BLOGUE DE LINGUA GALEGA DO CPI DE PONTECESURES |
|
Hai quen bota a lingua a pacer con moita facilidade; outros chegan a perderse pola lingua ou teñen que morder a lingua para non irse da lingua. Nós, neste caderno de bitácora, imos tirar da lingua para dicir todo aquilo que temos na punta da lingua aínda que fiquemos coa lingua fóra. Tentaremos non ser lixeiros de lingua, ou si, se cadra...pero nunca malas linguas...Iso deixámosllelo ás linguas viperinas, que cospen veleno. Quizais cheguemos a ter don de linguas, mais o que nos importa de verdade é que a nosa lingua vaia de lingua en lingua. |
|
|
| O meu perfil |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
DISTINTAS SITUACIONS LINGÜÍSTICAS NO MUNDO
1.PAÍSES MONOLINGÜES
-Só se fala 1 lingua en todo o territorio.
-Hai moi poucos casos no mundo. Calcúlase que no mundo hai aproximadamente 4.000 linguas distribuídas en 171 países.
-A lingua falada é a que está recoñecida na Constitución dese país como LINGUA OFICIAL.
EX: PORTUGAL-portugués
ISLANDIA-islandés
2.PAÍSES MULTILINGÜES CON EQUILIBRIO LINGÜÍSTICO
-Dentro do país fálanse varias linguas pero cada unha delas só se emprega nalgunha rexión. Por tanto, o país é multilingüe pero as rexións son monolingües.
-Todas as linguas do país teñen un uso semellante.
-A Constitución do país recoñece como oficiais todas as linguas, cada unha no seu territorio, por iso se consideran oficiais territoriais.
SUÍZA: -alemán
-francés
-italiano
-retorromano
BÉLXICA: -flamengo
-francés.
3. PAÍSES MULTILINGÜES CON DESEQUILIBRIO ENTRE AS LINGUAS
-Hai unha lingua que se emprega en todo o país (LINGUA DOMINANTE) pero hai rexións que teñen ademais a súa propia (LINGUAS MINORIZADAS OU AMEZADAS).
3.1.LINGUA DOMINANTE
-Teñen máis falantes dentro do país.
-Úsanse máis en determinados ámbitos (comercio, ensino, administración...) ou entre as clases altas.
-Aínda que haxa máis linguas no país, esta é a única que se recoñece na Constitución como a de todo o estado.
ESPAÑA- español
FRANCIA-francés
REINO UNIDO-inglés
ITALIA-italiano
ALEMAÑA-alemán
HOLANDA-neerlandés
DINAMARCA-danés
TURQUÍA-turco
3.2. LINGUAS AMEAZADAS OU MINORIZADAS
-Corren o risco de perderse se non aumenta o seu uso.
-Teñen menor número de falantes dentro do país cás dominantes (aínda que ás veces son moi faladas noutros países -é o caso do alemán en Francia- ou poden ser maioritarias na súa rexión -é o caso do galego en Galicia-).
-Son tan importantes como as dominantes porque cumpren as funcións de calquera lingua: a comunicación e a de identidade cultural.
-Nalgúns casos, están declaradas como cooficiais xunto coa dominante só nunha parte do estado.
EX.: En ESPAÑA: galego, euskera , catalán
-Noutros países non aparecen nin recoñecidas na Constitución do país como linguas cooficiais.
EX. En FRANCIA: bretón, occitano, catalán, euskera, alemán e corso
-Nalgún país pode, á parte de non estar recoñecidas legalmente, prohíbirse por lei o uso destas linguas.
EX: TURQUIA: kurdo
|
|
|
|
|
|
|
VOCABULARIO DA FORMA DE SER
AUDAZ: Atrevido
OUSADO: Atrevido.
AFABLE: Agradable, falador (no bo sentido)
PROBO: Honrado, honesto.
MAÑOSO: Habilidoso.
HABELENCIOSO: Habilidoso.
NUGALLÁN: Vago.
LACAZÁN: Vago.
GANDULO: Vago.
TEIMUDO: Cabezón.
TESTÁN: Cabezón
OBSTINADO: Cabezón.
LIZGAIRO: Dise da persoa que comprende axiña e sabe o que lle convén.
MANICHO: Zurdo.
ARGALLANTE: Dise de quen inventa mentiras para enganar.
LERCHO: Dise de quen fala máis do debido, sen respectar a ninguén.
MESQUIÑO: Dise da persoa ruín, mala, tacaña.
PAPALEISÓN: Dise da persoa fácil de enganar ou que apampa con calquera cousa.
FURABOLOS: Fedello, que non para quieto.
MIÑAXOIA: Dise da persoa inocente, sen malicia.
RENARTE: Dise da persoa astuta.
CASTELANISMOS FRECUENTES RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
Extrovertido (que lle gusta
relacionarse e falar cos demais)EXTRAVERTIDO
Listillo (que presume moito SABICHÓN
do que sabe)
VOCABULARIO DAS EMOCIÓNS E SENTIMENTOS
AGLAIO: asombro
DESPEITO: enfado violento por un desengano
ARREPIADO: asustado
MAXÍN: pensamento, facultade de pensar.
APREHENSIÓN: prexuízo contra algo, receo
DESACOUGO: intranquilidade.
MÁGOA: pena.
AFLICIÓN: pena.
LEDICIA: alegría.
SEÑARDADE: morriña.
SAUDADE: morriña, nostalxia.
AGARIMO: cariño.
CASTELANISMOS FRECUENTES RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*xemir XEMER
*soledad SOIDADE
*ternura TENRURA
*envidia ENVEXA
*amistade AMIZADE
*compasión COMPAIXÓN
*solidaridade SOLIDARIEDADE
VOCABULARIO DAS VIAXES
ARRIBAR: chegar
CASTELANISMOS HABITUAIS RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*muelle PEIRAO
*vuelo VOO
*trayecto TRAXECTO
*aterrizaxe ATERRAXE
VOCABULARIO DA EDICIÓN E A IMPRENTA
PRELO: lugar onde se imprime un libro
INCUNABLE: libro impreso dende a invención da imprenta ata 1500
MANUSCRITO: libro escrito a man, anterior á imprenta.
CÓDICE: libro manuscrito.
OPÚSCULO: obra científica ou literaria de curta extensión.
SUMARIO: índice.
PREFACIO ou PREÁMBULO ou PROEMIO ou LIMIAR: prólogo
GLOSARIO: parte do libro onde se explica algún vocabulario.
APÉNDICE: anexo, parte final do libro onde se completa a información.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*TRADUCTOR TRADUTOR
*DISEÑADOR DESEÑADOR
CAMPO SEMÁNTICO DAS ARTES
GRAVADO: técnica de reproducir imaxes mediante unha matriz traballada en relevo.
ARTE RUPESTRE: arte prehistórica das gravacións en pedra.
ICONOGRÁFICO: relativo á representación artística de imaxes ou figuras.
PETROGLIFO: gravado prehistórico feito en pedras ao aire libre.
GALERÍA DE ARTE: local onde se expoñen obras de arte co obxecto de vendelas.
MUSEO: local onde se custodian e expoñen obras de arte.
MECENAS: persoa que patrocina a un pintor ou artista.
MARCHANTE: persoa que comercia con obras de arte.
MAZA: martelo de gran tamaño
CICEL: utensilio para labrar a pedra.
TALLA: proceso escultórico consistente en quitar madeira, pedra...para facer unha figura.
PÁTINA: tonalidade verdosa que se forma sobre o bronce ou outros metais co paso do tempo. Tamén o aspecto terroso e opaco que van adquirindo as pinturas ao óleo co paso do tempo.
DESBASTAR: tallar a pedra ou a madeira para facer unha escultura.
HIERÁTICO: relacionado coas cousas e usos sagrados ou sacerdotais. Tamén se emprega para referirnos ao estilo que representa solemnidade extrema, sen manifestar ningún sentimento. Ex. : No retablo daquela igrexa había unha talla dunha Virxe con xesto hierático.
ESMALTE: Técnica artística na que se aplica verniz vítreo.
FRESCO: técnica de pintura que consiste en estender as cores antes de que seque o xeso.
BASTIDOR: armazón de madeira para fixar os lenzos sobre os que se pinta.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*arcilla ARXILA
*yeso XESO
*martillo MARTELO
*mármol MÁRMORE
CAMPO SEMÁNTICO DOS DEPORTES
ESPELEOLOXÍA: incursións por grutas
VOGAR: remar
AVITUALLAMENTO: entrega de comida e bebida aos deportistas.
BALIZA: sinal marítimo que marca o camiño da regata.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*entrenamiento ADESTRAMENTO
*calentamiento QUECEMENTO
*manillar GUIADOR
*sillín SELA
*regate CANEO
*zancadilla CAMBADELA
*buceador MERGULLADOR
CAMPO SEMÁNTICO DOS ESPECTÁCULOS: o circo
MALABARISTA: persoa que lanza diferentes obxectos ao aire e mantenos en movemento.
FUNÁMBULO: persoa que fai equilibrios sobre unha corda.
EQUILIBRISTA: persoa que fai exercicios de equilibrio.
ACRÓBATA: persoa que fai saltos e equilibrios no aire.
TRAPECISTA: persoa que fai equilibrios e saltos nunha barra horizontal pendurada de dúas cordas.
CAMPO SEMÁNTICO DOS ESPECTÁCULOS: o teatro
ANFITEATRO: bancadas semicirculares para o público.
GALIÑEIRO: último palco, o máis alto.
BAMBOLINA: panos laterais por onde entran e saen os actores e actrices.
TREMOIA: mecanismo para subir e baixar decorados.
BASTIDOR: armazón de madeira, metálico, etc. que sustenta o decorado.
PROSCENIO: parte que queda entre o pano e o público
ENTREMÉS: obra teatral curta que se representa no intermedio dunha longa
PANTOMIMA: espectáculo teatral mudo.
MONICREQUE: marioneta
COMPAÑÍA: conxunto de actores e actrices que traballan de forma estable na representación de obras teatrais.
ELENCO: conxunto de actores e actrices que traballaron xuntos nunha obra teatral en concreto.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*telón PANO
CAMPO SEMÁNTICO DOS SENTIDOS E AS SENSACIÓNS
RINCHAR: ruído dos cabalos, de rozar os dentes ou un ruído desagradable.
BRUÍDO: ruído continuo, como o do mar.
FUNGAR: ruído do vento, zoar.
TATEXAR: tartamudear.
REBUMBIO:
Ruído forte, continuo, por exemplo das cidades.
BALBORDO: ruído
ESTRONDO: ruído forte e repentino.
ZUMBAR: son dos insectos
CHIAR: son dos paxaros.
ESTOUPIDO: ruído dunha explosión
SILANDEIRO: silencioso. VESGO:
Que só ve dun ollo, ou coa vista torcida.
FITAR: fixar a vista en algo.
ALBISCAR: divisar, ver ao lonxe. RECENDENTE: que cheira ben
FEDORENTO: que cheira mal.
CHEIRAR: ulir
TUFO: fedor, mal cheiro. MOL: brando
DONDO: suave.
MORNO: temperado, nin frío nin quente. ACEDO: *ácido en castelán.
DOCE: *dulce en castelán
SABOROSO:
*sabroso en castelán.
