Teño a sensación de que na Comunidad de Madrid armaron a oficina do español coma quen monta un silo de mísiles terra ar. Ou mesmo, coma quen amuralla o manicomio, empecendo que calquera ápice de realidade vulnere a soneca febril dos internados.
O grande damnificado neste asunto, amais do peto do contribuínte, será o idioma castelán, empregado como ariete e prostituído, outra volta, por intereses e actitudes medievais.
Profeso querenza polo castelán e mais pola cidade de Madrid, realidades que hoxe en día usuarios e autoridades locais (non todos, endebén) converten en conceptos grotescos no nome dun amor desaforado, enfermizo e negador da realidade circundante.
Madrid precisa unha oficina da cordura. Hoxe, os grandes inimigos do castelán son os impostores que o manipulan sen o respectaren ou que o empregan sen a competencia atribuíbel a un falante nativo.
A escolla do responsábel da curiosa ocorrencia tamén dá que pensar, mais non me meterei en fonduras políticas, pois é esta unha bitácora literaria. Ficarei na tona da cuestión, onde radica o máis espantoso da cuestión. Todo isto, non deixa de me lembrar un caso curioso acontecido a comezos do XX; xa choveu.
Cóntase que Concha Piquer (València, 1906-Madrid, 1990), houbo de aprender o castelán antes de se converter nun referente da copla, pois, disque, a única lingua coa que ela estaba familiarizada era a valenciana.
Talvez, un proceso algo parecido deba experimentar o individuo valenciano que vai dirixir a suposta oficina do español, xa que polo visto as súas nocións acerca da lingua que deberá promocionar non son amplas.
Quen di amar o castelán debería, amais de o falar e o escribir coa máxima corrección posíbel, informarse das influencias que o nutriron e das circunstancias que o alzaron como lingua predominante do Estado.
O idioma castelán non precisa, afortunadamente, valedores, nomeadamente nos territorios onde as únicas ameazas están encarnadas por quen esgrimen o devandito idioma co obxectivo de tornaren uniforme o diverso.
Todo tipo de medios de comunicación (públicos e privados) empregan o castelán como lingua única no ámbito estatal, polo que a vixencia e fortaleza do idioma está asegurada desde hai séculos.
Das dezasete comunidades autónomas, máis da metade presentan “peculiaridades lingüísticas”, e é de xustiza recordar que non sempre contempladas co respecto e a atención precisas. Porén, calquera cuestionamento do equilibrio entre o castelán e as linguas veciñas esperta iras e temores, como se a defensa do propio supuxese o inmediato combate dos idiomas non vernáculos ou menos familiares.
Cunqueiro ideara a Oficina Lírica do Leste Galego, mais o mindoniense era, entre outras cousas e non todas edificantes, un sabio. Desgrazadamente, a oficina do español non parece ir ser dirixida por un sabio, nin moito menos semella ter sido confeccionada para dar cabida a persoas de altas miras e cranios ben nutridos. Todo o contrario, esa oficiniña da inquina gangrenada, da cativeza e o pago en especias, supón unha redundancia, talvez unha hipérbole tan absurda como pensar en fundar a oficina do realismo máxico na praza da Catedral de Mondoñedo.
Non é preciso fomentar o que de maneira natural goza de implantación e normalidade absoluta, sobre todo cando entidades como o Instituto Cervantes ou a tríade FundéuRAE protexen e divulgan a lingua de Castilla.
Non considero que estas oficinas do onanismo lingüístico vaian facer medrar o número de falantes; ao contrario, alimentarán a cautela ante as ansias de estender o xeralizado e pregoar o habitual.
Pobre castelán! Invocado por quen o ignoran como sistema lingüístico regulado mentres o agasallan con ofrendas innecesarias. Velaí unha ceremonia propia de fanáticos que no canto de profesar afecto sincero, involucionan cara á práctica da inmolación catártica.
Como di a cantiga popular:
“Quítate de la ventana, no seas tan ventanera, que la cuba del buen vino no necesita bandera”.

Paréceme que non somos poucos os que mantemos certo fetichismo con respecto aos nosos bolígrafos, lapis e obxectos de escritorio, ou cando menos, os que ostentamos manías afectivas.
