NON TE ESQUEZAS:
Para estudar os verbos hai que seguir dous pasos:
- aprender ben os nomes dos tempos
- asociar a eses nomes as características modais-temporais.
Que é unha característica modal temporal?
Un exemplo:
anda-RA- mos / come-RA-s / parti-RA-des -RA-(é a característica do tempo de antepretérito ou pluscuamperfecto para todos os verbos en galego)
A seguir fíxate nos nomes dos tempos e as características que debes memorizar para cada tempo; con isto aprenderás a conxugar rapidamente:
Aprender o nome dos 10 tempos verbais que ten o galego:
6 do INDICATIVO
Presente (sen característica, raíz e desinencias)
Pretérito-perfecto ou pasado (desinencias especiais)
Futuro (antigo suma de infinitivo + hei/has...)
Copretérito ou Imperfecto -BA- (1ª) -ÍA- (2ªe 3ª)
Antepretérito ou Pluscuamperfecto -RA-
Pospretérito ou Condiciona l-RÍA-
3 do SUBXUNTIVO
Presente E (1ª) / A (2ª)
Pretérito ou perfecto ou pasado -SE-
Futuro (nos verbos regulares é tamén Infinitivo conxugado) -R-
Despois de traballar na aula coa lectura do tema 4 do libro... Cal é o anuncio deste ano?
Cal é o punto de partida deste último anuncio de Vivamos como Galegos? Quen o protagoniza este ano?
Que quere dicir a expresión "ser un toxo"?
Que quere dicir "enchenta"?
Que invitan a facer a toda Galicia?
Enumera todos os amuletos que se citan no anuncio.
Este ano ten un epílogo cal é o seu contido? A quen vai dirixido?
Cal é a tradición maís popular do noso Nadal?
O canto de panxoliñas é unha das manifestacións tradicionais máis común en todo o territorio de Galicia.
Panxoliñas, vilancicos, manueles, aguinaldos, cantar os reis son algunhas das denominacións tradicionais que nos indican a diversidade de cantos que teñen unha temática tam´ne moi semellante. Despois de escoitar o exemplo que puxemos. Cal cres que será?
UN APUNTAMENTO SOBRE O IDIOMA NAS CANTIGAS DE NADAL
O idioma galego era usado nos vilancicos do Renacemento e do Barroco nas catedrais de Lisboa, Zaragoza ou Toledo e o idioma dalgúns cantos de Nadal tradicionais en Galicia pola contra se conservan en castelán.
Por que?
Por influencia dunha liturxia que os curas exercían en castelán aínda sendo galegos porque eran os cantos relixiosos eran textos sacados dos evanxeos e estes estaban escritos en castelán.
Definir e saber analizar nacen os Estereotipos e Prexuízos páx, 22-23
Exercicios de identificar prexuízos lingüísticos.
UNIDADE 2
Os nomes das cousas: A música páx. 40
Denotación e connotación, páx. 41
Lingua e sociedade: Interferencias lingüísticas. O conflito lingüístico e clasificación de interferencias: fonñeticas, morfolóxicas, sintácticas, ortogrñaficas, léxicas (identificar exemplos) páx, 42-43
Neste repaso imos lembrar o que hai que aprender do verbo en galego.
As 3 conxugacións, os 3 modos, os 10 tempos (6 de indicativo, 3 de subxuntivo e o Imperativo). Lembrar tamén as formas non persoais do verbo e o noso infinitivo conxugado.
O 80% dos verbos son verbos regulares polo que é moi doado aprender a estrutura de modos e tempos para poder conxugalos con soltura. Podes consultar o enlace seguinte coa conxugación de distintos modelos de verbos regulares
Estas vogais diferéncianse na pronuncia, pero non na escritura, xa que o galego só ten cinco letras para representar as vogais (i, e, a, o, u); deste xeito a letra e representa tanto ao e aberto /ɛ/ coma ao e pechado /e/, e o mesmo ocorre co o, que pode ser aberto /ɔ/ ou pechado /o/.
Algunhas diferenzas que debes ter en conta para comezar a diferencialas:
Teñen vogal media aberta as palabras que levan acento diacrítico. Exs.: bóla, cómpre, dó, é, fóra, nó, nós, óso, pé, póla, présa, sé, só, vén, vés, vós.
A única excepción é o verbo pór (poñer) con o fechado.
