Imos traballar coa Toponimia, os nomes dos lugares, cos que nomeamos o territorio.
Que significa esta palabra que vén do grego?
τόπος (tópos, «lugar») e ὄνομα (ónoma, «nome»)
Pois has de saber que Galicia conserva máis de 2.000000 de topónimos, un patrimonio enorme a conservar.
O obxectivo logo será contribuír ao coñecemento, difusión e conservación deste gran legado, parte do noso patrimonio, un tesouro por descubrir.
Imos comezar por entender que hai dous tipos de topónimos:
- Macrotopónimos: Nomes de concellos, por exemplo.
- Microtopónimos: Nomes de fontes, leiras...
Logo Galicia ou o nome das Provincias nas que se divide son macrotopónimos.
Tamén sabemos que as provincias podemos dividilas en concellos.
Pero os concellos podemos dividilos á vez en parroquias:
- Que é unha parroquia? Bótalle un ollo a división por parroquias do concello de Marín.Trátase dunha división do territorio moi antiga entre política e relixiosa, por iso a cada parroquia se adscribe unha advocación dun santo ou da virxe (data do século VI no que Teodomiro un rei suevo da Gallaecia fixo o Parroquiale Sueborum).
A palabra parroquia tamén ten que ver co grego:parochia paroikesis "veciñanza" de παρά (para: arredor de) e οἶκος (oicos:casa)
ACTIVIDADES A REALIZAR:
1- En que concello vivo eu?
2- En que parroquia está a miña casa?
3- As parroquias tamén se dividen en lugares. Imos ver un exemplo dun lugar. O nose colexio está no concello de Marín, na parroquia de Mogor e no lugar de Chan do Monte.
Averigua como se chama o lugar onde está situada a túa casa, non a rúa, o lugar.
4- Logo procura coñecer ata 10 lugares máis que sexan colindantes, que estean arredor do lugar onde ti vives.
(CONTINUARÁ)
Categoría: TOPONIMIA - Publicado o 04-03-2021 21:02
Despois de visitar a exposición Rosalía e o Carril imos comezar a analizar algúns dos seus textos. Primeiro resume coas túas palabras o que aprendiches sobre a autora na exposición antedita. Podes axudarte do vídeo e dos textos seguintes:
Rosalía, unha roseira sempre viva Libre é o meu corazón, libre a miña alma
Solo cantos de independencia y libertad han balbucido mis labios, aunque alrededor hubiese sentido, desde la cuna ya, el ruido de las cadenas que debían aprisionarme para siempre, porque el patrimonio de la mujer son los grillos de la esclavitud.
Yo, sin embargo, soy libre, libre como los pájaros, como las brisas, como los árboles en el desierto y el pirata en la mar. Libre es mi corazón, libre mi alma, y libre mi pensamiento...
Lieders, 1857
OS COMPROMISOS DE ROSALÍA nos seus textos:
Coa terra
Todo o que tuvo un eco, unha voz, un runxido por leve que fose, con tal que chegase a conmoverme, todo esto me atrevín a cantar pra desir unha vez siquera, ós que sin razón nin conocemento algún nos desprezan, que a nosa terra é dina de alabanzas, e que a nosa lingua non é aquela que bastardean e champurran torpemente nas máis ilustradísimas provincias. Mais he aquí que o máis triste nesta cuestión é a falsedade con que fóra de aquí pintan así ós fillos de Galicia como a Galicia mesma, a quen xeneralmente xuzgan o máis despreciable e feio de España, cando acaso sea o máis hermoso e dino de alabanza.
Prólogo Cantares Gallegos
Cos seus
Libros enteiros poideran escribirse falando do eterno infortunio que afrixe os nosos aldeáns e mariñeiros, soia e verdadeira xente do traballo no noso país. Vin e sentín as súas penas como si fosen miñas.
Prólogo Follas Novas
Coas mulleres
Mais o que me conmoveu sempre, e polo tanto non podía deixar de ter un eco na miña poesía, foron as inumerables coitas das nosas mulleres.
A emigrazón i o Rei arrebátanlles de contino o amante, o irmán, o seu home . Soias o máis do tempo, tendo que traballar de sol a sol e sin axuda pra mal manterse, para manter ós seus fillos parecen condenadas a non atoparen nunca reposo se non na tomba.
Heroínas que viven e morren levando a cabo feitos marabillosos por sempre iñorados, pero cheos de milagres de amor e de abismos de perdón. Historias dinas de ser cantadas por mellores poetas do que eu son, e cuias santas harmonías deberan ser espresadas cunha soia nota e nunha soia corda, na corda do subrime, e na nota da delor. Anque sin forzas pra tanto, tentei algo deso, sobre todo no libro titulado As viudas dos vivos e as viudas dos mortos.