No meu gobelete de bolis, rotuladores, regras e abrecartas, repousa, desde hai moito tempo, un lapis con publicidade dunha entidade bancaria. Hoxe, con moitas mancaduras e algúns centímetros menos, continúa aí, auxiliándome cando debo trazar letras efémeras. Mais non é este humilde fetiche o meu preferido.
Conservo un bolígrafo roller (de xel, como se denominan na actualidade) fabricado por aquela Inoxcrom que chegou a ser referencia para escolares e oficinistas.
Polo que sei, a firma catalá non pasa por bos momentos desde hai anos, con todo, unha cooperativa formada por operarios históricos mantén a marca con vida. Loor á súa teimosía!
Malia estar comigo desde comezos dos anos ’90 e terme acompañado na época universitaria, trátase dun modelo propio da década anterior, e o que é máis curioso: Non teño noción da maneira en que chegou até min tan amado obxecto.
O que me animou a compartir a estima que lle profeso a este rollerball Inoxcrom que pode non andar lonxe dos corenta anos, foi a exclamación proferida por un meu amigo estoutro día á saída dun acto literario.
"Aínda tes destes bolígrafos? Isto é unha reliquia!"
Tal expresou quen viña de presentar a súa última creación literaria.
A sorpresa destoutro gran consumidor de instrumentos de escritorio proporcionoume un pracer considerábel, pois o meu modesto utensilio espertou admiración nun coleccionista de plumas estilográficas, que, non sen pracer, afirmou conservar un destes roller Inoxcrom, malia non o usar por medo a esgotalo ou perdelo.
Cantos exemplares destes bolígrafos manterán vixencia? Se cadra, non moitos.
A recarga de tinta xa debo facela con cartuchos da marca Pilot, mais o rendemento da miña ferramenta continúa a ser impecábel, amais diso, a súa compaña conéctame con épocas idas e proxectos futuros. Porque un continúa a tomar apuntamentos como se o móbil só servise para telefonar, do mesmo xeito que emprega cadernos de todo tamaño e condición, malia que o seu teléfono intelixente goce dun teclado ansioso por mostrar o seu instinto libertino e reflectir o que lle peta; non, boli e papel aínda se fan imprescindíbeis para este devoto da caneta de tinta.
Malia ter sido dotado de tinta azul orixinariamente (posúe un punto indicativo desta cor), por veces recárgoo con tinta negra, a outra cor aceptada socialmente como regulamentaria. (En cantos exames teremos sido advertidos de que unicamente azul e negra eran as tintas admitidas?).
Tras ser interpelado sobre o lugar onde adquirir recambios de tan veterano obxecto, informei o meu amigo do lugar en que merco as canetas, pois tárdame velo usándoo a súa reliquia coa soltura que facilitan estes instrumentos cómodos e puídos até a refulxencia extrema.
Sinxeleza, funcionalidade, elegancia, sobriedade, brillo… Son algunhas das características do meu Inoxcrom de cor prata, un obxecto que tres décadas despois, continúa a facerme servizo e a contemplar o mundo desde o peto da miña camisa.

Andamos no 125 cabodano de Valentín Lamas Carvajal, un autor do que lera, até agora, o celebérrimo Catecismo do labrego, e do que veño de descubrir a Escolma Poética que a Biblioteca Básica da Cultura Galega de Galaxia publicou en 1983.
Para sermos exactos, realicei unha escolla instintiva na devandita Escolma, pois algunhas composicións, aínda gozando de interese, continúan o ronsel enxebrista e laudatorio doutros versificadores coetáneos. No entanto, achei verdadeiras xoias que degustei calmadamente; O falar das fadas pode supor un ilustrativo exemplo.
Encontrarémonos nesta colectánea cunha poesía narrativa, descritiva e mesmo pedagóxica, mais por riba de todo, teremos diante os ollos unha magna lección de etnografía.
Lamas Carvajal coñeceu o solpor do XIX e a rompente do XX, polo que puido asistir a usos e modos que hoxe constitúen materia de documentais e centros de interpretación. Só por iso pagará a pena achegarse a esta escolma poética lanzada pola Editorial Galaxia nos albores da Autonomía.
