A toponimia é unha das facetas do léxico galego máis interesantes e máis ricas.
Lembramos o esforzo que fixemos o curso pasado para abordar este tema en homenaxe a Elixio Rivas:
FALANDO DA TOPONIMIA DE MARÍN é unha representación da Aula de Teatro San Narciso de 2º da ESO A e B que realizamos con motivo da Homenaxe a Elixio Rivas o 21 de xuño de 2021 dentro do proxecto de recuperación dos 1000 topónimos para Marín.
Trata de explicar a estreita relación que hai entre a Toponimia e a historia de Marín.
ACTÚAN
As Meigas da Lingua e o Meigo: Carla Núñez, Rocío López e Samuel López (que xenerosamente susbtituiu maxistralmente á terceira Meiga: Greta Sampedro algo que lle agredeceremos eternamente)
Daniel Malvar e Noa Pazos (home e muller da prehistoria). Castrexos: Alex Díaz, Abel Martínez e Guillermo Gómez (finalmente non puído actuar Claudia Vázquez).
Romanos: Hugo Chorne e Hugo Torío, David Graña e Daniel Area.
Marinus e Mariña: Pablo Maquieira e Sara Catalán.
Cristiás: Paola Rosales, Alejandra Blanco, Sabela García e Daniela Vilán.
Xermánicos: Alberto Moledo e Alba Capa
Mariñeiros: Óscar Mathieu e Victor Veloso
Nobres: Ángel Bugallo e David Fuentes.
Brais Jul: O Mouro e o Normando.
Diego Arias e Sabela: Breixo Pazos e Mar Madero
Monxes: Alejandro Acuña e Guillermo Ramos (tamén é Hermes)
Muller de Marín: Claudia Cárcer.
San Miguel: Iago Otero
As rapazas de 2º ESO B son tamén mulleres de Cantodarea.
Os rapaces de 2º B son tamén o Gremio dos mareantes danzantes marinenses.
Podemos establecer distintos criterios para clasificar os topónimos pola entidade (tamaño do territorio ao que se fai referencia) xa falamos de: Macrotopónimos: Galicia, Pontevedra(provincia), Marín Microtopónimos: Chan do Monte, A Mouta…
Pero as tipoloxías máis usuais responden a: A) Tipos de topónimos segundo o seu significado B) Tipos de topónimos segundo á etapa ou época da súa orixe
A) Seguindo a Elixio Rivas e atendendo ao significado, usaremos a seguinte tipoloxía:
Oronimia ou orotopónimos: Referidos a xeografía ou forma do terreo (As Pedreiras, Arealonga, Penizas, Cantodarea, Mogor, Chan do Monte, O Montecelo, Seixo, O Tombo…)
Hidronimia ou hidrotopónimos: relacionados coa auga (Fonfría, A Lagoa, As Regueiras, Sar…)
Fitonimia ou fitotopónimos: relacionados coa vexetación (O Carballal, O Cerqueiro, O Fragueiro, O Loureiro, O Souto, O Toxal, O Xestal…)
Zoonimia ou zootopónimos: relacionados con animais (O Cabalón, O Chirléu, O Formigoso, A Moscosa, Niñada, A Toupeira…)
Antrotopónimos (etnotopónimos): Derivados de nomes de persoas, xentilicios ( Ardán, Novexil, Omil, Pidre, Marín, Mimáns, O Rial…)
Haxiotopónimos: Relacionados coa relixión (San Xián, O Santo, As Cregas, Santomé…)
Situación e aspecto: Descrición do espazo (Asperela, Branco, Cabodavila, A Costa, Redondo…)
Agrícolas e servidume: Patrimonio, oficios e usos agrícolas ou poboacionais (Agrela, Batán, A Calzada, O Campo, A Corredoira, Currás, A Pastoriza, A Pesqueira…)
B) Seguindo a Elixio Rivas e atendendo á orixe ou etapa de nacemento, imos falar dos seguintes tipos de topónimos sen entrar a máis profundidades nesta tipoloxía realmente complexa e aberta a debates:
Topónimos segundo á etapa ou época da súa orixe antes ou despois de Roma:
PRERROMANOS:
a) Preindoeuropeos
b) Prerromanos
c) Proto e Pre céltico
d) Ilirio (ambro-lígur)
POSROMANOS:
a) Latinos
b) Xermánicos (superestrato)
c) Árabes
d) Procedencia moderna
Características que presentan ambos grupos:
PRERROMANOS:
a) Menos abundante.
b) Rara vez conectada coa lingua actual.
c) Opaca no seu significado.
d) Cunha raíz pouco alterada e fácil de
identificar.
e) Adoitan ser orónimos e hidrónimos.
POSROMANOS:
a) Máis abondosos
b) Máis conexión coa lingua actual
c) Un significado máis transparente.
d) Cunha raíz máis alterada e algo máis
difícil de identificar.
e) Son de calquera tipoloxía, máis escasos
orónimos e hidrónimos
Imos traballar coa Toponimia, os nomes dos lugares, cos que nomeamos o territorio.