VOCABULARIO DAS LEIS
TESTAR: facer testamento.
XUÍZ DE PAZ: persoa que non ten a carreira de xuíz pero que nun concello exerce como tal en faltas menores.
ALEGAR: citar un feito como proba.
ARQUIVAR: pechar un caso.
DESESTIMAR: Contestar negativamente a un recurso xudicial.
COMISAR: incautar bens como sanción.
DERROGAR: abolir unha lei. Revogar.
REQUIRIR: solicitar mediante un procedemento legal.
SOBRESER: deter un proceso xudicial.
VEREDICTO: sentenza xudicial
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*xuez XUÍZ
*xuzgado XULGADO
*amonestar AMOESTAR
*atestiguar TESTEMUÑAR
*concurrir CONCORRER
*querella QUERELA
*aplazar APRAZAR
*soborno SUBORNO
*incurrir INCORRER
*recurrir RECORRER
VOCABULARIO DOS DOCES E O PAN
PAN ÁCIMO: o que non leva fermento
PAN DE BOROA: pan de fariña de millo.
MOLETE: pan de forma redonda.
CHUSCO: peza pequena e alongada de pan.
AMOLENTAR: facer que algo se poña brando.
LEVEDAR: Fermentar unha masa.
SALFERIR: salpicar gotas.
BICA: biscoito de fariña de millo.
FLAMEXAR: queimar o licor que se lle botou a unha comida.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*pan rayado PAN RELADO
*tostar TORRAR
*rallar RELAR
*almendrado AMENDOADO
*bizcocho BISCOITO
*milhojas MILFOLLAS
*hojaldre FOLLADO
*leite frita LEITE FRITO
*cañas CANAS
*jarabe XAROPE
*dulce de membrillo DOCE DE MARMELO
VOCABULARIO DO CINE
EXTRA: Persoa que participa esporadicamente en escenas multitudinarias de cine.
FIGURANTE: Actor con papeis de pouca importancia.
ACTOR DE REPARTO: actor para papeis secundarios.
PRODUTOR DE CINE: responsable do financiamento da película e contratación.
FIGURINISTA: deseña o vestiario.
CLAQUETA: instrumento de dúas pezas de madeira onde se anuncia o plano que se vai rodar.
|
|
|
|
|
|
|
VOCABULARIO DO VESTIARIO
PUCHA: peza de tea, con ou sen viseira, empregada para cubrir a cabeza.
BRINCO: pendente.
CHAPEU: sombreiro.
PELIZA: peza de roupa feita ou forrada de pel.
ROUPAXE: vestimenta da realeza para unha cerimonia oficial.
ROUPÓN: mantas de la.
LUVAS: guantes.
CAXATO: bastón
CASTELANISMOS FRECUENTES RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
Corbata GRAVATA
Pañuelo PANO
Chubasquero CHUVASQUEIRO
Sombrilla PARASOL
Reloj RELOXO
VOCABULARIO DA FAUNA
BUBELA: ave de peteiro longo e crista de cores vistosas.
VACALOURA ou ESCORNABOIS: insecto de cor negra que posúe uns cornos da mesma cor.
LOBETO: Cría do lobo
CÁGADO: Cría da ra.
LEBRACHO: cría da lebre.
BACORIÑO: cría do porco.
AUGAMAR: medusa
TEIXUGO: porco teixo
XABARIL: porco bravo.
PARRULO: pato
ARROAZ ou GOLFIÑO: delfín
CASTELANISMOS FRECUENTES RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO/PALABRA CORRECTA
*lombriz LOMBRIGA ou MIÑOCA
*ballena BALEA
*luciérnaga VAGALUME ou LUCECÚ
*comadrexa DENOSIÑA
*mariposa BOLBORETA
*golondrina ANDORIÑA
*lechuza CURUXA
*nutria LONTRA
*martín pescador MARTIÑO PEIXEIRO
*lirón LEIRÓN
*murciélago MORCEGO
*salamandra PÍNTEGA ou SALAMÁNTIGA
*ardilla ESQUÍO
*mariquita XOANIÑA
*tortuga TARTARUGA ou SAPOCONCHO
*pavo real PAVÓN
*conexo COELLO
*camello CAMELO
*buitre VOITRE
*zorro RAPOSO ou GOLPE
*gaviota GAIVOTA
*cigüeña CEGOÑA
O TEMPO ATMOSFÉRICO ENXURRADA: auga con lodo que corre polos camiños despois de chover moito.
CARAMBELO ou LAZO: Auga conxelada que pendura das tellas ou que está nos charcos.
LÓSTREGO ou ALUSTRO: raio
ORBALLO ou POALLA ou ZARZALLO: choiva débil e fina.
BRÉTEMA: néboa.
REFACHO: golpe forte de vento.
FOGAXE: bochorno.
TREBÓN ou TREBOADA ou BÁTEGA ou BALLÓN: choiva forte e repentina.
FOLERPA: pinga de neve.
CORISCO: vento moi frío con choiva.
BORRAXEIRA: néboa mesta e baixa sobre o mar.
RAIOLA: raio de sol
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*granizo SARABIA
CAMPO SEMÁNTICO DAS ÁRBORES, FROITOS E FLORES
GALLA: rama, póla pequena.
XEMA: gromo de onde sae unha nova folla.
DEVESA: terreo cerrado con árbores autóctonas e pasto
SOUTO: terreo con castiñeiros.
FRAGA: terreo con diversas árbores autóctonas (carballos, bidueiros, acivros...)
SERODIO: tardío.
TEMPERÁN: de cedo.
CARABUÑA: óso das froitas.
CAROZO: parte interior das mazás ou do millo
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*PEREXIL PIRIXEL
*CLAVEL CARAVEL
*ORÉGANO OUREGO
*TOMILLO TOMIÑO
*AVELLANA ABELÁ
*MEMBRILLO MARMELO
*ALMENDRA AMÉNDOA
*NARANXA LARANXA
*ACEITUNAS OLIVAS
*NÍSPERO NÉSPERA
*PELADILLO PEXEGO
*PEPITAS PEBIDAS
*ABEDUL BIDUEIRO
*ALISO AMENEIRO
*SAUCE SALGUEIRO
*ALCORNOQUE SOBREIRA
*ACEBO ACIVRO
*HAYA FAIA
*TEJO TEIXO
CAMPO SEMÁNTICO DO MAR E OS BARCOS
LEME: temón
ARRIAR AS VELAS: baixar as velas.
DORNA: embarcación tradicional galega, a remo ou cunha soa vela, de pequeno tamaño.
GAMELA: embarcación pequena de fondo plano, a remo ou cun pequeno motor, que se utiliza como auxiliar na pesca de baixura.
QUILLA: peza inferior do barco que vai de proa a popa
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*timón TEMÓN
*yate IATE
*mástil MASTRO
CAMPO SEMÁNTICO DO TEMPO CRONOLÓXICO
ANACRÓNICO: dise daquilo que non está de acordo coa época que se está tratando. Ex.: Resulta anacrónico que nesa película de romanos fumen puros habanos.
ESTIVAL: relacionado co verán
OUTONIZO ou OUTONAL: relacionado co outono.
AMENCER ou LUMBRIGAR ou ROMPENTE ou ABRENTE ou AMAÑECER ou ALBORADA
SERÁN: última parte da tarde.
SOLPOR: Posta de sol.
LUSCOFUSCO: momento posterior á posta de sol e anterior á noite, crepúsculo.
NOITIÑA: cando case é de noite. Tamén sinónimo de luscofusco ou anoitecer.
LUSTRO: período de cinco anos.
BIENIO: período de dous anos.
CORENTENA: período de corenta días.
QUINCENA: período de quince días.
QUINQUENIO: período de quince anos.
SEMPITERNO: dise do que dura sempre.
TEMPERÁN: de cedo.
EFÉMERO: que pasa rápido, que dura pouco.
MATUTINO: de cada mañá.
ULTERIOR: que sucede despois. Posterior.
INTRE: punto preciso no tempo. Instante.
INTERVALO: espazo de tempo entre dous momentos.
AGOIRAR: Prever algo malo que vai suceder.
PREVER: adiviñar algo que vai suceder no futuro. (Non confundir con PREVIR: tomar medidas para que algo non suceda no futuro).
DEMORAR: tardar.
CAMPO SEMÁNTICO DOS MEDIOS DE TRANSPORTE
FUNICULAR ou TELEFÉRICO
TÁNDEM: bici para dúas ou máis persoas.
AUTOCAR: autobús para excursións.
AUTOBÚS: para liñas regulares.
ÓMNIBUS: autobús grande.
MICROBÚS: autobús pequeno.
TROLEBÚS: de tracción eléctrica.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*automóvil AUTOMÓBIL
CAMPO SEMÁNTICO DAS FORMAS DA PAISAXE
CHAIRA: terreo chan
VEIGA: terreo fértil á beira dun río ou corrente de auga. Leira ou leiras dedicadas ao cultivo.
FERVENZA: caída de auga, catarata.
ENCORO: presa.
ESTEIRO: zona de costa onde desemboca un río que queda cuberta pola preamar; estuario.
ABA: ladeira dunha montaña.
CURUTO: cima dun monte.
OUTEIRO: elevación no terreo.
CANTIL: acantilado.
RELANZO: remanso dun río.
SEARA: leira na que se sementa cereal.
FURNA: cova mariña nun cantil.
FERRAMENTAS E UTENSILIOS
O ALICATES: ferramenta en forma de tenaces con puntas chatas.
MACHADO: ferramenta para cortar leña
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*taladro TRADE
*martillo MARTELO
*cúter COITELA
*tuerca PORCA
*tornillo PARAFUSO
*destornillador DESAPARAFUSADOR
*cinta aislante CINTA ILLANTE
*tenazas AS TENACES
* clavos CRAVOS
CAMPO SEMÁNTICO DA GASTRONOMÍA
VITELA: tenreira
ADUBAR: adobar, aliñar.
LANDRA: belota
SUMILLER: persoa encargada dos viños e licores no restaurante.
ENÓLOGO: Persoa especializada na análise, elaboración e conservación dos viños.
GOURMET: Persoa de gustos refinados para a comida.
CHEF: Xefe de cociña
VENTRECHA: parte do ventre dalgúns peixes.
ANDROLLA: Embutido con costela de porco típica do entroido ourensán.
BICA: torta de millo
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*parrilla GRELLA
*soja SOIA
*guisantes CHÍCHAROS
*rape PEIXE SAPO
*membrillo MARMELO
*pulpo POLBO
*zanahoria CENORIA
*chuleta COSTELETA
*bacalao BACALLAU
*cañas CANAS
*xudías FEIXÓNS
*solomillo SOLOMBO
*besugo OLLOMOL
*tostadas TORRADAS
*lubina ROBALIZA
*postre SOBREMESA
*tarta TORTA
*helado XELADO
CAMPO SEMÁNTICO DOS XOGOS
BUXAINA: trompo
BILLARDA: xogo tradicional que consiste en darlle cun pau a outro máis pequeno para conseguir que este salte o máis lonxe posible.