Unha boa mostra disto que sinalo é A desafío, o poema adicado á improvisación lúdica de coplas, esa tradición coñecida xa popularmente como regueifa.
Non en van, Lamas sería o auspiciador da primeira publicación periódica redactada integramente en galego, tal é O tío Marcos da Portela.
Mais don Valentín, por riba de bo atestador do seu tempo, non deixa de ser un acedo denunciante da situación social e política que lle tocou vivir. O caciquismo e a corrupción reciben nos seus poemas crúas e elaboradas filípicas, do mesmo xeito que critica o escurantismo sociolóxico para loar a ciencia con verdadeiro ímpeto, facendo fincapé, sobre todo, nas doenzas que daquela colidían coa superstición.
Desapareceron as antigas crenzas, no entanto, permanecen as doenzas sociais. Cómpre ler a don Valentín para avergoñármonos un chisco.

Ao longo da historia, en diversas ocasións os escritores houberon de asociárense en colectivos antifascistas ante a gravidade da situación (Golpe militar de 1936, II Gran Guerra…); actualmente, autores antifascistas encóntranse organizados e activos no Brasil, un lugar onde, como noutras partes do mundo, as formacións involucionistas e reaccionarias accederon ao poder ou pulan por o ocupar.
Nova Galiza fora un “Boletín Quincenal dos Escritores Galegos Antifascistas”, unha publicación auspiciada pola Generalitat de Catalunya entre 1937 e 1938, alarmantemente, oito décadas despois perentoriedades e latitudes cobran vixencia.
Si, presente e pasado parecen darse a man de xeito escabroso, e as solucións, complexas e sibilinas como adoitan nestes casos, pasarán pola autoorganización social e a solidariedade entre pobos.
Non só o fascismo, senón tamén esas vernizadas dereitas que aceptaron as “limitacións” da democracia, fan gala da súa repugnancia á cultura, ao saber e por riba de todo á popularización do coñecemento. Tristemente, Galiza é o mellor exemplo desta fobia.
A fascinación pola ignorancia fai que unha persoa culta sexa considerada perigosa, rara, inadaptada ou cando menos, molesta. No entanto, quen nunca mostrou interese pola cultura pasa por ser un cidadán homologado ao resto, un ser normal para entendérmonos.
A condena social da cultura e dos seus seguidores non está hoxe abeirada na represión, chégalle con banalizar gustos e catalogar como minoritaria ou impopular toda querenza allea aos reality show, aos influencer ou á Champions League.
Non pensemos que aqueles cidadáns ben considerados polos retrógrados han ser necesariamente persoas carentes de formación, non. Eses homes e mulleres que contemplan como superfluas as funcións teatrais, as conferencias, os concertos de música clásica, as exposicións pictóricas… Son, en moitas ocasións, os mesmos que nos asesoran sobre lexislación antes dun xuízo, quen analizan bacterias nun laboratorio, quen imparten clase nun instituto ou quen crean eficaces antivirus para computadores. Velaí o éxito do fascismo e mais das súas irmás menores.
Por iso, como noutras épocas da historia e tal como están facendo os escritores brasileiros agora mesmo, convén que a xente das letras entre no combate antifascista. Porque un bolígrafo, un teclado e un texto, supoñen óptimas ferramentas para a batalla. Non en van, os fascistas ódiannos, afortunadamente.

De como o xastre Bieito volveu pró Inferno é un relato de Ánxel Fole que ben podería terse escrito hoxe.
Releamos uns parágrafos: “(…) os enterradores e funerarios tiñan moito que facer, coma os médicos, cregos e boticarios” ou “O enterrador (…) non tiña brazos para cavar tanta sepultura”. Si, o autor lugués refírese á epidemia de gripe de 1918, unha evocadísima pandemia desde os inicios do ano pasado, cando o planeta se encolleu traumaticamente.
Nalgúns outros textos presentes en Contos da néboa percibiremos un hálito cunqueirán, no entanto, De como o xastre Bieito volveu pró Inferno é puro Poe.
Contos da néboa é unha obra publicada nos anos ’70, unha época na que o autor (xa no principio da senectude) beberá de moitas máis fontes literarias do que o fixo ao escribir as outras dúas colectáneas de contos, aló nos afastados ’50.