Prólogo Follas Novas
Coa lingua
Crerán algús que porque, como digo, tentei falar das cousas que se poden chamar homildes, é por que me esprico na nosa lengoa. Non é por eso. As multitudes dos nosos campos tardarán en ler estos versos, escritos a causa deles, pero só en certo modo pra eles. O que quixen foi falar unha vez máis das cousas da nosa terra, na nosa lengoa, e pagar en certo modo o aprecio e cariño que os Cantares Gallegos despertaron en algúns entusiastas. Aceptárono i, o que é máis, aceptárono contentos, e eu comprendín que desde ese momento quedaba obrigada a que non fose o primeiro i o último. Non era cousa de chamar as xentes á guerra e desertar da bandeira que eu mesma levantara.
Prólogo Follas Novas
A seguir traballaremos cos textos do panel 9 titulado: Rosalía e o mar. Analizamos na aula as distintas simboloxía sou significados do mar na obra de Rosalía.
Na nosa loita contra os prexuízos imos ver se temos a mente abera a escoitar todo tipo de música e como non procurar coñecer a nosa música a música en galego.
Comecemos cunha breve panorámica e cun informe sobre a nosa música:
TRABALLO: Presentar o esquema do traballo persoal antes do 8 de marzo.
O esquema seguirá o seguinte criterio: Xira arredor de catro estilos musicais distintos e catro pezas a escoller coa súa xustificación previa en cada unha delas.
Que relación garda o mes de febreiro cos lobos? Cal é o motivo que no Entroido galego apareza a figura do lobo?
Hoxe descubriremos como as Lupercales que celebraban os romanos ao deus da fertilidade pode coincidir nas súas raíces co tradicional entroido de Galicia. Os romanos na antigüidade eran un pobo de pastores que temían ao lobo e de feito tiñan un deus denominado Luperco da fertilidade e dos rabaños, ao cal rendían culto no mes de febreiro dun xeito moi semellante ao que se segue a celebrar nalgunhas das zonas onde mellor se conserva o entroido tradicional de Galicia. Falamos dos peliqueiros de Laza ou dos cigarróns de Verín que saen ás rúas cunhas máscaras moi particulares nas que debe haber unha fera pintada (un lobo habitualmente como animal totémico temido en toda Europa). Estas máscaras perseguen aos viandantes fustigándoos e danlles cos látegos mentres fan soar as chocas profusamente.
Este parecido indica que este tipo de ritual estaba estendido por toda Europa entre os pobos pastores, lembrade que Galicia, unha terra de montes, ten aínda hoxe unha actividae pastoril moi notable.
A adolescencia é unha etapa crucial para moitas cousas, tamén para establecer unha relación determinada coa nosa lingua, xa que nesta banda de idade é cando se produce a opción lingüística que logo tenderá a perpetuarse. Por iso este libro parece axeitado afrontalo neste curso.
Trátase dun texto que procura combater as simplificacións e os prexuízos vixentes aínda no século XXI, opinións lingüísticas baseadas en xuízos erróneos de poderosa inercia que malia estaren superadas, demostrada a súa falsidade, seguen tendo un eco notable na opinión pública de hoxe, especialmente entre os sectores máis novos da sociedade, unha das razóns da perda de falantes entre a mocidade. O futuro do galego está na xente nova, sodes os falantes do mañá, a continuidade da lingua está condicionada porque a acollades conservedes e usedes libres de simplificacións e prexuízos.
As ideas e opinións sobre a lingua galega que temos os galegos son moi variadas. Tamén é verdade que moitas veces as opinións que posuímos non son nosas, son prestadas. Adoptamos a que soe ser maioritaria ou que cremos que comparten a maioría das persoas (se todos pensan así, debe ser o correcto).Iso afórranos traballo. Pero coidado, porque iso pódenos enganar moi facilmente, adoptar unha opinión que cremos maioritaria non é garante de que sexa certa e nin tan sequera opinión da maioría (durante cantos séculos se pensou que a terra era plana?).
Este libro repara na importancia de convidar á reflexión, a pensar honradamente sobre o galego, esperando que nestas páxinas descubras elementos que che permitan crear unha opinión propia, túa, sen simplificacións , sen prexuízos sobre a lingua galega.
PREGUNTAS SOBRE O LIMIAR, Capítulo 1 e 2:
1-No primeiro capítulo na procura da verdade que se pretende combater: As _____________
2- Que tipo de exercicios usa o autor para axudar a evitalas?
3- Outro problema que se pretende resolver dende o inicio é a influencia das distorsións, de interpretar de xeito equivocado a realidade, é dicir , os prexuízos. Con que exercicio intenta axudar a superar este problema? Cres que é válido este método?
4- No capítulo segundo debes cubrir un pequeno recadro que aparece na páxina 29 antes de seguir lendo.
5- Despois de ler o capítulo podes ir respondendo en base a ese cadro as seguintes cuestións:
- Que teñen en común as linguas da primeira columna? E que comparten as da segunda?