MARIOLA: xogo que consiste en saltar por riba dunhas raias pintadas no chan
CREBACABEZAS: rompecabezas
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*axedrez XADREZ
*crucigrama ENCRUCILLADO
*baraxa BARALLA
*canicas BÓLAS
CAMPO SEMÁNTICO DA PRENSA
O EDITORIAL: artigo que manifesta a opinión do equipo directivo do xornal ou da revista.
GACETA: publicación periódica de temas específicos.
BOLETÍN: publicación especial dunha institución.
SUPLEMENTO: Caderno anexo que un xornal publica de maneira independente dentro do número ordinario.
TIRADA: número de exemplares que se imprimen cada día no xornal.
TIPOGRAFÍA: tipo de letra
SECCIÓN: parte dun xornal.
|
|
|
|
|
|
|
VOCABULARIO DAS OPINIÓNS PERSOAIS
COTIÁN: dise do que se fai a miúdo, do que é habitual.
PLAUSIBLE: dise daquilo que merece o noso aplauso.
SUXESTIVO: suxerente, dise daquilo que é emocionante ou atractivo.
INSOSPEITADO: inesperado
INESGOTABLE: dise do que non se pode acabar ou esgotar.
RUTINEIRO: dise do que se fai habitualmente.
CATIVADOR: dise do que capta o noso interese.
ABRAIANTE: sorprendente.
ENGAIOLANTE: sinónimo de cativador.
PARADOXAL: contraditorio
SALIENTABLE: dise do que destaca sobre o resto.
CASTELANISMOS FRECUENTES RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
Rentable RENDIBLE
Costoso CUSTOSO
Efímero(que dura pouco tempo EFÉMERO
Increíble INCRIBLE
Peligroso PERIGOSO
Inolvidable INESQUECIBLE
Apasionante APAIXONANTE
Placenteira PRACENTEIRA
Sofocante SUFOCANTE
VOCABULARIO DA AULA
LECER: tempo de ocio ou de recreo.
TABOLEIRO: Encerado
CASTELANISMOS HABITUAIS RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*estudiante ESTUDANTE
*cartulina CARTOLINA
*gradas BANCADAS
*firma SINATURA
*asignatura MATERIA
*balcón VARANDA
*corcho CORTIZA
*pasillo CORREDOR
*silla CADEIRA
*turno QUENDA
*resumen RESUMO
*estuche ESTOXO
*línea LIÑA
*grapadora GRAMPADORA
*apuntes APUNTAMENTOS
*evaluación AVALIACIÓN
*peldaño CHANZO
*tiza XIZ
VOCABULARIO DAS RELACIÓNS SOCIAIS
PREITEAR: levar a xuízo
LARETAR: falar mal da xente.
ROSMAR: falar polo baixo.
REXOUBAR: Falar mal da xente
ARREMEDAR: Imitar a alguén.
ALEDARSE: alegrarse.
ALPORIZARSE: enfadarse.
REBATER: dicir un argumento en contra do que dixo alguén.
TRANSIXIR: permitir.
ACUBILLAR: resgardar.
AGARIMAR: dar cariño.
AGASALLAR: regalar
AMOLAR: fastidiar
CASTELANISMOS FRECUENTES RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*aguantar ATURAR
*aislar ILLAR
*apaciguar APAZUGAR
*pelear PELEXAR
*ensalzar ENXALZAR
*apodar ALCUMAR
*complacer COMPRACER
*interrumpir INTERROMPER
*acercarse ACHEGARSE
*entrometerse ENTREMETERSE
VOCABULARIO DAS PARTES DA CASA
CANCEIRA: onde dorme o can
EIRA: zona de arredor da casa onde se mallaba o cereal.
PIORNO: hórreo
ADEGA: bodega
VALADO: muro
CASTELANISMOS RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*CHIMENEA CHEMINEA
*VELETA CATAVENTO
*FALLADO FAIADO
*BUZÓN CAIXA DO CORREO
*PALOMAR POMBAL
*BUHARDILLA BUFARDA
*CANCILLA CANCELA
*COBERTIZO ALPENDRE/ ALBOIO
*SÓTANO SOTO
*SETO A SEBE
VOCABULARIO DOS OBXECTOS E XOGUETES
FIBELA: peza metálica para atar o cinto
ABELORIO: cada unha das pezas do colar; doa
BIRLOS: bolos
FERRALLA: chatarra
FERROLLO: pasador de ferro que serve para trancar portas ou ventás. Tamén burato por onde se introduce a chave na pechadura
FERRETES: remaches metálicos de certas prendas de roupa. Tamén extremo dos amallós para facilitar que entren nos agulletos.
BUXAINA: trompo
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*rompecabezas CREBACABEZAS
*parrilla GRELLA
*hebilla FIBELA
*silbato CHIFRE
*sonajero AXÓUXERE
*muelle RESORTE
*clavija CARAVILLA (da guitarra)
*anzuelo ANZOL
*ganchillo GANCHO
*plancha FERRO DE PASAR
*sedal SEDELA
*candado CADEADO
*manillar GUIADOR
*pestillo FERROLLO
*linterna LANTERNA
*alfiler ALFINETE
VOCABULARIO DOS ADXECTIVOS APLICABLES ÁS PARTES DA CARA E AO ASPECTO FÍSICO
ASPECTO FÍSICO XERAL:
LANZAL: fermoso, esvelto
FEBLE: débil
ENXOITO: fraco
REXO: forte
MIÚDO: delgado
REPOLUDO: gordo
NARIZ:
NACHO: chato
AQUILINO: curvado e fino
AFIADO: fino e puntiagudo
RECACHADO: remata curvado cara a arriba
OLLOS:
GACIOS: de cor azulada RISCADOS: *achinados AMENDOADOS: con forma de améndoa
SALTÓNS: saídos para fóra
AFUNDIDOS: metidos para dentro
PELO
ROXO:entre castaño claro e amarelo
RUBIO:*pelirrojo
LOIRO: amarelo
CRECHO: rizado ou rizo
LASO: liso, *lacio
CARA:
OVADA: *ovalada, con forma de ovo.
ALONGADA: *alargada
ESBRANCUXADA: pálida
ARROIBADA: colorada.
VOCABULARIO DA FAUNA E A FLORA
CASTELANISMOS RELACIONADOS COAS PLANTAS PALABRA CORRECTA
*acebo ACIVRO
*alcornoque SOBREIRA
*abedul BIDUEIRO
*pino PIÑEIRO
*laurel LOUREIRO
*sauce SALGUEIRO
CASTELANISMOS RELACIONADOS COS ANIMAIS PALABRA CORRECTA
*saltamontes SALTÓN
*avispa AVESPA ou AVÉSPORA
*abubilla BUBELA
*tejón TEIXUGO ou PORCO TEIXO
*comadreja DENOSIÑA ou DONICELA
*gorrión PARDAL
*golondrina ANDORIÑA
*mariquita XOANIÑA
*mariposa BOLBORETA
*petirrojo PAPORROIBO
*erizo OURIZO
*ardilla ESQUÍO
*codorniz PASPALLÁS
*xabalí XABARIL ou PORCO BRAVO
LIBÉLULA ou CABALO DO DEMO
VACALOURA ou ESCORNABOIS
SONS QUE EMITEN CERTOS ANIMAIS:
CABALO: RINCHA
OVELLA: BEA
VACA: BRÚA
BURRO:ORNEA
GATO: MIAÑA
LOBO: OUVEA
VOCABULARIO DA FORMA DE SER
FEDELLO: que non para quieto
ARROUTADO: irreflexivo, que non pensa o que fai.
TROULEIRA: que lle gusta andar de festa
TROLEIRO: mentireiro
CHAMBÓN: chafalleiro.
RETRANQUEIRO: Irónico
POUSÓN: persoa lenta, que non se move
LERIANTE: que trama mentiras coas que enreda á xente.
GUIADO: obediente
ARTEIRA: que obra con malicia para conseguir o que lle convén. Tamén mañosa, que ten habilidade
FEITICEIRA: encantadora
BARULLEIRA: que fai moito ruído. Tamén que fala sen ter razón.
FACHENDOSO: orgulloso.
BULEBULE: inquieto.
COITADO: persoa con pouco valor ou ánimo para facer as cousas.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*tierna TENRA
*osado OUSADO
*testarudo TESTÁN
*inxenioso ENXEÑOSO
*perezoso PREGUICEIRO, FOLGAZÁN...
*risueño RISEIRO
VOCABULARIO DAS ACCIÓNS
FICAR: quedar.
FENDER: partir.
ARGALLAR: tramar algo.
DESBOTAR: rexeitar.
ABOAR: pagar
INVERTER: darlle a volta
AGOCHAR: esconder.
ALBISCAR: ver ao lonxe.
REGULAMENTAR: crear un conxunto de normas polas que rexerse.
ADIAR: aprazar.
LISCAR: marchar con rapidez.
ESGOTAR: acabar; tamén cansarse.
REMEXER: revolver.
DERRAMAR: botar por fóra; tamén estragarse algo.
PESCUDAR: investigar.
ASEXAR: espiar
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*invertir diñeiro INVESTIR
*añadir ENGADIR
*recurrir RECORRER
*recorrer un camiño PERCORRER
*trepar RUBIR
*alejar AFASTAR
*garantizar GARANTIR
VOCABULARIO DO PARENTESCO
XENRO: marido da filla
NORA: muller do fillo.
DEVANCEIROS: antepasados.
LIÑAXE: serie de xeracións dunha familia.
VINCULEIRO: primoxénito
PADRASTO: esposo da nai.
CURMÁN: primo.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*abuelo AVÓ
*huérfano ORFO
*bisnieto BISNETO
*doña DONA
*tutor TITOR
*hermano IRMÁN
*parexa PARELLA
*xemelo XEMELGO
*novia NOIVA
*viúdo VIÚVO
*conyuge CÓNXUXE
*heredeiro HERDEIRO
*benjamín CERRAPORTELOS
VOCABULARIO DOS OFICIOS
OURIVE: persoa que traballa ouro, prata.
CONCELLEIRO: cargo político do Concello.
CONSELLEIRO: cargo político da Xunta.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*entrenadora ADESTRADORA
*sastre XASTRE
*albañil ALBANEL
*ciruxano CIRURXIÁN
*barrendeiro VARRENDEIRO
*vixilante VIXIANTE
*inxeniera ENXEÑEIRA
*diseñador DESEÑADORA
*xardinero XARDINEIRO
*buzo MERGULLADOR
*corresponsal CORRESPONDENTE
PALABRAS PARÓNIMAS (son as que teñen unha forma parecida)
ESPERTO (non durmido) EXPERTO (especialista)
ACTITUDE (forma de actuar)APTITUDE (cualidade)
ESTUDIO (apartamento) ESTUDO (de estudar)
TESTO (tapa da pota) TEXTO (composición escrita ou oral)
CAMPO SEMÁNTICO DAS ACTITUDES
RECEAR: desconfiar
SALAIAR: lamentarse, queixarse.
ESPREITAR: esperar a ver se sucece algo.
ALDRAXAR: insultar.
ESMORECER: perder o ánimo
TATEXAR: tartamudear.
ARREPIARSE: asustarse moito.