O descoidadísimo galego presente na obra toda propicia un prefacio onde o autor, consciente da masacre lingüística, pide desculpas pola ausencia de criterio á hora do emprego da linguaxe.
Volvendo ao conto da epidemia, o narrador lugués sitúa a acción na “vila de Ferreira”, localización que advirte como “puro convencionalismo”, e nesa misteriosa poboación unha historia tremebunda terá lugar.
Reler a Fole lembroume que Xosé Vizoso Vizoso, o histórico educador alfocés expulsado da docencia oficial como represalia política, tratara a don Ánxel, de quen adoitaba salientar que “era galeguista”.
Mais non é De como o xastre Bieito volveu pró Inferno o meu conto favorito nesta obra, senón O can que sentía saudades, un relato de deliciosa e delicada tenrura.
Sempre cómpre regresar a Ánxel Fole, non só polo particular xeito de contar, tamén pola rica hucha etnográfica que abre ante o lector. E nestes tempos de máscaras e temor ante os descoñecidos, as recreacións deste contista suporán un formidábel bálsamo e mais un necesario baño de tradición de noso.

Vén de se aprobar a nivel estatal unha lei sobre a eutanasia. Eutanasia, este termo de vigorosas reminiscencias helénicas, é unha palabra que non aparece na novela Acabadora, no entanto, non é preciso que a “boa morte” sexa nomeada no devandito texto, pois que o concepto sobrevoa a obra toda.
Contra o que se poida pensar nun primeiro momento, esta obra da sarda Michela Murgia non é unha novela agre nin anguriosa, ou, para sermos exactos, tales ánimos serán proporcionados nas mesmas doses que en calquera outra.
Accabadora (na súa versión orixinal) foi publicada en 2009, e nove anos despois apareceu traducida ao galego no selo Rinoceronte Editora.
Trátase dun texto ben ameno, perfectamente estruturado e puído con man sabia. Debo confesar que había tempo (desafortunadamente moito tempo) que non caía nas miñas mans unha novela encadrábel na alta literatura; endebén, dona Michela obrou o milagre. Non en van, durante o traxecto lector experimentei unha sensación esquecida, ese ímpeto de proceder a unha segunda lectura en rematando a primeira.
Quen goste da tradición, do folclore e dos costumes do rural europeo, atopará nesta novela unha auténtica apoteose da antropoloxía e a etnografía da nosa civilización. A superstición, esa primitiva forma de relixiosidade, goza en Acabadora dun verdadeiro lugar de culto e recreación.
Esta novela de profundo interese fálanos dunha Sardeña labrega e autosuficiente, non moi afastada da nosa realidade máis próxima. Agás polo seu carácter insular, o ámbito descrito (cos seus ciclos naturais e as súas pouquidades) non dista moito do rus dos pobos ibéricos.
Subxace, durante a obra toda, a constatación da sobrevivencia e a perseveranza dun país abandonado polo Estado, pola metrópole, e unicamente recordado á hora de extraer o preciso. No caso que nos ocupa, a cobizada materia prima eran homes para a guerra. Debemos ter presente que Michela Murgia distínguese por reclamar a soberanía para Sardeña.
Non só é unha lectura recomendábel Acabadora pola súa calidade, trátase amais diso, dunha obra ben acaída para os nosos días, uns tempos en que por fin, a lexislación condenou o padecemento.

Poli (Principal de los libros, 2021), a recentísima obra de Valentin Gendrot, supúxome talvez a lectura máis decepcionante dos últimos tempos.
Anúnciase este traballo como o diario dunha infiltración xornalística na policía francesa, porén, conforme o lector se adentra nos seus telegráficos capítulos, nada rechamante ou inesperado xorde da presunta operación secreta.
Para explicar a miña avaliación da obra deberei referir a teoría do “autogolpe”, tese suxerida por moitos en referencia ao célebre 23-F. Dise que o propio sistema artellou hai corenta anos un estremecemento colectivo, algo co que coutar de vez a arela social con respecto a futuros avances democráticos, estruturais e por riba de todo territoriais.