Cando a vogal media procede dun Ĕ ou dun Ŏ latino, polo xeral temos en galego unha vogal media aberta e en castelán, un ditongo: certo, dez, deserto, destra, fel, ferro, festa, herba, hedra, inverno, lebre, mel, neto, neve, néboa, pel, pedra, sempre, sete, servo, terra, corno, logo, morte, nove, porco, proba, rogo, roda, escola, sogra, sorte.
Pero hai palabras que ditongan en castelán como: fonte, conto co -o medio pechado.
Se tes curiosidade, podes saber máis consultando os seguintes vídeos:
Debemos repasar o xénero e o número tanto para substantivos como para adxectivos porque con frecuencia galego e castelán non coinciden e hhai qu evitar as interferencias para lograr un grao de competencia lingüística axeitado. Podes ler no seguinte enlace a teoría ademais de observar numerosos exemplos O XÉNERO E NÚMERO DOS SUBSTANTIVOS
SUBSTANTIVOS MASCULINOS E FEMININOS EN GALEGO
Sonmasculinos en galego:
- Os nomes das letras ( o a, o eme...)
- Os substantivos acabados en -ote (o pote, o dote) e os acabados en -me (o arame, o costume...)
- Os nomes dos ríos, montes, cabos, océanos, mares e puntos cardinais (O Courel, O Atlántico...)
Son femininos en galego:
- Os substantivos acabados en -xe agás o traxe, o paxe e o garaxe (a paisaxe, a viaxe...).
- os acabados en -se (a analise, a parentese, a crise...)
Os acabados en -ite (a hepatite, a larinxite...)
- Tamén case todas as árbores froiteiras ( a pereira, a laranxeira, a cerdeira...) aínda que existen excepcións (o castiñeiro, o limoeiro, o pexegueiro...)
AS REGRAS DE CONSTRUCIÓN DO FEMININO:
- A regra máis frecuente na formación do xénero feminino é substituír a vogal do masculino por -a (lobo/ loba, xefe, xefa...).
- Os subtantivos acabados en vogal tónica ou -r engaden -a (avó/ avoa, doutor/doutora).
- Os substantivos rematados en -n
poden conservar o -n e engadir -a (bailarín/bailarina). poden perdelo (irmán/irmá, alemán/alemá)
- Os susbtantivos rematados en -ano fan feminino en - ana (humano/ humana, romano/romana).
- Algúns substantivos forman o feminino mediante sufixos - esa, -iña (abade/abadesa, galo/galiña)
-Algúns substantivos teñen unha palabra distinta para o masculino e para o feminino (home/muller/ cabalo/égoa).
- Hai substantivos que se distinguen ao engadir macho-femia ( formiga macho/formiga femia)
- Algúns substantivos forman o xénero antepoñendo os artigos o/a (o pianista/a pianista, o atleta/a atleta).
- Os susbtantivos rematados en vogal ou en -n engaden un -s (casa/casas, can/cans)
- Os susbtantivos rematados en - ou en -z ou en -s engaden -es (mar/mares, cruz/ cruces, país/ países)
Ollo cos rematados en -L
- Os substantivos monosílabos ou polisílabos graves engaden -s (sol/soles, túnel/túneles)
- Os susbtantivos agudos rematados en -l substitúen o -l por un -is (anel/aneis)
-Os susbtantivos agudos renatados en -il substitúen o -l por -s (fusil/fusís)
QUE É A MÚSICA GALEGA?
Evidentemente a música que usa a lingua galega á que poderíamos engadir aquela música que feita por galegos/as parte ou ten moi presente a terra e a cultura propias. Pois ben que temas, grupos, autores ou intérpretes coñeces dos seguintes estilos musicais?
INSTRUMENTOS POPULARES GALEGOS
Comezamos a nosa andaina pola música galega sabendo algo máis de instrumentos populares propios de Galicia. Son os que usou o pobo para realizar as súas manifestaciois festivas, transmitidos por tradición ao longo do tempo, usados desde fai séculos na nosa terra.
A VOZ E O CANTO TRADICIONAL EN GALEGO
Investiga quen é Dorothe Schubarth despois de ver este documento:
Hoxe de todos os cantos con pandeiras herdados dunha antiga tradición que chega ata a Idade Media, segue a nosa música producindo cantigas que chegan lonxe como, por exemplo, as que cantan as Tanxugueiras, escollidas polas redes para representar ao Estado Español en Eurovisión en 2022.