ACHANTAR: sufrir con paciencia aquilo que se fai de mala gana
ASOBALLAR: humillar a alguén
ARREPOÑERSE: enfrontarse a quen nos asoballa.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*peligrar PERIGAR
*arriesgar ARRISCAR
*latir LATEXAR
*temblar TREMER
|
|
|
|
|
|
|
O ASEO PERSOAL (PAX. 13)
CASTELANISMOS HABITUAIS/PALABRA CORRECTA
*GRIFO > BILLA
*TIXEIRAS>TESOIRAS
*PEINE>PEITE
*ESCOBA>VASOIRA
*CHAMPÚ>XAMPÚ
*BAIETA>BAETA
*ESTROPAXO>ESTROPALLO
*CORTAUÑAS>CORTAÚNLLAS
*DESODORANTE>DESODORIZANTE
*LEXÍA>LIXIVIA
O CORPO HUMANO (p. 29)
AXILA: sobaco
ACENAR: facer xestos
CADRIL: parte inferior do lombo
ALOUMIÑAR: acariciar
OLLAR: mirar
VENTAS: orificios do nariz
CASTELANISMOS HABITUAIS RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO/PALABRA CORRECTA
*muslo COXA
*rodilla XEONLLO
*xemelo PAPO DA PERNA
*tobillo NOCELLO
*empeine PEITO DO PÉ
*talón CALCAÑAR
*codo CÓBADO
*muñeca PULSO
*párpados PÁLPEBRAS
*pestañas PESTANAS
*pupila MENIÑA DO OLLO
*cexas CELLAS
*nuca CALUGA
*pestañear PESTANEXAR
*tumbarse TOMBARSE
*reír RIR
*ingle VIRILLA
*cintura O VAN
*omóplato O OMOPLATA
*ombligo EMBIGO
*hombro OMBREIRO
*barbilla QUEIXO
*mejillas MEIXELAS
*a nariz O NARIZ
*frente FRONTE
*sienes AS TEMPAS
*arrodillarse AXEONLLARSE
*guiñar CHOSCAR OS OLLOS
A SAÚDE (P. 45)
MENCIÑEIRO: persoa sen titulación académica de Medicina que se dedica a curar con remedios tradicionais.
DOENZA: enfermidade.
SARABULLO: erupción cutánea
MENCIÑA: Medicamento
MEDICINA: Medicamento. Tamén ciencia ou carreira universitaria.
ESTRIBEIRA: Pano para suxeitar o brazo ao pescozo cando ten algunha doenza.
PROÍDO: picazón.
CABALEIRO: Dor no pescozo por unha mala postura.
FONENDOSCOPIO: Aparello para auscultar o corazón.
INFLUENZA: gripe.
HEPATITE: inflamación do fígado
DERMATÓLOGO: Médico especialista da pel
ODONTÓLOGO: Médico especialista da dentadura.
OFTALMÓLOGO: Médico especialista da vista.
CASTELANISMOS RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*xarabe XAROPE
*xeringuilla XIRINGA
*fiebre FEBRE
*camilla PADIOLA ou ANGARELLAS
*inyección INXECCIÓN
*doctora DOUTORA
*esguince ESCORDADURA ou TORCEDURA
*sarampión SARAMPELO ou XARAMPÓN
*vacuna VACINA
*escalofríos CALAFRÍOS
*ciruxano CIRURXIÁN
*cansancio CANSAZO
VOCABULARIO DOS SENTIDOS
RECENDENTE: que cheira ben.
FEDORENTO: que cheira mal.
ATEIGADO: cheo.
RESESO: que está duro porque se pasou.
MORNO: nin quente nin frío.
NOXENTO: que dá noxo.
ESCINTILANTE: que brilla.
ENXOITO: seco.
SILANDEIRA: silenciosa.
MOL: brando.
INSÍPIDO: que non ten sabor.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*OSCURO ESCURO
*PEGAJOSO PEGAÑENTO
*ENSORDECEDOR ENXORDECEDOR
*SABROSA SABOROSA
*AGRIO AGRE
*SALADO SALGADO
*DULCE DOCE
*VACÍO BALEIRO
*HELADA XEADA
VOCABULARIO DAS REFLEXIÓNS E OPINIÓNS
CAVILAR: pensar
TITUBEAR: dubidar se facer unha cousa ou outra.
PROGNOSTICAR: prever o que sucederá no futuro
DISCORRER: pensar. Tamén transcorrer.
ADOITAR: acostumar. (Non confundir con ADOPTAR: un fillo ou tomar medidas)
PESCUDAR: investigar
SUXERIR: dar un consello ou opinión
PREGAR: suplicar. Pedir. Dobrar algo.
LEMBRAR: recordar
PREDICIR: prognosticar.
CISMAR: insistir sempre na mesma idea.
REXER: ser dono de, gobernar. Tamén pode ser estar ben da cabeza
DESENVOLVER: levar a cabo un traballo ou unha idea.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*acostumbrar(se)ACOSTUMAR(SE)
*dudar DUBIDAR
*correxir CORRIXIR
*razonar RAZOAR
*creer CRER
*xuzgar XULGAR
*plantexar FORMULAR, PROPOÑER, PRESENTAR
VOCABULARIO DAS COMIDAS
XANTAR: comer ao mediodía
RILLAR: mastigar con forza.
DEBULLAR: quitar os grans dunha espiga
ENGULIR: tragar sen mastigar.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*masticar MASTIGAR
*desaiunar ALMORZAR
*cenar CEAR
*batir BATER
*endulzar ADOZAR
*rebanada REBANDA
*rodaxa TORO
*freír FRITIR
*tostar TORRAR
*tostadas TORRADAS
*pepitas PEBIDAS
*bacalao BACALLAU
*garbanzos GARAVANZOS
*besugo OLLOMOL
*conexo COELLO
*lentejas LENTELLAS
*merluza PESCADA
*gaseosa GASOSA
*naranjada LARANXADA
*zumo ZUME
*jabalí XABARIL
*fresas AMORODOS
*guisantes CHÍCHAROS
*xudías FEIXÓNS
*moras AMORAS
*ternera TENREIRA
CAMPO SEMÁNTICO DO VESTIARIO
OLLAL: buraco onde se meten os botóns para pechar unha prenda
CAXATO: bastón
CHAPEU: sombreiro.
LUVAS: guantes.
SORTELLA: anel.
CASTELANISMOS RELACIONADOS CON ESTE CAMPO SEMÁNTICO
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*calzoncillo CALZÓN
*corbata GRAVATA
*falda SAIA
*bolsillo PETO
*solapas LAPELAS
*collar COLAR
*capucha CARAPUCHA
*pañal CUEIRO
*gafas AS LENTES
*reloj RELOXO
*anillo ANEL
*pañuelo PANO DA MAN
*pañueleta PANO DA CABEZA
*desnudarse ESPIRSE
*estropear ESTRAGAR, DERRAMAR
*arrugar ENRUGAR
*planchar PASAR A FERRO
*largo LONGO
*corto CURTO
*floxo FROUXO
*apretado APERTADO
VOCABULARIO DA FORMA DE SER DAS PERSOAS
CHAFALLEIRO: que fai as tarefas a correr e mal.
COIDADOSO: que ten coidado das cousas.
ASISADO: prudente, razoable.
TÚZARO: terco. Tamén que non fala coa xente, introvertido.
TRAMPULLEIRO: que fai trampas.
FOLGAZÁN, NUGALLÁN, LACAZÁN: vago.
LERIANTE: que inventa mentiras para liar a xente.
CACHAZUDO: que ten moita pachorra, que é lento.
AGONIADO: que anda sempre ás présas, estresado.
PILLABÁN: que fai trasnadas.
ESPELIDO: listo.
VAIDOSO: orgulloso.
ARGALLEIRO: que trama trampas, que inventa cousas para enganar a xente. Tamén pode ser que organiza diversións e festas.
LARPEIRO: que lle gustan os doces.
MECOSO: que lle gustan os mimos.
APOUCADO: que se acovarda facilmente.
VOCABULARIO DAS FERRAMENTAS
ALCAIATAS: pezas metálicas para pendurar algo da parede.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*perchero COLGADOIRO
*cúter COITELA
*tornillos PARAFUSOS
*martillo MARTELO
*cinta aislante CINTA ILLANTE
*tenazas TENACES
*destornillador DESAPARAFUSADOR
*tuercas PORCAS
*barniz VERNIZ
*taladro O TRADE
*estantería ANDEL
VOCABULARIO DAS RELACIÓNS HUMANAS
DEVECER: desexar con ansia. Ex. Devezo por ver a miña tía.
COBIZAR: desexar o que teñen os demais.
ASOBALLAR: abusas de alguén, humillándoo.
ANOXARSE: enfadarse.
AMIGAR: facerse amigo dunha persoa.
ACOUGAR: calmarse.
CASTELANISMO PALABRS CORRECTA
*traicionar TRAIZOAR
*engañar ENGANAR
*arriesgar ARRISCAR
*despreciar DESPREZAR
*disculpar DESCULPAR
*enamorarse NAMORARSE
*perxudicar PREXUDICAR
*alexarse AFASTARSE
*alabar GABAR
*rechazar REXEITAR
VOCABULARIO DOS DEPORTES
CABEZADA: lanzar o balón coa cabeza.
COBADEIRA: tea para protexer o cóbado
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*xavalina XAVELINA
*pértiga PÉRTEGA
*escuadra TRAVESEIRO
*tarxeta roxa CARTÓN VERMELLO
*zancadilla CAMBADELA
*entrenador ADESTRADOR
*canasta CANASTRA
*gradas BANCADAS
*rodillera XEONLLEIRA
*manillar GUIADOR
*sillín SELA
*regate CANEO
*agujetas MANIOTAS
*calambre UNHA CAMBRA
*silbato CHIFRE
*abuchear APUPAR
VOCABULARIO DA COCIÑA
TESTO: utensilio que serve para tapar a pota.
RELADOR: utensilio para relar verduras, queixo...
OLA: pota baixa de barro.
CASTELANISMO PALABRA CORRECTA
*cucharón CULLERÓN
*colador COADOR
*embudo FUNIL ou EMBUDE
*campana extractora CAMPÁ EXTRACTORA
*calentador QUENTADOR
*sartén TIXOLA
*cubo da basura CALDEIRO DO LIXO
*lavavajillas A LAVALOUZA
*vertedeiro VERTEDOIRO
*exprimidor ESPREMEDOR
*batidora BATEDORA
*tostador TORRADOR
*sacacorchos TIRARROLLAS
*freidora FRIXIDEIRA
*tenedor GARFO
*cuchara CULLER
*cuchillo COITELO
|
|
|
|
|
|
|
LETRAS E DÍGRAFOS
-Todos os nomes das letras son masculinos: g “o gue”, q “o que”, x “o xe”…
-Un dígrafo é un conxunto de dúas letras que representa un único son: ch, ll, rr, nh, qu, gu.
*gu + e, i: guitarra, guerra.
*gü + e, i: Non é dígrafo, porque soa o u: pingüín, paragüeiro.
*rr: só se pon en posición intervocálica: carro. Despois de consoante ponse R aínda que soe múltiple: Henrique, xenro…
-O c e o z representan o mesmo son, pero van con vogais diferentes:
*c + e, i: rapaces, acio.
*z + a, o, u: rapaz, zapato, zoco, zume.