Que significa esta palabra que vén do grego?
τόπος (tópos, «lugar») e ὄνομα (ónoma, «nome»)
Pois has de saber que Galicia conserva máis de 2.000000 de topónimos, un patrimonio enorme a conservar.
O obxectivo logo será contribuír ao coñecemento, difusión e conservación deste gran legado, parte do noso patrimonio, un tesouro por descubrir.
Imos comezar por entender que hai dous tipos de topónimos:
- Macrotopónimos: Nomes de concellos, por exemplo.
- Microtopónimos: Nomes de fontes, leiras...
Logo Galicia ou o nome das Provincias nas que se divide son macrotopónimos.
Tamén sabemos que as provincias podemos dividilas en concellos.
Pero os concellos podemos dividilos á vez en parroquias:
- Que é unha parroquia? Bótalle un ollo a división por parroquias do concello de Marín.Trátase dunha división do territorio moi antiga entre política e relixiosa, por iso a cada parroquia se adscribe unha advocación dun santo ou da virxe (data do século VI no que Teodomiro un rei suevo da Gallaecia fixo o Parroquiale Sueborum).
A palabra parroquia tamén ten que ver co grego:parochia paroikesis "veciñanza" de παρά (para: arredor de) e οἶκος (oicos:casa)
ACTIVIDADES A REALIZAR:
1- En que concello vivo eu?
2- En que parroquia está a miña casa?
3- As parroquias tamén se dividen en lugares. Imos ver un exemplo dun lugar. O nose colexio está no concello de Marín, na parroquia de Mogor e no lugar de Chan do Monte.
Averigua como se chama o lugar onde está situada a túa casa, non a rúa, o lugar.
4- Logo procura coñecer ata 10 lugares máis que sexan colindantes, que estean arredor do lugar onde ti vives.
Sabías que...
A toponimia en Galicia é a máis rica da Península. En Galicia conservamos a metade dos topónimos do conxunto do Estado?
Sabías que...
A toponimia de Marín foi a primeira en contar cun estudo propio feito por Elixio Rivas dende o Colexio San Narciso ?
Imos logo fachendear de topónimos!
Traballo en grupo ou individual.
A) Preparamos os contidos para realizar unha gravación explicando 10 topónimos de Marín.
Os lugares nos que ti vives, os espazos nos que te moves a diario teñen nome, imos saber por que se chaman así.
Procurar a orixe de 1O topónimos e coñecer a súa orixe:
- Preromana, latina, xermánica, árabe, lingua romance...
Procurar o seu significado:
- Que quere dicir o topónimo se é un orónimo (describe a forma do terreo) ou antropónimo ( deriva do nome dunha persoa), ou un zootopónimo (ten relación con algún animal), ou fitotopónimo ( aluden ás árbores), ou hidrotopónimos(fan referencia á auga, ríos), haxiotopónimos (levan o nome dun santo ou construcións relixiosas), etc...
Se eles o fixeron por que non o intentamos nós tamén?
Presentación do traballo: Unha vez preparado o texto cos des topónimos escollidos, estudados e documentados, imos rodar
un vídeo cun móbil para podelo proxectar na aula.
Categoría: TOPONIMIA - Publicado o 13-02-2019 06:25
O nome dos habitantes dun lugar ten moito que ver coa TOPONIMIA, claro está. Xa sabemos qu een Galicia temos máis da metade dos topónimos de todo o Estado Español polo tanto temos que ter un bo número de xentilicios galegos.
Na páxina 133 do tema 6 do noso libro de texto aparece unha interesante entrada relacionada coa toponimia e a antropominia.
Unha das actividades que xa realizamos na aula foi coñecer a orixe e o significado do noso nome.
Pero aínda non indagamos sobre os nomes das parroquias do noso concello e a súa orixe.
Ardán (Santa María) |
O Campo (Santa María) |
Marín (San Xián) |
Marín (Santa María do Porto) |
Mogor (San Xurxo) |
San Tomé de Piñeiro (San Tomé) |
Seixo (Nosa Señora do Carme)
Na aula falamos de que os nomes non se deben deturpar e a importancia dos nomes de lugar pola información que nos transmiten. Concellos como o Carballiño, coa súa festa do polbo, e da súa relación con Marín a través do Priorato (un microtopónimo).
Sabías que...
grazas ao estudo dos topónimos usados por Colón no denominado descubrimento de América, á hora de renomear os lugares que ía incorporando á Coroa de Castela, os investigadores chegaron a conclusión de que era galego? Colón utilizou máis de 200 topónimos orixinarios das Rías Baixas.
TOPONIMIA
Este é un dos apartados que debemos coidar especialmnete pois é a Toponimia unha das partes do léxico máis rica e máis antiga do noso léxico.
Outro apartado relacionado intimamente coa toponimia é o do xentilicio. Onde ás veces castelanizamos a forma ou simplesmente a descoñecemos. Para que isto non pase imos poder consultar esta entrada de xentilicios galegos
