Hai quen bota a lingua a pacer con moita facilidade; outros chegan a perderse pola lingua ou teñen que morder a lingua para non irse da lingua. Nós, neste caderno de bitácora, imos tirar da lingua para dicir todo aquilo que temos na punta da lingua aínda que fiquemos coa lingua fóra. Tentaremos non ser lixeiros de lingua, ou si, se cadra...pero nunca malas linguas...Iso deixámosllelo ás linguas viperinas, que cospen veleno. Quizais cheguemos a ter don de linguas, mais o que nos importa de verdade é que a nosa lingua vaia de lingua en lingua.
Partiremos da lectura e a análise deste emblemático poema dun dos grandes poetas galegos do momento, Luís Pimentel.
Logo leremos e comentaremos a Unidade 2 da Presentación sobre Manuel María que elaborou a súa Fundación, que contén documentos interesantes para situarnos na Galicia daqueles anos.
A Consellería de Educación vén de divulgar na súa web unha serie actos que se van celebrar por toda Galiza para conmemorar a figura e a obra do poeta Celso Emilio Ferreiro ao longo de todo este ano, con motivo do centenario do seu nacemento. Botádelle unha ollada ás actividades:
Entre os poemas máis coñecidos e combativos do escritor de Celanova (por certo, colaborador durante un tempo no xornal ABC cun espazo no que divulgaba a literatura galega) está o titulado "Deitado frente ao mar", incluído no libro Longa noite de pedra e musicado polo grupo Dios que Crew, no que manifesta o seu compromiso co idioma propio de Galiza. Esta homenaxe supón o xusto recoñecemento público a un escritor que se implicou tanto na defensa do galego.
O que parece evidente é que, como pasa coa súa obra en xeral, este poema non perdeu actualidade. Só cabe desexar que o ruído das celebracións non deixe nun segundo plano as súas verdadeiras palabras, gusten ou non, coincidamos ou non con elas. Só para que azouten o noso pensamento e nos fagamos preguntas, que de medos, susceptibilidades feridas e silencios impostos andamos fartos. Así que a proposta é a seguinte: consultade na páxina da Biblioteca Virtual Galega a súa obra poética, seleccionade un dos seus poemas, investigade sobre as referencias extraliterarias que se mencionan nel e reflexionade sobre se o poema pode relacionarse con algún asunto de actualidade.
O galego podemos dividilo en tres áreas dialectais diferenciadas por unha serie de trazos dos cales só o do plural das palabras rematadas en -n é común a todo o territorio de cada unha delas. Á súa vez estes bloques poden ser subdivididos en áreas cando hai zonas con varios trazos comúns moi característicos de alí. Así temos no bloque occidental as áreas fisterrá, pontevedresa e tudense. No central a área mindoniense e a lucu-auriense. No occidental a asturiana, a leonesa e a zamorana.
Bloque Occidental
Comprende as zonas occidentais de A Coruña e Pontevedra. Característica común: Plural en -NS: camións.
-Existencia de gheada (ghato, amigho)que nas vilas costeiras presenta en lugar da aspiración un son semellante ó [x] castelán.
-Seseo parcial en todo o bloque, que é o que se dá só a final de sílaba (lus, des). Ademais, hai seseo total (a principio e final de sílaba) nas zonas máis costeiras ( faser, vesiño)
-Terminación AN(S) para os dous xéneros en formas como. O irmán/ a irmán
-Pronome suxeito TI
-Vocal temática analóxica -E- en formas como colleches en vez de colliches.
-Nalgunhas zonas do bloque (área tudense -Tui, A Guarda- e na fisterrá -Costa da Morte)empregan o ditongo UI como evolución do grupo latino -ULT-: muito, truita, luita
-Cheísmo (na área de Fisterrá) . Utilización do "che" tanto para complemento directo como complemento indirecto: Vinche pola noite.
-Teísmo (na área tudense -Tui, A Guarda) Utilización do TE tanto para o OD coma o OI: Colleute a bicicleta
-A alteración do timbre vocálico etimolóxico (chamada metafonía): dente (con e pechado), hora (con o aberto), sogro (o pechado)
-Formas verbais con -N- analóxico na 1ª persoa nalgunhas zonas como o Salnés: cantín
-Forma "foches" con vogal "O" no radical en vez de "fuches"
Bloque Central
Formado por toda a Galicia Central: falares do nordeste e interior de A Coruña , interior de Pontevedra e as provincias de Lugo e Ourense, agás a súa parte oriental. Característica común: plural en -S: camiós.
-Ausencia de gheada na parte máis oriental do bloque.
-Ausencia de Seseo, agás o parcial (lus, des) na parte da Coruña que pertence a este bloque.
-Terminación AO(S) para o masculino e Á para o feminino en formas como: O irmao/ a irmá¡
-Pronome suxeito TI na parte máis occidental e TU na máis oriental
-Vocal temática analóxica -I- en formas como colliches, partiches
- Ditongo OI como evolución do grupo latino -ULT: moito, troita, loita
-Sufixo número persoal -des na 2ª persoa do plural (cantades) ndes (cantandes). Nalgunha zona oriental podemos atopar a terminación -is (cantais)
-Pronome persoal "il" en lugar de "el" e demostrativos "iste, ise" na área lucuauriense (centro e sur de Lugo e zona central de Ourense)
Bloque Oriental
Constituído polo galego exterior (occidente de Asturias, León e Zamora) e ademais, o falado ao leste de Lugo e Ourense. Característica común a todo o bloque: Plural -IS para os nomes acabados en N: cais, aviois
-Ausencia de gheada
-Ausencia de Seseo
-Terminación IN por iño: camín, vecín (na área asturiana)
-Formas como caxa, baxar... no canto de caixa, baixar
-Pronome suxeito TU
-Formas verbais incrementadas co -n (cantein)
-Ditongo UI/ U como evolución do grupo latino ULT-: muito, muto, mutio
-Conservación do "U" en cua, gua: cuatro, cuando, guardo
-Sufixo -is na 2ª persoa do plural (vós cantais) e -i para o imperativo: cantai, collei
Extraído de: http://www.edu.xunta.es/centros/ieschapela/system/files/BLOQUES%20E%20AREAS%20DIALECTAIS.doc
Sobre a realidade do galego na comarca do Bierzo (León), podedes ler esta noticia do xornal Praza:
Nesta ligazón podedes consultar diferentes exemplos de manifestos vangardistas europeos e, entre eles, o manifesto "Máis Alá", de Manuel Antonio e A. Cebreiro:
1. Intenta exemplificar nestes dous relatos as seguintes características xerais da narrativa de Castelao:
-Crítica social.
-Lirismo.
-Utilización de numerosos recursos estilísticos.
Miguel Castelo dirixiu unha curtametraxe estreada en 1977 baseada nesta historia de Castelao. Despois de vela, reflexiona sobre estas cuestións:
1. Que elementos son novidosos no filme con respecto ao relato e cales son fieis a este?
2. En canto aos novidosos, que sentido ten que o director os introducira no filme?
3. En que dous fragmentos se retrata a diglosia no filme?
Agora pasemos á obra teatral Os vellos non deben de namorarse. Podemos visualizar este fragmento escenificado polo CDG:
Nel podemos ver tratado o vello tema literario do triángulo amoroso dende unha perspectiva satírica.
1.Comenta os sentimentos e as condutas que aparecen caricaturizadas en cada personaxe nesta escena.
2. Esta obra de Castelao encádrase dentro do subxénero da FARSA TEATRAL. Baseándote na definición que ofrece galipedia deste xénero, argumenta por que Os vellos non deben de namorarse é un exemplo de farsa.
