|
|
|
|
|
|
XXVIII |
|
 A ELAS E A CUNQUEIRO
1991
?Soñou toda-las cousas invisibles,
e no que toca ó home,
viu indiferente pasar ós que non se lle semellaban.
E cando lle chegou a hora,
soñando estaba un país onde chovían volvoretas
pra que se fixese a luz.
E a luz foi feita.
Agora el mesmo, na sombra perdido,
fada é, e fantasma e vagabundo,
por quen adeprenden a guiarse as estrelas.?
Álvaro Cunqueiro
Un poema pode ser unha pequena ou grande peza teatral. E as imaxes que proxecta, sen necesidade de DVD, anque si de lector, adiantáronse ó audiovisual en séculos. E Álvaro Cunqueiro, poeta e dramaturgo potentísimo, é un bo exemplo.
Levar ó escenario a poesía ten enormes riscos. A literatura en xeral, mesmo a mal chamada literatura dramática na que prima o literario sobre o teatral, escórnase contra a cuarta parede, sen ser quen de ferila. E un poema expresado con artificios teatrais corre o mesmo perigo. ¿Onde e como atopar o camiño posible, ou mesmo imposible?
Con Cunqueiro (e non só con el), falando dos seus poemas neste caso, o camiño está nas súas palabras feitas imaxes, sensacións, sentimentos, intuicións... E dicir que o intérprete xustamente as interprete, as faga súas, mesmo traizoando visións establecidas polos críticos literarios e polos profesores de literatura. E incluso, por que non, desentendéndose do que quixo ou non quixo dicir o autor, pra proxectar as visións pasadas pola peneira das vísceras, nunca polo intelecto, do atrevido interprete.
Na estrea en Mondoñedo do recital poético-musical ?A elas e a Cunqueiro?, que é do que estou a falar, vivín unha experiencia relixiosa (hai un cura por medio), á hora de escoitar os comentarios ó remate da representación. Tratábase do poema que di: ?Díxenlle á rula: PASE MIÑA SEÑORA! E foise polo medio e medio do outono, por entre as bidueiras, sobre o río. O meu anxo da garda, coas azas sob o brazo dereito, na man esquerda a calabaciña da auga, ollando á rula irse, comentou:
- Calquera día sin decatarte do que fas, dices: PASE MIÑA SEÑORA! E é a alma túa a quen despides como un ave nunha mañán de primavera ou nun serán de outono.? Mentres que na primeira parte quen falaba era o seductor, a voz do anxo da garda a min soábame a algo máis das tebras. E así o expresaba. O mentado cura mindoniense, un estudioso da obra de Cunqueiro segundo me dixeron, soamente me manifestou o seu desacordo coa miña interpretación dese poema. Entendino ben, vindo de quen viña, xa que facer do anxo un demo tiña o seu aquel. Pero estou convencido que logo, na súa soidade conventual, aquel cura sabio daríalle máis dunha volta o poema da rula.
A escolla dos poemas, e a orde na representación obedecía non a criterios cronolóxicos nin estilísticos, senón a criterios, no meu entender, vitais, a xeito de biografía sentimental, non literaria. A posible arbitrariedade prós literatos (e aquela representación contaba con moitos deles no público) estaba servida. Pero un dato fundamental recibino dos parentes directos de Cunqueiro, que cos ollos mollados, viñeron a dicirme da emoción compartida. O recital duraba hora e media, pero como tiven ocasións de comprobar con públicos moi diversos, mantiña o interese da xente. E xa é difícil que isto aconteza.
O PROCESO CREATIVO
Feita a escolla e a ordenación dos textos, o primeiro foi descubrir, deixarme posuír polo ritmo que estes parecían suxerir. E polas músicas que semellaban soar no corazón dos versos. Así foi que gravamos as palabras, e logo naceu a súa expresión musical, que dous espléndidos músicos como Santi Pintos, na arpa, e Cesar Martinez, no piano, a guitarra e algo de sintetizadores, inventaron ou arranxaron xenialmente.
Das músicas con referencias medievais pasabamos ó rap, ou a Mozart, a new way ou os temas tradicionais galegos. Quen decidía era a palabra, interpretada, do poeta, sen máis ataduras.
Foi un proceso de intenso traballo, no estudio improvisado no piso de Cesar, que aínda non tiña o de gravación actual. As entradas medidas, os momentos instrumentais, a creación do clímax que nos pedía o corpo ós tres, foron dando vida a un traballo que sentiamos moi noso, e moi de Cunqueiro.
E unhas grandes teas pintadas pola artista plástica Monse Amigo, que convidaban a unha viaxe polas estacións do ano, que era como dicir polas estacións da vida, iluminadas ou suxeridas pola sensibilidade dende a mesa de luces de Quique Orosa, arroupaban aquel mundo inventado, ou soñado, gracias ó mindoniense.
A implicación era tal, que como mostra, un comentario que me fixeron os compañeiros: ?non podes beber auga da botella, ten que ser dun vaso de cristal?. E así foi, tiñan razón.
AS FUNCIÓNS DE ?A ELAS...?
Fixemos moitas funcións co Cunqueiro. Era o ano do décimo aniversario da súa morte, do seu oitenta cumpleanos, e no que lle dedicaron o Día das Letras Galegas. Ás veces, un certo oportunismo remata por ser oportuno, e coido eu que así foi.
Nas funcións varias destinadas a participantes en simposios de eminentes estudiosos sobre o poeta, había algo diferente á hora de comunicarnos. Ou ó mellor era só unha impresión, non o sei certo. É comprensible que uns eruditos, que queimaron as cellas no estudio da obra de D. Álvaro, en moitos casos se visen estrañados polo atrevemento duns comediantes e músicos dando unha lectura pouco ortodoxa e posiblemente aventurada do homenaxeado naquel 1991. Pero coido tamén que lles debeu resultar estimulante nalgunha medida. Alomenos así me pareceu polos comentarios que nos fixeron chegar.
Nos teatros, co público que por vontade propia se achegaba ó recital, a cousa comunicacional funcionaba sorprendentemente. As emocións eran compartidas e mutuas, podíanse tocar. A cuarta parede non era barreira ningunha, as cornadas das sensacións, ou das alucinacións, fendíana nunha viaxe de ida e volta.
E o mesmo, que xa é difícil, acontecía nas moitas representacións en salóns de actos universitarios ou de ensino medio. E cunha diferencia. A xente nova celebraba con risas as bromas que o poeta reparte nos seus versos, pra volver a un recollemento sincero. ¡Que enorme poder de seducción ten a palabra poética de Álvaro Cunqueiro!
|
|
|
|
|
| 1 Comentario(s) |
|
|
|
|
| Deixa o teu comentario |
|
|
|
|
|
