosa Terra.
Todos os informativos da Radio e da Televisión galegas abren falando da Cidade da Cultura. Unha e outra vez insisten na grandiosidade dos edificios e, sobre todo, na unanimidade dos visitantes que declaran sentirse impresionados ante o espectáculo arquitectónico. Incúlcannos que os centos de visitantes que a obra tivo nos seus escasos días de apertura ao público se mostraron marabillados e desde o momento en que a entrada foi libre a xente correu outeiro arriba para comprobar polos seus ollos a importancia da obra. Nas imaxes da televisión só conseguimos albiscar enormes paredes brancas e os andeis do arquivo. Mais despois de oír as reiteradas mensaxes imaxinamos milleiros de homes e mulleres embelecados e risoños ante a nova ?catedral?. Impresionante.
O día 11 do ano 11 do segundo milenio da nosa era inaugurouse unha cidade sobre un outeiro e para iso foron convocados os representantes da coroa española, facendo coincidir o acto co 800º aniversario da consagración da catedral. Nada quedou ao azar e a data e os encargados da inauguración envían a mensaxe certa: monarquía, catolicismo. O home que deseñou a cidade fachendea de que o produto final superase a obra que el imaxinara e asegúralle ao ex ministro de Franco que verán rematado o seu soño. Impresionante.
O certo é que estamos ante un alarde de propaganda, outra vez. A presenza dos príncipes españois e do arquitecto americano trasladan unha imaxe positiva dun proxecto que recibiu duras e constantes críticas. Hai esa mensaxe subliminar perenne de que a obra é magnífica e os que critican non saben do que falan e son os de sempre... agora vai parecer que a obra era necesaria, porque acabado o Xacobeo, esta mole de formigón vai ser o destino das novas peregrinacións que o presidente anuncia. Impresionante.
Algún día camiñarei até os impresionantes edificios do outeiro, para comprobar por min mesma se a alma do meu pobo cabe entre as súas paredes, se aqueles que visiten a obra arquitectónica sairán cara a Compostela sabendo un pouco máis do que significamos, de quen somos os galegos e cales son as nosas obras, cales foron os homes e as mulleres que abriron as nosas mentes e puxeron a Galiza no mesmo centro do universo, se sobre o seu chan pode estar o obradoiro da nosa creatividade incansábel. Sentirei que nesa dimensión esta cidade é impresionante e é miña?
Porque a miña lingua foi determinante na miña construción persoal, a mellor crónica destes días é este artigo que enviei a A Nosa Terra:
Cando comecei a pensar nesta páxina en branco, decidín que desta volta falaría do compromiso, polo significado que estes días ten a palabra para min, convertida en lema de campaña electoral
Entón sucedeu. Un acto de valentía converteuse na mellor definición desta palabra, tan esquecida hoxe en día. O mércores, día 17, Agustín Fernández Paz demostrábanos que é mestre en todas as acepcións do termo, porque efectivamente foi docente, porque é unha referencia obrigada na literatura de noso e porque soubo comportarse co compromiso que a nosa actualidade histórica require. Rexeitar o premio da Cultura Galega, instituído por un goberno que non merece chamarse galego (tal e como Taibo dixo), foi un acto de coherencia que nos dá a medida de cal é a profundidade do compromiso do escritor coa súa lingua, coa súa cultura e co seu país. Foi un acto que nos reconciliou con nós mesmos e nos lembrou por que admiramos tanto a Agustín.
Mais, como dicía, eu tiña determinado xa falar do compromiso, exactamente tamén do compromiso coa nosa lingua e co noso país, dun compromiso que se fai efectivo no traballo diario e que desta volta converteuse tamén no lema co que a CIG-Ensino se presenta ás eleccións sindicais do 2 de decembro, unhas eleccións que sobardan o ámbito educativo, para se converter nunha mensaxe directa contra unha Consellaría de Educación que se empeña en atacar constantemente o noso máis querido sinal de identidade, o noso idioma.
Foi ese compromiso con nós mesmos, coa nosa identidade, coa nosa lingua o que me levou a integrarme no sindicalismo nacionalista no seu día, van alá mais de 20 anos, e tamén por iso deixei as aulas polas asembleas e deixei de explicar Literatura para debater coa Administración, precisamente reclamando a restitución da materia de Literatura Galega do século XX (entre outras moitos temas, por suposto), que pretenderan eliminar do currículo de Bacharelato no seu día, levándose por diante á Xeración Nós, a Castelao, o Manifesto Máis Alá, a poesía socialrealista ou o propio Agustín Fernández Paz.
Como escritora, como galega e, naturalmente, tamén como docente, atopei o meu lugar neste proxecto exclusivamente galego e inserido nunha confederación intersindical que suma as reivindicacións de toda a clase traballadora e que ten vocación transformadora; un proxecto que pula pola galeguización do ensino, unha galeguización que pasa por un ensino impartido no noso idioma. Hoxe tócame representar á CIG-Ensino como candidata por Pontevedra e seguir traballando arreo para avanzarmos. E teño o firme convencemento de que os resultados que a CIG-Ensino acade o día 2 de decembro serán o termómetro que mida a reprobación dunha Consellaría que ?desgoberna? de costas á nosa realidade.
Di unha curmá de meu que son unha muller pegada a un libro. Si, como tantas outras mulleres e homes que teñen na lectura un dos seus praceres predilectos. Cando isto sucede, os libros convértense en chanzos da memoria e os textos ilumínanse cos sucesos da vida propia, lente a través da cal ler e interpretar. 
Para que non existamos.
Mexan por nós e outros din que chove
Onte, 20 de xuño, entregáronse os 
Unha espesa capa de silencio.
Desde o século XX ollabamos cara ao século que andamos imaxinando unha modernidade que seguía os deseños dunha película de Woody Allen. Ás veces había un certo tufo apocalíptico e o certo é que o cambio climático que hoxe invocamos a cada nova treboada ou sol intenso acompaña estes anos difíciles e escuros que avanzan cara á negrume absoluta.
Todos os informativos da Radio e da Televisión galegas abren falando da Cidade da Cultura. Unha e outra vez insisten na grandiosidade dos edificios e, sobre todo, na unanimidade dos visitantes que declaran sentirse impresionados ante o espectáculo arquitectónico. Incúlcannos que os centos de visitantes que a obra tivo nos seus escasos días de apertura ao público se mostraron marabillados e desde o momento en que a entrada foi libre a xente correu outeiro arriba para comprobar polos seus ollos a importancia da obra. Nas imaxes da televisión só conseguimos albiscar enormes paredes brancas e os andeis do arquivo. Mais despois de oír as reiteradas mensaxes imaxinamos milleiros de homes e mulleres embelecados e risoños ante a nova ?catedral?. Impresionante.