DITONGOS, HIATOS E TRITONGOS
DITONGOS: a, e, o + i, u (átonos): a-de-mais, meu, am-bien-te, ac-tuar
i,u (átonos) + i, u: pui-do, fu-xiu
HIATOS: a, e, o + a, e, o: ó-e-me.
a, e, o + í, ú (tónicos): tí-a, sú-a, a-ín-da, sa-ú-da
i, u + í, ú (tónicos): mi-ú-do, mu-í-ño
TRITONGOS: i, u +a, e, o + i, u: fiei-to, ac-tuou.
NORMAS DE ACENTUACIÓN
-Palabras agudas: O golpe forte de voz vai na última sílaba: trac-tor. Levan til as rematadas en vogal, -n, -s, -ns: avó, canción, camións.
Non se acentúan as agudas rematadas nun ditongo decrecente: ademais, amou.
-Palabras graves: O golpe forte de voz vai na penúltima sílaba: me-sa. Levan til as rematadas en consoante distinta de –n, -s: mártir.
-Palabras esdrúxulas: O golpe forte de voz vai na antepenúltima sílaba: cár-ce-re. Levan til todas: véxoo, ámoa.
-Palabras con hiatos con I ou U: Levan sempre til: tía, súa, aínda, baúl.
-Palabras coa combinación tónica IU, UI: Se o acento recae na segunda das vogais, levan til: muíño, miúdo. Se o acento vai na primeira, non leva til: puido, fuxiu.
-Palabras estranxeiras: adáptanse ás normas anteriores: bádminton.
-Adverbios rematados en –mente: nunca levan til: practicamente
-Exclamativos e interrogativos: non levan til: ¿Que queres?
PALABRAS CON ACENTUACIÓN DISTINTA AO CASTELÁN
AGUDAS: chofer
GRAVES: mísil, réptil, téxtil, acne, parasito, atmosfera, paxaro, heroe, vertixe, neon.
ESDRÚXULAS: olimpíada, período.
O TIL DIACRÍTICO
Á -Preposición + artigo: Vou á túa casa.
-De paxaro A gaivota rompeu a á.
A -Preposición: Vou a Lugo.
-Artigo: A mesa rompeu
-Pronome persoal: Non a vexo alí.
CÁ -Ca + a: É máis alto cá avoa
CA -Conxunción comparativa:É máis alto ca min.
CHÁ -Plana: Terra Chá
CHA -Che + a:Non cha dou.
DÁ -Verbo dar: Non me dá nada.
DA -De + a: Veño da casa.
É -Verbo ser: É meu irmán
E -conxunción: Chamei a Xoán e María.
MÁIS -Adverbio de cantidade: Non quero máis
MAIS -Pero:Fun alí mais non estabas.
PÓR -Verbo poñer: Non vou pór o abrigo
POR -Preposición:Vou por estrada.
CASOS DE TIL DIACRÍTICO QUE DEPENDEN
DO TIMBRE VOCÁLICO (E, O TÓNICOS)
CON E/O ABERTOS (LEVAN TIL) CON E/O PECHADOS (NON LEVAN TIL)
CÓ: -Ca + o: É máis alto có tío
CO: -Con + o: Vou co avó
NÓS: Pronome tónico: Nós non fomos.
NOS: Pronome átono:Non nos viron.
Ó (S): -a + o(s): Vou ó cine
O (S): -Artigo: O colexio empezou
-Pronome persoal: Non o vexo.
SÓ: -Soamente: Só veu el.
-Sen compaña: Estou só.
SO: -Debaixo de: O libro está so a mesa.
VÓS: pronome tónico: Vós non comedes
VOS: pronome átono: Non vos deixaron ir.
BÓLA: balón: Tirou a bóla fóra.
BOLA: pan: Non me gusta a bola
CÓMPRE: é necesario: Cómpre que veñas axiña
COMPRE: verbo comprar: Non quero que compre iso.
DÓ: compaixón: Ten dó de min.
DO: de+o: Veño do centro.
FÓRA: adverbio de lugar: Vaite fóra
FORA: -verbo ser: Non creo que fora el.
-verbo ir: Non fora á casa aínda.
NÓ: atado cunha corda: fixen un nó coa corda.
NO: en+o: Estou no centro.
ÓSO: esqueleto: Rompín o óso.
OSO: animal: Nos Ancares hai osos.
PÓLA: rama: Rompeu a póla da árbore
POLA: galiña: A pola puxo un ovo.
PÉ: extremidade: Manqueime nun pé
PE: letra: O pe vai detrás do o.
PRÉSA: Adverbio, apuro: Teño présa.
PRESA: -Capturada: O lobo non solta a súa presa.
-puñado: Leva unha presa de caramelos.
-encoro: A presa leva moita auga.
-encarcerada: Luísa está presa.
SÉ: episcopal: O bispo abandonou a súa sé.
SE: -pronome persoal: Non se lava.
-conxunción condicional: Se vés hoxe, avisa.
TÉ: infusión: Non me poñas máis té.
TE: -pronome persoal: Non te vin onte.
-letra: O te vai despois do ese.
VÉN: presente de indicativo de VIR: el vén hoxe.
VEN: -imperativo de VIR: Ven aquí, Luís.
-presente de indicativo de VER: Eles non ven ben.
VÉS: presente de indicativo de VIR: ¿Vés hoxe?
VES: -Presente de indicativo de VER: Ti non ves sen lentes.
USO DOS SIGNOS DE PUNTUACIÓN
A COMA:
-ENUMERACIÓNS: Gústame a música, o cine, o teatro...
-OMISIÓN DUNHA FORMA VERBAL: Ela di que si; eu, que non.
-SEPARAR VOCATIVOS: Antón, ven axiña.
-ANTES DA ORACIÓN PRINCIPAL SE A SUBORDINADA VAI DIANTE: Se vés, chama.
-SEPARAR ORACIÓNS ACLARATIVAS: Hoxe, o da máis curto do ano, comezan as vacacións de Nadal.
-PARA SEPARAR EXPRESIÓNS ACLARATORIAS (é dicir, ou sexa, polo tanto): Luísa non chegou, é dicir, non creo que veña.
-ENDEREZOS: Rúa nova, 27.
O PUNTO:
-SEPARAR ORACIÓNS: Non vai vir hoxe. Mañá tampouco chegará.
-ABREVIATURAS: Sr., D.
-DATAS E HORAS: 25.08.2010 12.14
-NON SE USA O PUNTO NOS SÍMBOLOS INTERNACIONAIS, NAS SIGLAS E DESPOIS DO SIGNO DE INTERROGACIÓN E ADMIRACIÓN: cm, ESO, Chegas hoxe? Non.
O PUNTO E COMA:
-NAS ENUMERACIÓNS CANDO XA HAI COMAS: Xavier , o irmán de Eva, ten quince anos; Miguel, dezaseis e eu, vinte.
-EN ORACIÓNS LONGAS ANTES DAS CONXUNCIÓNS E LOCUCIÓNS ADVERSATIVAS (PERO, NO ENTANTO, NON OBSTANTE): O outro día quedamos en que este domingo sairíamos todas; pero agardei e non chegou ninguén.
DOUS PUNTOS:
-ENUMERACIÓN EXPLICATIVA: Ten todo tipo de vehículos: moto, bici, coche...
-CITA TEXTUAL: Carlos dixo: “Teño que marchar”.
-NAS CARTAS: Querida María:
-PARA DAR EXPLICACIÓNS: Ti tes unha gran virtude: sabes escoitar.
PUNTOS SUSPENSIVOS:
-ENUMERACIÓN INCOMPLETA: Ela irá a Santiago, Padrón, Vigo...
-OMISIÓN: Can ladrador...
-EXPRESAR EMOCIÓNS: Chaman á porta...latéxame o corazón...baten de novo.
-OMISIÓN DUN FRAGMENTO NUNHA CITA TEXTUAL LONGA.
COMIÑAS:
-ENMARCAR CITAS TEXTUAIS NA MESMA LIÑA: Entón dixo: “Hoxe hai baile”.
-TÍTULOS DE POEMAS, CONFERENCIAS OU CAPÍTULOS DE LIBROS: “Os pinos” de E. Pondal.
-PALABRAS DITAS CON IRONÍA: Díxome que era moi “lista”
-PALABRAS ESTRANXEIRAS: A palabra “parking” non é galega.
PARÉNTESES:
-EXPLICACIÓNS OU ACLARACIÓNS: Ricardo (actualmente xubilado) foi médico.
-INTERCALAR DATOS OU PRECISIÓNS: Manuel Antonio (1900-1931) naceu en Rianxo
RAIA:
-MARCAR DIÁLOGOS:
-Ola! Que tal estás?
-Eu moi ben. E ti?
-INCISOS DO NARRADOR EN DIÁLOGOS:
-Chegou Luís? –preguntou Lucas.
-INCISOS ACLARATORIOS: Xoán –que nunca chega a tempo á clase- suspendeu todos os exames.
DIÉRESE:
-SOBRE O U DAS SÍLABAS GÜE, GÜI: antigüidade.
-SOBRE O I NA 1ª E 2ª PERSOA DE PLURAL DO IMPERFECTO DE INDICATIVO DOS VERBOS REMATADOS EN –AER, -OER, -AIR, -OIR, -UIR: caïamos, oïamos
USO DAS MAIÚSCULAS
-Despois de punto.
-Despois dos signos de interrogación e admiración: Quen chama? Non sei.
*Non se pon maiúscula se despois vai unha raia: Quen chama? –preguntou Xoán.
-Despois dos encabezamentos das cartas: Querida Antía:
Escríboche para contarche...
-Antropónimos: Lucía...
-Formas abreviadas de tratamento: Dra., D. Xosé.
*Non se pon se se escribe a palabra completa: doutora María, don Xosé.
-Primeira palabra dos títulos dos libros: Follas novas, O catecismo do labrego...
-Nomes de revistas e xornais (todas as palabras agás as preposicións e conxuncións): Galicia Hoxe, A Nosa Terra...
-Institucións, organismos e empresas: Real Academia Galega
-Etapas históricas e festividades: Idade Media, Nadal...
-Siglas: ONU, ESO
-Topónimos: Pontecesures, A Coruña...
*As preposicións non van en maiúsculas: A Pobra do Caramiñal
*Rúa, praza, illa... van en minúscula, a non ser que o topónimo inclúa estas palabras: rúa San Luís, praza Macías... Rúa Nova
ÚSASE MINÚSCULA PARA:
-Formas de tratamento non abreviadas: doutor, don...
-Meses e días da semana: outubro, martes...
-Cargos e títulos: directora, presidente.
-Xentilicios: cesureño, compostelán...
-Puntos cardinais: norte, sur...
USO DAS PRINCIPAIS ABREVIATURAS
A) SIMPLES: representan unha soa palabra. Sing. (singular), D. (don), Da. (dona), Sr. (señor), Sra. (señora), Art. (artigo), Apdo. (apartado), Tfno. (teléfono), Avda. (avenida), R/ (rúa), s/n (sen número), Cía. (compañía), Páx. (páxina), Vde. (vostede), etc., Ilmo. (ilustrísimo), Asdo. (asinado), D.E.P. (descanse en paz).
