Fixeron unha función moi importante nos anos nos que non había auga corrente nas vivendas, ademais de ser lugar de encontro dos veciños, sobre todo das mulleres.

Complementarias dos lavadoiros tiveron grande importancia noutras épocas.

Movidos pola súa forza, os muíños servían de sustento noutras épocas a moitas familias que neles transformaban o gra en fariña para facer o pan. Tamén servían para a xerar enerxía eléctrica alá polos anos 50 coa que se abastecían as parroquias de San Xurxo, Covas e Esmelle.

Centro das parroquias veciñas foi parroquia matriz en séculos pasados.

Xunto coa parroquia de mandiá, o val de Esmelle e o que contén un maior número de hórreos en bo estado de conservación. Destacan dous hórreos en forma de ?L? un deles cun pozo no seu pé.

Aínda conservamos en Esmelle gran cantidade de casas de pedra que fan a paisaxe mais agradable.