Como digo, lendo Poli experimentei a sensación de que a suposta infiltración non foi tal, senón unha coidada operación reivindicativa desde a propia institución policial.
Xa na faixa publicitaria da presente edición o propio autor confesa o seu desexo por desvelar dous grandes “tabús”: A violencia policial e os suicidios entre as forzas de seguranza.
Desde o primeiro momento Gendrot salienta a falta de medios dos axentes, a deterioración dos vehículos, a desmoralización xeral dos policías… E si, máis adiante fala de sistemáticos abusos policiais (unicamente describe casos contra poboación extranxeira ou de ascendencia inmigrante) e mais do doado que é hoxe chegar a engrosar as fileiras da policía francesa.
A mención de textos de apoio e mais de estatísticas é continua, impregnando a obra dun recendo a traballo escolar para o lycée. Por outra parte, o intento de transmitir unha imaxe humana e vulnerábel do policía tamén se torna fatigantemente reiterada, chegando incluso a querer xogárnola cun forzado diálogo en que outro axente lle recomenda ao escritor un libro (Le peur a changé de camp, O medo mudou de banda) sobre o terror padecido polos policías ante a súa presunta perda de poder diante os delincuentes.
Chega un momento en que o propio texto, xa absolutamente centrado no desleixo co que a administración pública xestiona os asuntos da police, parece tentar xustificar as actuacións inadecuadas pola frustración e o abandono.
Que queren que lles diga? Paréceme que os excesos policiais reflectidos neste libro, tristemente, resultan comúns a todas as policías do mundo. No entanto, deixaron de analizarse cuestións que no resto de Europa afectan aos diferentes corpos policiais e que non presumo alleas á realidade francesa: Corrupción vinculada ao narcotráfico, connivencia ou condescendencia con organizacións fascistas…
Direino dunha vez, considero que o verdadeiro e subrepticio obxectivo de Poli (Flic na versión orixinal) é dar a coñecer as problemáticas padecidas polos membros dos corpos policiais franceses, nin máis nin menos. Xaora, se esta denuncia pública a disimulamos coa carauta dunha infiltración para descubrir polis ruíns, a manobra resulta perfecta, tamén comercialmente falando.
Coido que desde agora, ademais do poli bo e do poli mao, deberemos desconfiar do poli lareto, un tipo indiscreto, mais, que só conta o que lle convén.
Galiñas serán, pero óleme a can.

Hai vinte anos, o xornal La Voz de Galicia ofrecía este titular: Antonio Gala asegura que se carteaba con Bin Laden. Aquela noticia, datada o 29 de outubro de 2001, reproducía certas declaracións vertidas polo escritor nunha entrevista televisiva.
Parece ser que o tal Bin Laden, atraído pola recreación da antiga Al-Ándalus ideada por don Antonio en El manuscrito carmesí, financiara a tradución ao árabe da devandita novela. Aproveitando a entrevista, o autor cordobés ofrecera afirmacións como: “Laden es una persona culta, atractiva, muy bien rodeada” ou “Las culpas no se pueden atribuir a una sola parte”.
Non teño constancia de que a raíz disto Antonio Gala fose chamado a declarar ou sometido a xuízo, nin moito menos encarcerado.
Xa na década seguinte, o mesmo autor considerou oportuno volver compartir a súa visión sobre a realidade árabe. Faríao a través de La tronera, a columna que mantiña no xornal El Mundo.
O 9 de xullo de 2015, nun artigo intitulado Examen de conciencia, don Antonio regalábanos frases deste teor: “Por muchas razones de peso, difíciles de enumerar sin entrar en batallas, yo siempre he preferido el mundo árabe.”. “Los abusos de árabes que no responden a una etiología ni a su configuración física y espiritual, ni a la estricta y dura (sí) respuesta a enemigos sagrados, por debajo o por encima de ellos…”. “La yihad es una forma lóbrega y siniestra de autodefensa o muertes sin piedad”; “¿Osama Bin Laden resultaba incomprensible? Había que conocerlo bien (…) sus equivocaciones el mar las ha blanqueado”.
Reitero: Non teño constancia de que o responsábel destas opinións fose chamado a declarar ou sometido a xuízo, nin moito menos encarcerado.