B) COMPOSTAS: representan dúas palabras. S.A. (sociedade anónima), S. L. (sociedade limitada)
C) DOBRES: representan o plural. EE.UU. (Estados Unidos), RR.CC. (Reis Católicos), CC.OO. (Comisións Obreiras), AA.EE. (Asuntos Exteriores), SS.MM. (Súas Maxestades).
SIGLAS E ACRÓNIMOS
a) SIGLAS: BOE (Boletín Oficial do Estado), DOG (Diario Oficial de Galicia), ONG (Organización Non Gubernamental), RAG (Real Academia Galega), UE (Unión Europea), ONU (Organización de Nacións Unidas), IRPF (Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas), NIF (Número de Identificación Fiscal),
b) ACRÓNIMOS: IVE (Imposto sobre o Valor Engadido), A SIDA (Síndrome de Inmunodeficiencia Adquirida), INTERPOL (International Police)
USO DO B E O V
ESCRÍBENSE CON B Abelá, abeleira, baleirar, beira, bolboreta, marabilla, móbil (automóbil, mobilizar...), nobelo, rebentar, ribeira, sarabia, trobador
ESCRÍBENSE CON V
Acivro, avó, avogado, chuvasco, covarde, escaravello, esvarar, esvelto, garavanzo, gravar, pavillón, trevo, vaixela, varanda, varrer, vasoira, vermello, verniz, verza, vesgo, voda, voitre, vulto
PALABRAS HOMÓFONAS CON B E V
BAGA: froito silvestre VAGA: lacazana
BASTO: bruto/ naipe VASTO: extenso
BARRO: lodo VARRO: varrer
CABO: cabo mariño/
cabo militar/corda CAVO: cavar
BAGO: unha uva VAGO: lacazán
BOTAR: fóra, o lixo,
a pelota... VOTAR: eleccións
RABO: extremidade animal RAVO: hortaliza
BEN: contrario de mal VEN: imperativo de vir, presente de ver
NABAL: leira de nabos NAVAL: relativo aos barcos
REBELAR(SE): contra alguénREVELAR: fotos, un segredo
USO DO H
Harmonía, hucha, ah!, oh!, ho (home), hoxe, hóspede, herba Achar, alelí, baía, ermida, urna, inchar, exuberancia, irmán, oco, ala!, ola! (saúdo), ombreiro, ombro, orfo, óso, ovo, truán, Adhesivo, coherente, filharmónica, vehículo, transhumante, deshonra
Inhóspito, vehemente, exhibir, cohibir, bohemio, exhalar, inhábil
PALABRAS HOMÓFONAS CON OU SEN H
CON H SEN H
HORA: do reloxo ORA: verbo orar/ unhas veces...outras veces: ora chove, ora vai sol
HABANO: procedente da
Habana/ puro ABANO: *abanico
APREHENDER: capturar/ APRENDER
captar algo coa
intelixencia
ANHELAR: desexar ANELAR: pór un anel
HAI: verbo haber AI!: interxección de dor
AÍ: adverbio de lugar
HA: verbo haber:
Aínda ha de chover
AH!: interxección
de sorpresa A: preposición: Vou a Lugo/ artigo: A nena/ pronome persoal: Non a vexo
Á: contracción de preposición e artigo: Vou á praia
CLASES DE PALABRAS
SUBSTANTIVOS: Son palabras que designan seres vivos, obxectos ou conceptos abstractos. Poden ir precedidos de artigos (o, a, os , as) e teñen sempre xénero e número (masculino/feminino; singular/plural). Ex.: alegría, libreta, mesa...
ADXECTIVOS: Son as palabras que acompañan o substantivo para dicir unha cualidade súa. Algúns poden cambiar de masculino a feminino ou de singular a plural.
Ex.: simpáticos, mariños, verde, alto, cariñoso...
VERBOS: Designan accións ou estados. Pódense conxugar nas distintas persoas, nos tempos e modos. Non teñen xénero. Ex.: cantou, predicar, beberei...
DETERMINANTES: Acompañan a substantivos concretando o seu significado. Poden ser de distinto tipo: artigos (o, a, os, as, un, unha, uns, unhas), demostrativos (este, ese, aquel...), posesivos (meu, teu, seu...), indefinidos (algún, ambos...) numerais (dous, primeiro...)
PRONOMES: Substitúen un substantivo. Teñen número, persoa e poden ter xénero. Os determinantes (agás os artigos) poden funcionar como pronomes se non acompañan a un substantivo (Ex.: quero o meu). Os pronomes persoais son, por exemplo: el, nós, eu, elas...
ADVERBIOS: Acompañan ao verbo indicando tempo, lugar, modo, cantidade, afirmación, negación ou dúbida. Non teñen xénero nin número. Ex.: sempre, tarde, alí...
PREPOSICIÓNS: Unen dúas palabras dentro da frase. Non teñen xénero nin número. Ex.: a, de entre, por...
CONXUNCIÓNS: Unen oracións. Non teñen xénero nin número. Ex.: que, porque, nin, e...
INTERXECCIÓNS: Expresan emocións ou sentimentos. Ex. Ah!, oh!...
O SUBSTANTIVO
XÉNERO NO SUBSTANTIVO
SON MASCULINOS
-Nomes de letras: o be, o xe...
-Os rematados en –ume: o costume. Excepcións: a acedume, a servidume, a mansedume.
-O bechamel, o berce, o cal, o cárcere, o couce, o cuspe, o diadema, o dote, o fel, o labor, o leite, o mar, o masacre, o mel, o nariz, o pagode, o sal, o sangue, o sinal, o sorriso, o ubre, o vexame, o xiz.
SON FEMININOS
-Nomes de árbores froiteiras: a laranxeira..
-Os rematados en –axe: a paisaxe. Excepcións: o traxe, o paxe, o garaxe, o personaxe (se é varón)
-Rematados en –se, -ite e –te: a hepatite, a análise, a eclipse, a dose.
-A ábsida, a árbore, a arte, a azouta, a cal/a canle, a calor, a cor/a color, a dor/a dolor, a fame, a fraude, a fronte, a lavalouza, a marxe, a omoplata, a orixe, a orde, a pantasma, a ponte, a reuma, a sebe, a sentinela, a síndrome, a suor, a vertixe.
FORMACIÓN DO FEMININO
MASCULINOS REMATADOS EN:FORMAN O FEMININO EN:
-E: o elefante -A: a elefanta.
Excepcións: a estudante,
a cantante.
-ÓN: o patrón, o león -OA: a patroa, a leoa.
-ÓN (aumentativos e
pexorativos): acusón -ONA: acusona
-ÁN: o ancián, o cidadán,
o capitán -Á: a anciá, a cidadá, a capitá.
Excepcións: os despectivos
en –ana: folgazán- folgazana
-ÚN: cabrún, vacún -ÚA: cabrúa, vacúa.
SUBSTANTIVOS QUE CAMBIAN O LEXEMA PARA FORMAR O FEMININO:
XENRO- NORA
REI- RAÍÑA
GROU- GRÚA (ave)
CABALO- EGUA ou BESTA
CARNEIRO- OVELLA
CABRA- CASTRÓN
SUBSTANTIVOS QUE CAMBIAN DE SIGNIFICADO DEPENDENDO DO XÉNERO:
O DEDO: da man A DEDA: do pé
O ORDENANZA: o bedel A ORDENANZA: unha orde.
O GRAN: individual A GRA: colectivo
O OVO: das aves A OVA: dos peixes
O CESTO: pequeno A CESTA: grande.
FORMACIÓN DO PLURAL
PALABRAS REMATADAS EN VOGAL OU CONSOANTE DISTINTA DE S, X, L, R, Z ENGADEN-S: NUBES, ROBOTS, ALBUMS, CLUBS
PALABRAS REMATADAS EN-X NON VARÍAN: OS FAX
PALABRAS REMATADAS EN-R, -Z ENGADEN -ES: LUCES, PARES
PALABRAS REMATADAS EN-S MONOSÍLABAS OU PALABRAS AGUDAS ENGADEN-ES: DEUSES, COMPASES. PALABRAS GRAVES OU ESDRÚXULAS NON VARÍAN:OS MARTES
PALABRAS REMATADAS EN-L MONOSÍLABAS, PALABRAS GRAVES OU ESDRÚXULAS ENGADEN -ES: SOLES, MÓBILES. PALABRAS AGUDAS ENGADEN-IS: MANDÍS, AZUIS. PALABRAS COMPOSTAS CUN MONOSÍLABO AO FINAL ENGADEN -ES: PARASOLES, XIRASOLES.
OUTRAS PALABRAS COMPOSTAS, SE AS DÚAS PARTES SE ESCRIBEN XUNTAS, O PLURAL SÓ AO FINAL: SAPOCONCHOS. SE AS DÚAS PARTES SE ESCRIBEN SEPARADAS, O PLURAL VAI EN CADA PARTE (a non ser que a 2ª parte sexa un substantivo): GARDAS CIVÍS (pero: sofás cama, porque “cama” é un substantivo). SE AS DÚAS PARTES SE SEPARAN POR: DE, DO DA, O PLURAL VAI SÓ NA 1ª PARTE: CABALOS DO DEMO, PITAS DO MONTE
OS DETERMINANTES
USO DOS ARTIGOS DETERMINADOS
-A (preposición) + A (artigo) = Á . Ex.: Vou á praia.
-A (preposición) + O (artigo) = AO/Ó. Ex.: Vou ao cine/ vou ó cine.
-CON (preposición) + A(s) (artigo) = COA(s). Ex.: Estou coas miñas amigas.
-CA é unha conxunción comparativa soamente. Ex.: É máis alto ca ti.
-CA (comparativo) + O(s) (artigo) = CÓS. Ex.: É máis alto cós meu tíos.
-CA (comparativo) + A(s) (artigo) = CÁ(s). Es.: É máis alta cás miñas tías.
USO DOS ARTIGOS INDETERMINADOS
-DE + UN, UNHA, UNS, UNHAS = DUN, DUNHA, DUNS, DUNHAS. Ex.: Veño dunha viaxe moi interesante.
-EN + UN, UNHA, UNS, UNHAS = NUN, NUNHA, NUNS, NUNHAS. Ex.: Está nun apuro moi grande.
USO DOS DEMOSTRATIVOS
Plural de este, ese: ESTES, ESES. Incorrecto: *estos, *esos.
Neutro: ISTO, ISO AQUILO Incorrecto: *esto, *eso, *aquelo
-DE + ESTE, ESE, AQUEL... = DESTE, DESE, DAQUEL...
-EN + ESTE, ESE, AQUEL... = NESTE, NESE, NAQUEL...
-ESTE, ESE, AQUEL...+ OUTRO/A = ESTOUTRO/A, ESOUTRO/A, AQUELOUTRO/A. Ex.: Non quero ese, quero estoutro de aquí.
-DESTE, DESE, DAQUEL + OUTRO/A = DESTOUTRO, DESOUTRO, DAQUELOUTRO. Ex.: Dáme daqueloutro de alí, que ten mellor aspecto.
-NESTE, NESE, NAQUEL + OUTRO/A = NESTOUTRO, NESOUTRO, NAQUELOUTRO. Ex.: Non foi nesa senón naqueloutra praza onde sucedeu o accidente.
USO DOS POSESIVOS:
-POSESIVO DE PROPIEDADE EXCLUSIVA: de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de seu.