6- Como se orixinaron as palabras bárbaro e bérbere? Cal é a etimoloxía da palabra algarabia?
7- Lembras algunha película, ademas da que se comenta na lectura, onde existan prexuízos lingüísticos evidentes? Explica polo menos un caso.
8- Existen linguas que soan ben e linguas que soan mal?
NORMALIZACIÓN LINGÚÍSTICA consiste nun conxunto de medidas e cambios que deben ter lugar para que o uso da lingua dun territorio xeográfico determinado chegue a todos os ámbitos da sociedade e as funcións habituais de calquera idioma.
Para que se produza un proceso de Normalización tanto deben adoptarse medidas por parte da Administración, como realizar cambios ou hábitos das persoas e da cidadanía no seu conxunto. Ambos, cidadáns e goberno, deben traballar á par para poñer en marcha leis que favorezan e promocionen a lingua, como tamén asentar e manter o compromiso de cada quen á hora de usar
máis a lingua, no noso caso o galego.
Fixémonos na gráfica 3 que axuntamos no que se observan algúns dos progresos logrados despois da morte de Franco e aprobada a oficialidade do galego e da súa introdución nas escolas.
NORMATIVIZACIÓN: O ESQUELETO DA FALA
Para que aumente o dominio do uso do galego non só debe darse un proceso de Normalización, cómpre que xogue o seu papel a Normativización da nosa fala.
Normativización é o asentamento ou fixación dunha ortografía, unha gramática e un dicionario que sirvan de modelos cultos que se poidan aprender e difundir (nas escolas, na TV, etc...). Unhas regras ou normas que a lingua precisa para que a fala non se vaia diluíndo e diversificando, tendencia que de non freala podería acabar facendo que desapareza. A norma é o esqueleto da lingua, as regras que indican que é correcto e que non o é á hora de usala. Que haxa unhas regras ou normas, non implica nin nega a posibilidade da existencia de diferentes variantes á hora de utilizar a lingua.
Actividades
- Completa o esquema das distintas normativas que se deron no galego dende o século XIX (na época de Rosalía) ata chegar á actual do galego estándar no 2003. Podes consultar o libro de texto na páxina 115 no poderás coñecer añgunah das características de cada un dos catro modelos:
Galego popularizante (época de Rosalía de Castro, Curros, Pondal)
Galego enxebrizante (na época das Irmandades da Fala e de Castelao).
Galego protoestándar (na época de Celso Emilio Ferreiro, ata 1970)
Galego estándar (de 1982 a 2003 os autores actuais: Manuel Rivas, Elena Gallego Abad, Lara Dopazo)
O ano pasado estudamos o decenso do uso do galego no século XX, como a lingua dos nosos bisavós e bisavoas, tamé a dos nosos avós e avoas sufriu un retroceso debido fundamentalmente ao Franquismo. A represión exercida durante os 40 anos da Ditadura de Franco coincidiu cunha forte desruralización e unha pegada moi importante de medios de comunicación como a radio e a TV que contribuíron a pretixias ao castelán e asentar prexuízos sobre o galego.
A volta da Democracia permitiu que se comezase a traballar nun proceso de Normalización tanto a nivel social que defende o seu uso en todos os ámbitos da sociedade, como a administraciónque legaliza o galego como idioma oficial en Galicia e o seu estudo nos centros escolares. A pesar dos esforzos o proceso de Normalización non está concluído.
ANALIZAR A SITUACIÓN ACTUAL A TRAVÉS DE GRÁFICAS
Observa o gráfico de máis arriba podemos indicar varais cuestións importantes que sucederon a finais do séculos XX, tras da volta da Democracia.
Sobre a lingua inicial:
1ª Non se frea a tendencia a perder o galego como lingua inicial ou primeira lingua entre as familias galegas (no ano 1992 falábase máis galego que no ano 2003)
2ª Pola contra o castelán medra en número de falantes neste período entre a xente máis nova.
3ª Aumenta tamén o número de falantes bilingües.
Sobre a lingua e o lugar de residencia no ano 2003:
1ª o galego é o idioma máis falado, pero só nos lugares ccon menos poboación, é dicir en territorios do rural.
2ª Nos núcleos urnamos con máis de 50.000 habitantes o castelán avantaxa ao galego como idioma de uso.
3ª Nas vilas de máis de 10.000 habitantes ou núcleos de poboación de menos de 50.000 o galego segue sendo a lingua maioritaria, pero cunha forte presenza xa do castelán.
ACTIVIDADES;
Máis datos noutros gráficos
- Na entrada sobre os conceptos Normalización Normativización poderás atopar outro gráfico sobre o dominio do galego entre 1992 e 2003. Procura facer un comentario semellante ao anterior contrastando os datos que se ofrecen nese gráfico.
.jpg)