Non sei até que punto son acertadas, erradas ou consecuentes as devanditas reflexións, o que sei é que Gala as fixo con pleno convencemento e coa única intención de facer pedagoxía, e por riba de todo, de expresar o seu pensamento. Só por iso, ou nada máis e nada menos que por todo isto, considero que non son puníbeis, e por suposto, defendo que tales declaracións fosen televisadas e publicadas.
No entanto, hoxe, dous cultivadores da poesía rapeada sofren os rigores dunha xustiza grotesca que, mentres contempla a fuxida de grandes defraudadores, persegue pequenos xograres.
Dentro de varias décadas, todo isto será analizado coma un sainete propio da “segunda transición” que vivimos sen o saber.
Se traemos esta cuestión a Vasoiras de xibarda é porque o rap, como toda actividade poética, pertence ao ámbito da literatura, e polo tanto os seus expoñentes, independentemente da súa calidade, non deixan de seren escritores. Por outra banda, o episodio que nos serviu para iniciar este artigo de opinión forma parte da historia da literatura.
Agora, permítaseme sobardar durante unhas liñas o cometido da bitácora.
O réxime está a caer e as súas derradeiras convulsións tentan esmagar a evidencia. Un sistema de profunda inspiración medieval (tal é unha monarquía de aberrantes orixes) fende irremediabelmente; as formacións que sostiveron a entelequia e que se nutriron cumpridamente de silencios, complicidades e horrores por contar, ven comprometido o seu futuro debido á crecente frustración social e ás excrecencias ideolóxicas fomentadas por esas mesmas organizacións. Si; algo ben parecido viviuse hai algo menos de cincuenta anos, mais polo visto quedaran asuntos por resolver.
Contemos os días para chegarmos o máis axiña posíbel ao momento de poder falar en absoluta liberdade, de armarlles coplas aos bandidos e de rapear acedas críticas sociais, tal e como se fixo desde tempos inmemoriais a través da improvisación oral, dos cantares de cego ou da lírica popular.
Quen dixo que todo isto non supón unha boa semente literaria?

Desatouse unha pequena polémica estes días atrás pola ocorrencia da veciñanza de Candín, un municipio berciano que saltou aos medios porque, segundo din, desexan mudar o nome do concello polo de Ancares.
Permítaseme un excurso: Candín pertence administrativamente á provincia de León, e as súas parroquias denomínanse Sorbeira, Lumeiras, Espiñeireda, Valouta, etc. Digresión rematada.
A cuestión, é que outras localidades da cadea montañosa dos Ancares rexeitan que un territorio concreto se arrogue un topónimo colectivo. Infinidade de aldeas e numerosos municipios (esparexidos por tres comunidades autónomas!) sábense ancareses, e intúen que ceder o topónimo a uns poucos só traería confusións, tanto para a cidadanía local dentro dunhas cantas xeracións, como para os visitantes desde o primeiro momento. Acontecería que transcorrido un tempo, os naturais do municipio que levase o nome da serra toda consideraríanse auténticos ancareses, en detrimento do resto de habitantes do cordal. Do mesmo xeito, moitos foráneos deixarían de saber que ao visitar O Cebreiro, Navia de Suarna, Ibias ou Fabeiro, xa están coñecendo unha parte dos Ancares.
Mais, o motivo de traer a anécdota a esta bitácora literaria non é o de expresar unha opinión sobre tal cuestión, pois falaremos noutra ocasión da Galiza irredenta ou estremeira, senón advertir sobre os danos que pode chegar a causar un topónimo usurpado ou situado de maneira inadecuada.
Se aquí, neste norte galaico bañado polo Cantábrico e oxixenado feramente polo nordés, ningún concello concreto se denomina O Xistral ou A Mariña, tampouco O Valadouro debería constituír a denominación oficial de ningunha entidade municipal.
A razón non precisa moitas explicacións. A comarca do Valadouro comprende, do mesmo xeito que Os Ancares, varios municipios.
Para expor as argumentacións, igual que para as entender, non é preciso ser xeógrafo, sociólogo ou lingüista, chega con prestar atención a unha realidade que bate de fronte cun nomenclátor tan equívoco como inxusto.