-Significado:
a) Pertenza exclusiva: Ela ten coche de seu.
b) “Por si mesmo”: A porta abriuse de seu
c) “Por propia natureza”: Vós sodes listos de voso.
-POSESIVO DISTRIBUTIVO: cadanseu, cadansúa, cadanseus, cadansúas.
Ex. Compreilles aos mesu fillos cadanseus xoguetes. (estaría mal dicir: *compreilles xoguetes a cadanseu fillo, porque o posesivo distributivo ponse ao lado da cousa que distribúes).
USO DOS NUMERAIS
-CARDINAIS: dezaseis, dezasete, dezaoito, dezanove, vinte e un, vinte e sete, corenta e cinco, oitenta, douscentos, cincocentos/quiñentos, dous mil...
-ORDINAIS: sétimo, oitavo, décimo primeiro, décimo quinto, vixésimo, trixésimo, cuadraxésimo, quincuaxésimo, sesaxésimo, septuaxésimo, octoxésimo, nonaxésimo...
Non se poden usar os partitivos coma se fosen numerais. Por exemplo está mal: *Chegou de vinteavo na carreira. O correcto é: Chegou de vixésimo na carreira.
Non se poden apocopar “primeiro” e “terceiro” diante de substantivos. Por tanto está mal: *É o seu tercer día de traballo ou *É o primer ano que neva.
-PARTITIVOS: medio, terzo, cuarto, quinto..., onceavo, trintaavo...
-MULTIPLICATIVOS: dobre/duplo, triplo, cuádruplo...
USO DOS INDEFINIDOS
-CALQUERA é un indefinido invariable. Por tanto, a forma *calquer ou *calqueira non son válidas. Ex.: Calquera día deixo de vir aquí. Calquera rapaz que destaque en solidariedade será premiado.
-QUEN é sempre invariable, non se pode pór en plural. Ex.: Quen foron os que chegaron? (Está mal: *Quenes foron os que chegaron?)
-OUTRO contrae con DE e EN. Ex.: Está noutro lugar ou veño doutro lugar.
-ALGÚN/HAcontrae con DE e EN. Ex.: Nalgún sitio terá que estar. Dalgunha parte tería que vir.
-ALGUÉN e ALGO non contraen coas preposicións EN e DE. Ex.: Isto será de alguén?
USO DOS INTERROGATIVOS E OS EXCLAMATIVOS
-Cómpre lembrar que nunca levan til. Ex.: Quen anda aí?
O PRONOME PERSOAL
USO DOS PRONOMES TÓNICOS
-As formas de cortesía VOSTEDE, VOSTEDES levan sempre o verbo en 3ª persoa. Ex.: Vostede quere entrar? Vostedes queren entrar?
-NÓS e VÓS levan acento para distinguilos das formas átonas NOS e VOS. Ex.: Vós non vos queredes decatar. A nós non nos digades nada.
-Nas oracións comparativas úsase MIN en lugar de EU e vai sempre antes a partícula COMA (igualdade) ou CA (inferioridade ou superioridade). Ex.: É tan alto coma min. É máis/menos alto ca min.
-CONNOSCO e CONVOSCO pódense pór en vez de CON NÓS e CON VÓS.
-A forma *ELO debe substituírse por ISTO, ISO ou AQUILO. Ex. Por iso non quero que veñas hoxe (en vez de *Por elo non quero que veñas hoxe).
USO DOS PRONOMES ÁTONOS
-Escríbese NON O, aínda que se le todo seguido. Está mal, por tanto, escribir *NO NO. Ex.: Eu hoxe non o vin.
-Cómpre diferenciar –NNOS de –NOS. Ex.: Atopáronnos no camiño (A NÓS) / Atopáronos (A ELES) no camiño.
-Hai que diferenciar TE e CHE. Serve como axuda o paso da 2ª á 3ª persoa, comprobando as seguintes correspondencias:
COMPLEMENTO INDIRECTO CHE (a ti) LLE(a el, a ela)
COMPLEMENTO DIRECTO TE (a ti) O, LO, NO, SE, A, LA, NA (a el, a ela)
Ex.: Non te vin hoxe (a ti) / Non o vin hoxe (a el/a)
Non che dei ningún regalo (a ti) / Non lle dei ningún regalo (a el/a).
-Hai que diferenciar entre LLE (singular) e LLES (plural) e tamén as súas contraccións correspondentes cos pronomes de complemento directo, que son as seguintes:
LLE (A UNHA PERSOA)+ o, a, os, as: LLO LLA LLOS LLAS
LLES (A VARIAS PERSOAS)+o, a, os, as: LLELO LLELA LLELOS LLELAS
Ex.: Décheslle a túa nai o regalo? Si, deillo / Décheslle a túa nai os regalos? Si, deillos. / Décheslles a teus pais o regalo? Si, déillelo. / Décheslles a teus pais os regalos? Si, déillelos
Décheslle a túa nai a carpeta? Si, deilla / Décheslle a túa nai as carpetas? Si, deillas. / Décheslles a teus pais a carpeta? Si, déillela. / Décheslles a teus pais as carpetas? Si, déillelas.
-En canto á COLOCACIÓN DO PRONOME ÁTONO, cómpre ter en conta as seguintes regras:
O PRONOME VAI DESPOIS DO VERBO (ENCLISE) CANDO... 1. Vai nunha oración simple e na principal das compostas. Ex.: Véxote moi raro. /Díxome que viría.
O PRONOME VAI ANTES DO VERBO (PROCLISE) CANDO...
1. Nas oracións subordinadas. Ex.: Dixo que te vira.
2. Nas oracións simples ou nas subordinadas se se dá algún destes casos:
-Se a oración é negativa: Non te quero.
-Se a oración empeza polos indefinidos ALGO, NADA, ALGUÉN, AMBOS, BASTANTE, CALQUERA, MESMO...: Algo che diría.
-Se a oración empeza polos adverbios ACASO, ATA, CASE, INCLUSO, QUIZAIS, SEICA, XA, AÍNDA, AXIÑA, DESEGUIDA, SÓ, SEMPRE, BEN, CEDO, IGUAL, MAL, MELLOR, PEOR, TARDE, HOXE, MAÑÁ, ONTE, ENTÓN, DESPOIS...: Case me toca o premio.
-Se a oración empeza por un interrogativo ou un exclamativo: Quen che deu iso?
-Nas oracións desiderativas (expresan un desexo) se o suxeito precede o verbo: Deus o ampare!
-Se cambiamos a orde dos elementos da oración para destacar un elemento: Ganas me deron de chorar.
SE O VERBO SUBORDINADO É UN INFINITIVO, O PRONOME PODE IR COS DOUS VERBOS:
-Pode collerte / pódete coller.
NO CASO DAS PERÍFRASES VERBAIS, SE HAI UN ELEMENTO DE RELACIÓN ENTRE OS DOUS VERBOS O PRONOME PODE IR EN TRES POSICIÓNS:
-Tesmo que facer / -Tes que facermo / -Tes que mo facer.
USO DO PRONOME REFLEXIVO
-O pronome reflexivo só pode funcionar como complemento directo, polo que son incorrectas construcións como: * Peiteeime o pelo / *Lavouse as mans. O correcto é: Peiteei o pelo. Lavou as mans.
USO DO PRONOME SOLIDARIEDADE
SINGULAR
CHE (NON CORTESÍA) LLE (CORTESÍA)
PLURAL
VOS (NON CORTESÍA) LLES (CORTESÍA)
-Úsase como unha forma de introducir no discurso ao noso interlocutor. O pronome de soliedariedade pódese suprimir da oración e esta non perde sentido.
Ex.: Éche hora de marchar / Évos hora de marchar / Élle hora de marchar / Élles hora de marchar.
USO DO PRONOME DE INTERESE
-Indica que estamos interesados en que a acción se realice.
-Formas do dativo de interese: ME, CHE, LLE, NOS, VOS, LLES.
-Ex.: O rapaz non me come nada.
PALABRAS CON S E CON X
PALABRAS CON S Escaso, escavar, escavadora, escusa, esplendor, estender (pero extenso e extensión), estraño, estranxeiro, biscoito, bisneto, polisón, sentinela
PALABRAS CON X
Cervexa, cónxuxe, graxa, inxección, paixón, proxectil, proxecto, sinxelo, solfexo, vertixe, xampú, xarampón, xema, xeo, xeso, xiringa, xordo.
PALABRAS CON L E LL
PALABRAS CON L Apelido, atropelar, belo, calo, camelo, colar, degolar, estaleiro, estrela, falecer, miolo, selo, talo, vasalo
PALABRAS CON LL
Agasallar, antollo, aparello, bacallau, baralla, cella
USO DOS GRUPOS CONSONÁNTICOS CL,CR,PL, PR,FL,FR,PS
Claro Cravo, escravo Público Prata, cumprir, prazo, praga, empregar, pracer Flota Fraco, frecha, frouxo, frauta Psicólogo, psicoloxía, psiquiatra, psicose, psicópata
USO DAS VOGAIS
Anano, vantaxe, rancor, asasino, avaría, marmelada Deputado, debuxo, bater, asemblea, verniz, desculpa, metade, sabedoría, aparencia, primavera. Labirinto, inimigo, vinganza, campión, corrixir, cemiterio, cerimonia, pavillón, feminino Espírito, tribo, monstro, cartolina Custar, durmir, tusir Ambiente, inconveniente
A CONXUGACIÓN VERBAL
INDICATIVO
-PRESENTE: eu como
-PASADO:
-PRETÉRITO PERFECTO: eu comín
-PRETÉRITO IMPERFECTO: (mentres eu... comía, eu andaba)
-PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO: (terminación –ra) comera
-PRESENTE (Oxalá
-FUTURO (mañá... comerei)
-FUTURO HIPOTÉTICO (terminación –ría): comería
SUBXUNTIVO
-PRESENTE: que agora eu... coma)
-IMPERFECTO DE SUBXUNTIVO (terminación –se): comese
IMPERATIVO
Come (ti) / comede (vós)
A CONXUGACIÓN REGULAR
PRETÉRITO PERFECTO:
-TI COMICHES, VÓS COMESTES
-2ª CONXUGACIÓN: EL COMEU / 3ª CONXUGACIÓN: EL VIVIU
-1ª CONXUGACIÓN: EU ACABEI
PRETÉRITO IMPERFECTO / PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO / FUTURO HIPOTÉTICO
-1ª E 2ª PLURAL: ACENTUACIÓN GRAVE. Ex.: andabamos, bebiamos, andaramos, andarades, andariamos, andariades.
INFINITIVO CONXUGADO
-Formas: eu cantar, ti cantares, el/ela cantar, nós cantarmos, vós cantardes, eles/as cantaren
-Uso: É obrigatorio cando hai dous verbos na oración (un deles é o infinitivo), teñen distinto suxeito e o infinitivo leva antes unha preposición.
Ex.: Despois de viren (eles), marchei con Xoán.
Non se pode conxugar o infinitivo se este forma parte dunha perífrase verbal . Ex.: Tedes que vir hoxe
-Como se pode transformar unha oración para pór un infinitivo conxugado?
-Un QUE suprímese. Ex.: Cómpre que veñades hoxe > Cómpre virdes hoxe.
