| Avante Galiza! |
|
'Estamos fartos de saber que o povo galego fala un idioma de seu, fillo do latim, irmao do Castellano e pai do Portugués. Idioma apto e axeitado para ser veículo dunha cultura moderna, e co que ainda podemos comunicar-nos com mais de sesenta millóns de almas (...) O Galego é un idioma extenso e útil porque -con pequenas variantes- fala-se no Brasil, en Portugal e nas colónias portuguesas'.
(Castelão - Sempre em Galiza)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| A hipótese Sapir-Whorf |
|
O idealismo romántico de finais do século XVIII, tal e como aparece na visión de Johann Herder (1744 ? 1835) e Wilhelm von Humboldt (1762 ? 1835), daba moito valor á diversidade de linguas e culturas do mundo. A tradizón foi recollida polo lingüista e antropólogo americano Edward Sapir (1844 ? 1939) e o seu discípulo Benjamin Lee Worf (1897 ? 1941), e deu como resultado unha visión entre linguaxe e pensamento que tivo unha enorme influenza durante as décadas centrais do noso século.
A ?hipótese Sapir-Whorf?, como se lle deu en chamar, combina dous principios. O primeiro coñécese coma determinismo lingüístico: establece que a linguaxe determina o xeito en que pensamos. O segundo deriva deste, e coñécese como relatividade lingüística: establece que as distincións que son propias dunha lingua non se atopan en ningunha outra. Nun parágrafo que se cita con frecuencia, Whorf presenta o seu criterio do xeito seguinte:
?Diseccionámo-la natureza segundo as liñas que traza a nosa propia lingua. Ás categorías e modelos que illamos do mundo dos fenómenos non os atoparemos aí polo feito de que todo observador os ten fronte a el; ó contrario, o mundo presentase como unha corrente calidoscópica de impresións que debe ser organizada polas nosas mentes, sobre todo polo sistema lingüístico que hai nas nosas mentes. Dividímo-la natureza, organizámola en conceptos e atribuímoslle un significado do xeito en que o facemos, en grande parte porque tomamos parte nun acordo para que se organice deste xeito, un acordo que vale en toda a nosa comunidade de falantes e que se acha codificado nos esquemas da nosa lingua. Por suposto, trátase dun acordo implícito e non asinado, mais os seus termos son absolutamente obrigatorios; non podemos falar en absoluto se non é someténdonos á organizazón e á clasificación de dados decretada polo acordo.?
Whorf ilustraba o seu criterio con exemplos tomados de varias linguas, e en particular do hopí, unha lingua amerindia. En hopí existe unha palabra (masa'ytaka) para todo aquilo que voa que non sexa un paxaro, o que inclúe a insectos, avións e pilotos. Pode resultar raro para alguén acostumado a pensar en inglés, pero, sostén Whorf, non é máis raro que o feito de que os falantes de inglés, e os de galego, teñan unha soa palabra para moitos tipos de neve, contrariamente ós esquimós, onde existen palabras distintas para designá-la neve que cae (qana), a neve sobre o chan (aput), a neve racheada (piqsirpoq), a ventisca de neve (quimuqsug), a neve a medio derretir,... a neve dura e compacta como xeo,... e así sucesivamente.
En azteca, unha soa palabra (con distintas desinenzas) cubre unha gama aínda maior de nocións: neve, frío e xeo. Se se toman en consideración nocións máis abstractas (como tempo, duración ou velocidade), as diferenzas fanse aínda máis complexas: o hopí, por exemplo, carece do concepto de tempo visto coma unha dimensión: non existen formas correspondentes aos tempos ingleses ou galegos, pero hai unha serie de formas que permiten falar de duracións distintas, dende o punto de vista do falante. Sería moi difícil entenderse, sostén Whorf, para un físico inglés, ou galego, e un hopí, dadas as grandes diferenzas que existen entre as linguas.
Exemplos coma estes fixeron que a hipótese Sapir-Whorf semellase moi verosímil, pero na súa forma máis radical, non é probábel que se atopen partidarios hoxendía. O feito de que sexa posíbel traducir con éxito dunha lingua a outra é un argumento de peso contra dita hipótese, ao igual que o feito de que a unidade conceptual dunha lingua coma a hopí poida, porén, ser explicada mediante o inglés, ou o galego. É innegábel que entre as culturas existen algunhas diferenzas conceptuais debido á lingua, pero isto non quere dicir que as diferenzas sexan tan grandes que a comprensión mutua sexa imposíbel. Unha lingua pode empregar moitas palabras para dicí-lo que outra lingua expresa con unha, mais ó final o circunloquio pode dar a entendé-lo mesmo.
Do mesmo xeito, non se pode deducir que, porque a unha lingua lle falte unha palabra, os seus falantes sexan incapaces de adquirí-lo concepto. Hai varias linguas que teñen poucas palabras para os numerais: nas linguas aborixes da Autralia, por exemplo, a miúdo fican limitados a unhas poucas palabras xerais como ?todo?, ?moito?, ?pouco?, ?un? e ?dous?. Nestes casos, a veces se di que esas persoas carecen do concepto de número, que os aborixes ?non teñen intelixencia dabondo para contar?, segundo se dixo nunha ocasión. Pero non é así, como se amosa cando estes falantes aprenden inglés coma segunda lingua: a súa capacidade para contar e calcular é perfectamente comparábel á dun falante nativo de inglés.
Nembargantes, normalmente acéptase unha versión máis suave da hipótese Sapir-Whorf. Pode que a linguaxe non determine o noso xeito de pensar, mais si inflúe non noso xeito de percibir e lembrar, e afecta á facilidade coa que realizamos traballos mentais. Varios experimentos amosaron que as persoas lembran mellor as cousas se estas corresponden a verbas ou frases doadamente adquiríbeis. E, sen dúbida, a unha persoa resúltalle máis doado efectuar unha distinción conceptual se esta corresponde claramente a palabras que existen na súa lingua. Dalgún xeito, pois, pódese salvá-la hipótese Sapir-Whorf con estes estudos, que se están efectuando no campo, aínda en fase de desenvolvemento, da psicolingüística. |
|
|
|
|
| E ti que pensas disto? |
|
|
|
|
|