Santa Cilla do Valadouro, a parroquia que nos facilita o acceso á Frouseira, pertence oficialmente ao Concello de Foz, do mesmo xeito que a de Santo Acisco. Sen dúbida algunha, esta última localidade tamén forma parte da planicie valadouresa.
As parroquias por onde discorre boa parte do río Douro pertencen ao Concello do Alfoz do Castrodouro, municipio onde tamén se asentan A Veigadouro e unha parte substancial da Grandadouro, xa que logo, a toponimia achega nocións inequívocas.
Na paremioloxía popular, por outra banda, a mindoniense parroquia de Oirán noméase tamén como lugar aveciñado: Se as penas de Oirán fosen pan, as da Frouseira manteiga e o río Ouro (sic) viño mouro, quen puidera cos do Valadouro!
O feito de que unha parte do val luza a denominación oficial de Concello do Valadouro supón un desatino, un factor que acaba inducindo a erro, xa non só a turistas e visitantes ocasionais, senón aos propios habitantes desta comarca natural.
Se desde O Cadramón ao Pouso todos somos valecos, resulta totalmente antinatural que reduzamos o nome común do Valadouro a tan só dez das súas parroquias.
Por tradición e respectando o topónimo que figura na historiografía documental, o nome do conxunto de parroquias administradas desde a vila de Ferreira sería: Terra Chá do Valadouro.

Imaxe: Adhesivo popular en tempos pretéritos.

Comezarei polo final, recomendando esta obra a todo lector interesado na mitoloxía e a literatura oral, alén diso, os dramatófilos acharán en Alborada de Edipo, de Xesús Pisón (Edicións Laiovento, 2020) un magnífico manual de uso.
Non hai moitas semanas que falamos aquí doutra obra do dramaturgo valadourés, e é que o pasado ano resultou prolífico para este autor namorado da oralidade.
Achegar unha noción sobre este ensaio resulta complexo pola contundencia da obra, posto que non deixamos de estar ante un tratado filosófico en boa parte do texto, e sempre asistidos por un colosal labor de documentación.
Os mitos, coma as narracións tradicionais, non foron anovados desde a fundación da arte de contar (aínda que si alterados e suavizados); personaxes e tramas filtráronse polo xirgo de diferentes civilizacións, pobos e linguas, mais transmitindo sempre a mesma mensaxe, a mesma advertencia, idéntica pedagoxía.
Tal é a conclusión á que nos fai chegar un ensaio onde a materia edípica se revela fundacional, xa non do drama e a oralidade, senón dunha considerábel parte da materia lendaria legada polos predecesores.
Mais, á parte de concienzudas e profundas reflexións, Alborada de Edipo é un libro preñe (coido que resulta a metáfora máis acaída atendendo ao contido), pois que o último apartado ofrécenos un bo feixe de narracións tiradas de diversas épocas e culturas. Cómpre salientar que encontraremos a “versión príncipe” dos relatos,
é dicir, o conto primixenio e non as sucesivas versións edulcoradas para públicos tenros e morais estreitas.
Xa dixemos que estabamos empezando polo final, así que tornemos ao inicio. Encontraremos nesta obra unha fermosa alegoría da máscara, unha aceda crítica ao país de noso, unha avaliación social que acaba alcanzando a todo sector e sensibilidade ideolóxica, unha interesante lectura crítica do Poema de Xilgamesh e por riba de todo, moito simbolismo desencriptado.
E é que a narración tradicional non foi sempre tan concisa e básica como a coñecemos hoxe. As razóns, amais das xa expostas, pode ser que noutrora o receptor (escoitador, espectador) gozaba de máis tempo e ansia por recoller historias.
Desta obra existiu unha semente, un dignísimo ensaio de moito menos contido intitulado Memoria da esfinxe, obra auspiciada en 2002 polos históricos Manuais Casahamlet; o mito de Edipo comezara a ser desentrañado con tento de cirurxián naquela obra. No entanto agora, Alborada de Edipo representa o grande inventario de simbolismos e claves agochadas nos clásicos. Unha boa chave para a aprendizaxe vital.

[1] [2] [3] [4] 5 [6] [7] [8] ... [28]