-CANDO cámbiase por AO. Ex.: Cando veñan teus irmáns, chámame > Ao viren, chámame.
-PORQUE cámbiase por POR. Ex.: Teño que facer iso porque mo pediron elas > Teño que facer iso por mo pediren elas.
-SE cámbiase por DE. Ex.: Se chegan cedo, avísame > De chegaren cedo, avísame.
PEQUENAS IRREGULARIDADES NOS VERBOS REGULARES
-REMATADOS EN –CER, -CIR: Ex.: coñecer, conducir.
-Presente de indicativo: coñezo, conduzo. Está mal * coñezco, *conduzco.
-Presente de subxuntivo: coñeza, conduza. Está mal: *coñezca, *conduzca.
-Pretérito perfecto: coñecín, conducín. Está mal: *conduxen.
-REMATADOS EN –UÍR: Ex.: construír.
-Presente de indicativo: constrúo, constrúes... Está mal: *construio...
-Presente de subxuntivo: constrúa, constrúas... Está mal: *construia...
-VERBOS CON ALTERNANCIA VOCÁLICA I/E: SERVIR, SENTIR, SEGUIR, MENTIR, FERIR E DERIVADOS ( CONSENTIR, PRESENTIR, CONSEGUIR...)
-Presente de indicativo: sirvo, serves, serve, servimos, servides, serven.
-Nos outros tempos non hai esta alternancia: Ex.: sirva, sirvades, sirve ti...
-VERBOS CON ALTERNANCIA VOCÁLICA U/O: SUBIR, ULIR, FUXIR, CUSPIR, DURMIR, MUXIR, FUXIR...
-Presente de indicativo: subo, sobes, sobe, subimos, subides, soben.
-Nos outros tempos non hai esta alternancia: Ex. Sube ti, que suba el...
A CONXUGACIÓN IRREGULAR
SER
PRESENTE INDICATIVO Ti es
PRETÉRITO PERFECTO Ti fuches, vós fostes
PRESENTE SUBXUNTIVO Eu sexa
ESTAR
PRETÉRITO PERFECTO Eu estiven
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO Eu estivera
IMPERFECTO DE SUBXUNTIVO Eu estivese
PRESENTE DE SUBXUNTIVO Eu estea
HABER
PRETÉRITO PERFECTO Eu houben
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO Eu houbera
IMPERFECTO DE SUBXUNTIVO Eu houbese
PRESENTE DE SUBXUNTIVO Eu haxa
CABER
PRET. PERFECTO Eu couben
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO Eu coubera
IMPERFECTO SUBXUNTIVO Eu coubese
PRESENT SUBXUNTIVO Eu caiba
FUTURO Eu caberei
FUTURO HIPOTÉTICO Eu cabería
CAER
PRESENTE INDICATIVOEu caio
PRESENTE SUBXUNTIVO Eu caia
DAR
PRETÉRITO PERFECTO Eu dei, ti deches, el deu
PRESENTE SUBXUNTIVO Eu dea
DICIR
PRESENTE INDICATIVO Nós dicimos, vós dicides
IMPERFECTO INDICATIVO Eu dicía
IR
PRESENTE DE INDICATIVO Nós imos, vós ides
PRESENTE DE SUBXUNTIVO Eu vaia
IMPERFECTO DE INDICATIVO Eu ía,
OÍR
PRESENTE DE INDICATIVO Eu oio, ti oes...
PRESENTE DE SUBXUNTIVO Eu oia, ti oias, el oia, nós oiamos, vós oiades, eles oian.
OUVIR
PRESENTE INDICATIVO: Eu ouzo, ti ouves, el ouve, nós ouvimos, vós ouvides, eles ouven
IMPERFECTO INDICATIVO:Eu ouvía...
PRETÉRITO PERFECTO:Eu ouvín, ti ouviches, el ouviu, nós ouvimos, vós ouvistes, eles ouviron
PLUSCUAMPERFECTO:Eu ouvira
IMPERFECTO SUBXUNTIVO: Eu ouvise
FUTURO INDICATIVO:Eu ouvirei
FUTURO HIPOTÉTICOEu ouviría
PRESENTE SUBXUNTIVO:Eu ouza, ti ouzas, el ouza, nós ouzamos, vós ouzades, eles ouzan
PODER
PRETÉRITO PERFECTO: Eu puiden, ti puideches, el puido, nós puidemos, vós puidestes, eles puideron
PLUSCUAMPERFECTO: Eu puidera
IMPERFECTO SUBXUNTIVO: Eu puidese
PRESENTE SUBXUNTIVO:Eu poida
FUTURO INDICATIVO:Eu poderei
FUTURO HIPOTÉTICO:Eu podería
POÑER
PLUSCUAMPERFECTO:Eu puxera...
IMPERFECTO SUBXUNTIVO: Eu puxese...
FUTURO INDICATIVO: Eu poñerei
FUTURO HIPOTÉTICO: Eu poñería
PÓR
PRESENTE INDICATIVO: Eu poño, ti pos, el pon, nós pomos, vós podes, eles pon.
IMPERFECTO INDICATIVO: Eu puña, ti puñas, el puña, nós puñamos, vós puñades, eles puñan
FUTURO INDICATIVO: Eu porei, ti porás, el porá, nós poremos, vós poredes, eles porán
FUTURO HIPOTÉTICO: Eu poría, ti porías, el poría, nós poriamos, vós poriades, eles porían
QUERER
FUTURO INDICATIVO. Eu quererei, ti quererás, el quererá, nós quereremos, vós quereredes, eles quererán
FUTURO HIPOTÉTICO: Eu querería, ti quererías, el querería, nós quereriamos, vós quereriades, eles quererían.
SABER
PRETÉRITO PERFECTO: Eu souben, ti soubeches, el soubo, nós soubemos, vós soubestes, eles souberon
PLUSCUAMPERFECTO: Eu soubera...
IMPERFECTO SUBXUNTIVO: Eu soubese...
PRESENTE SUBXUNTIVO: Eu saiba, ti saibas...
TER
PRETÉRITO PERFECTO: Eu tiven, ti tiveches, el tivo...
PRET. PLUSCUAMPERF. Eu tivera...
IMPERFECTO SUBX. Eu tivese....
TRAER
PRES. IND. Eu traio, ti traes...
PRETÉRITO PERFECTO: Eu trouxen, ti trouxeches, el trouxo...
PLUSCUAMPERFECTO: Eu trouxera...
IMPERFECTO SUBXUNTIVO: Eu trouxese...
VALER
PRESENTE.Eu vallo, ti vales, el vale, nós valemos, vós valedes, eles valen
PRETÉRITO PERFECTO: Eu valín, ti valiches, el valeu, nós valemos, vós valestes, eles valeron.
PLUSCUAMPERFECTO. Eu valera...
PRESENTE SUBXUNTIVO. Eu valla, ti vallas, el valla, nós vallamos, vós vallades...
FUTURO INDICATIVO: Eu valerei, ti valerás...
FUTURO HIPOTÉTICO: Eu valería, ti valerías...
VER
PRESENTE INDICATIVO: Eu vexo, ti ves, el ve, nós vemos, vós vedes, eles ven
IMPERFECTO INDICAT.Eu vía, ti vías, el vía, nós viamos, vós viades, eles vían
PRET. PERFECTO Eu vin, ti viches, el viu...
VIR
PRESENTE INDICATIVO Eu veño, ti vés, el vén...
PRETÉRITO PERFECTO Eu vin, ti viñeches, el veu, nós viñemos, vós viñestes, eles viñeron
AS PERÍFRASES VERBAIS
É un conxunto de dous verbos que funcionan como un só. Un deles é un verbo conxugado e o outro un infinitivo, un xerundio ou un participio. Entre eles poden levar ou non elemento de relación (perposición ou conxunción):
Ex.: TEÑO QUE IR, IMOS COMER, ESTÁ CHOVENDO, TEÑO IDO
O primeiro verbo, que está conxugado, perde o seu significado habitual. Por exemplo en TEÑO QUE IR, o verbo TER non ten o significado de “posuír” senón o de “obrigatoriedade”.
TIPOS DE PERÍFRASES VERBAIS
TEMPORAIS
Futuro inmediato: Ex.: Vai chover
ASPECTUAIS
-Imperfectivas (acción inacabada): está chovendo
-Perfectivas (acción acabada): Acaba de chegar
-Reiterativas (acción repetida): Teño ido
-Incoativas (acción comezando): botarse a rir
MODAIS
Probabilidade: Ex.: Ha de ser
Obrigatoriedade: Ex.: hai que ir
Nas perífrases con IR+ INFINITIVO e VOLVER+INFINITIVO, non se pode utilizar a preposición A.
(MAL) *Mañá vou a ir a Lugo (BEN)Mañá vou ir a Lugo
(MAL) *Non me volveu a chamar (BEN)Non me volveu chamar
OS ADVERBIOS E LOCUCIÓNS ADVERBIAIS
LUGAR
Preto, a carón de (cerca de), a rentes (rozando, moi cerca), ningures, algures, xalundes (noutro lugar. Ex.: aquí non está, busca xalundes), velaí (aí tes, aí está. Ex.: Velaí o libro que buscabas)
TEMPO
Antano (no pasado), hogano (na actualidade ou este ano), arestora (neste momento), outrora (noutro momento), decote = acotío (a diario)
MODO
Asemade (simultaneamente, á vez. Ex: Cantaba e asemade bailaba), paseniño = engorde = amodo = devagar (despacio), ao xeito (despacio, ben feito, coidadosamente), de balde (gratis), ao chou (por azar), a mantenta (adrede), ás apalpadelas (ás escuras), de súpeto = de socato (de repente), a treu (a diario, sen parar. Ex: Traballaba a treu), a eito (sen escoller. Ex.: Metía a roupa a eito na mochila)
CANTIDADE
Soamente
AFIRMACIÓN
Abofé (certamente)
NEGACIÓN
Non
DÚBIDA
Disque = seica, se callar (se cadra)
ADVERBIO
INTERROGATIVO U (onde. Ex.: U-lo can?)
PREPOSICIÓNS E LOCUCIÓNS PREPOSITIVAS
Agás (excepto), bardante (excepto), após (despois de), ata/até, canda (xunto con), consonte (conforme a, de acordo con), deica (ata, marcando un punto de partida e outro de chegada), dende/desde, malia (a pesar de), perante (diante de), segundo, sen, so (debaixo de), encol de (enriba de), por mor de (debido a), a prol de/ en prol de (en beneficio de.
ESTÁ MAL ESTÁ BEN
*sin SEN
*hacia CARA A
*hasta ATA/ATÉ
*según SEGUNDO
A PREPOSICIÓN “A” NO COMPLEMENTO DIRECTO: Só se pon se é un pronome persoal (Non o atopei a el no cine), ou se é un nome de persoa (Vin a Antón no cine). Nos demais casos non se pon: (Chamou o médico; está mal: *Chamou ao médico).
USO DAS CONXUNCIÓNS:
- SE: Non se pode usar SI . Se non o sabes, cala. Está mal: *Si non o sabes, cala.
- NO ENTANTO ou PORÉN: substitúen a *sin embargo, que está mal. |
|
|
|
|
|
|
