É un sábado de verao, non vai calor nin tampouco frío, está anubrado este 19 de agosto e moreas de turistas enchen de barullo o castelo do Castrodouro; pouco a pouco, os foráneos van marchando e a lingua vernácula imponse intramuros.
O castelo do Alfoz non vai pechar ás nove como de costume, ao contrario, ducias de persoas soben até o andar dos eventos, onde o elenco do Clube Teatral Elsinor ultima maquillaxes e indumentos.
Tras as fiestras anoitece amodiño malia que agosto vai medrado; semella que a luz diúrna pretendese asistir ao remate desta función que comezou puntualmente.
Derivas é un emparellamento sensacional para públicos avezados e sen prexuízos.
Mesturar Medea de Eurípides e O borracho de Otero Pedrayo nun mesmo espectáculo non ten porque resultar arriscado, sempre e cando se tivese a precaución de introducir un personaxe que exerza de Caronte entre dous mundos que poden presentarse distantes; aínda que despois de todo, o teatro é unha convención, e esta é unha sentenza que temos aprendido de Manuel Lourenzo, director da obra.
Esta adaptación lourenciana presenta un personaxe actual que exerce como ponte entre o poeta de Salamina e o señor de Trasalba. Tal é Herminia da CIG, trasunto dun individou real que o dramaturgo do Valadouro coñeceu ou sufreu nalgunha ocasión.
Herminia da CIG pode ser unha funcionaria, unha sindicalista liberada ou en definitiva, un deses seres que artella e controla cenáculos por un único motivo, vivir das cotas e dos tributos.
O devandito personaxe, interpretado maxistralmente por Cristina Fuentes, conduciu até a crúa actualidade un público que navegou entre Corinto e Amoeiro, e foino guiando de tal xeito, que algún espectador chegou a dubidar dos difusos límites entre o drama e e realidade. Eis a maxia do escenario; velaquí a grandeza do labor perfeccionado.
Coma sempre, decorado mínimo; coma sempre, escenario aproveitado dos espazos cotiáns; coma sempre, unha lección colosal de teatro.
Derivas gozou dun público entregado que brindou esa noite unha ovación para os anais do castelo do Castrodouro.

Hai agora dez anos, o desaparecido Francisco Casavella escribía Lo que sé de los vampiros nunha vivenda da Seara (parroquia de Mor); a devandita novela sería galardoada co Premio Nadal uns meses despois, en xaneiro de 2008.
Ao fío desta efeméride, detémonos a reflexionar sobre as pegadas que a literatura foi deixando nas parroquias do municipio alfocés, onde a primeira vista, o veciño desinformado non sería quen de situar máis aló de unha ou dúas referencias, porén, o vello Alfoz pode ser considerado territorio literario desde hai moitísimo tempo, e a achega das letras ás terras do Douro, afortunadamente, non cesa.
Continuando pola parroquia de Mor, debemos ter presente que un bo número de obras dramáticas de Manuel Lourenzo foron escritas, corrixidas ou revisadas ?na súa república de Vilaúde? (Armando Requeixo dixit), e lugares e topónimos do Valadouro enteiro son empregados e recreados nos textos deste xigante das letras.
Grazas ao castelo e ás súas connotacións mariscalianas (non sempre fieis ao rigor histórico), a parroquia do Castrodouro aparece mencionada en varias obras literarias de todos os tempos, desde O Mariscal. Traxedia histórica en verso, de Ramón Cabanillas e Antón Villar Ponte (auténtico drama fundacional) até en artigos xornalísticos de Manuel María.
Do mesmo xeito, A Frouseira (entre a sempre valeca parroquia de Santa Cilla e a alfocesa de Carballido), é nomeada por multitude de autores. Non en van, o profesor Antón Meilán no ano 2004, procedeu a soterrar un exemplar da súa obra O mito do mariscal Pardo de Cela. Historia, lendas e literatura na mítica montaña do pranto; unha ofrenda ao símbolo da resistencia na honra dos antepasados. Xa que logo, continúan a morar tesouros e misterios na Frouseira.
E se nos achegamos á parroquia de Lagoa, estaremos descubrindo as terras onde exerceu como párroco Celestino Cabarcos Suárez, O Bruxo dos Ermos, autor de Cóxegas e verdadeiro emblema da poesía popular nas terras valecas. Todo isto xa o temos referido en anteriores artigos mais esta parroquia agocha outros elementos con reminiscencias literarias.
En Lagoa existe unha edificación en ruínas onde, noutrora, Antonio Noriega Varela facía noite para solaz das súas apetencias, trátase da Casa das Mirixas. Quen sabe se aquelas estancias, hoxe practicamente devoradas polo mato, tiveron inspirado o poeta da montaña.
E retornando ao Castrodouro, antiga capital do Alfoz, necesariamente habémonos deter na Finca Galea, un estabelecemento de turismo rural inzado de fontes, penas e cachopos adicados a escritores de todos os tempos (Luís Seoane, Neira Vilas, Xesús Pisón, Paco Rivas?), e onde o xa citado Manuel María encontrara unha sorte de fogar.
De xeito que, os territorios literarios ou literaturizados, non sempre se chaman Manhattan, Transilvania ou El Raval, algún chámase tamén Alfoz, e apelídase do Castrodouro.

Cando aínda faltaban dous anos para que o ditador morrese en La Paz (que ironía!), na Galiza lanzábase unha noveliña intitulada A teima, unha obra de Carlos Durán publicada na vella colección Illa Nova da Editorial Galaxia; colección nada, por certo, hai agora sesenta anos.
Realmente e sen ánimo de desmerecer o devandito texto, coido que se trata dun conto longo antes ca dunha novela canónica, pois que o número de personaxes é mínimo, os escenarios descritos tampouco van alén duns poucos ?coa excepción dunha brillante evocación infantil onde a novela adquire unha categoría narrativa considérabel- e a trama é resolta de xeito monotemático.
O que resulta máis estraño é que en 1973 puidese ser publicado un texto que, sen reviravoltas nin metáforas, vén sendo un manual cangado de carraxe para a eliminación de caciques. Mágoa que corenta e catro anos despois continúe a resultar tan necesario coma pouco aplicado.
A primeira metade da narración pode chegar a resultar errática e mesmo tediosa, mais a situación é resolta nunha segunda parte, onde o autor concentrou recursos para gañar a atención do lector que, a pesar de todo, desexará desvelar o derradeiro parágrafo.
A presenza dalgún episodio onírico pode incluso achegarlle peso cualitativo a un texto, que por veces, mostra claramente a súa intención de novela psicolóxica; e a rentes das últimas páxinas, mesmo descubriremos trazos remotos do boom sudamericano.
Se hai unha imaxe descrita de forma maxistral en A teima, é a pasaxe da emigración e o retornado doente, onde a carga tráxica logrará conmover o lector máis impasíbel, evidenciando así a liñaxe familiar do autor, pois que o Carlos Durâo ?como se fai chamar na actualidade- procede dunha estirpe emigrante.
Esta especie de fábula pedagóxica foi ilustrada por Siro, nun tempo en que as novelas non renunciaban ás estampas entre as súas páxinas.