| Falar galego como afirmación e sostén da herdanza que levamos no corazón. |
|
| Unha susbstancial aposta de alumnos dos cursos de idioma galego de Bos Aires pola cultura de Galicia |
|
|
| O meu perfil |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| O San Ramón |
|
 Alicia Lago Roca
Meu avó paterno fora bautizado co nome de Ramón. Cousa rara nunha aldea galega, ninguén o chamaba ?Moncho? ou ?Ramucho? nin calquera dos seus diminutivos agarimosos, el era para todos Ramón, o ?Poila?.
Moitos anos despois do seu pasamento, cando fun por primeira vez a Galicia, souben dese alcume. Seica de pequeno, Ramón persignábase cun contundente ?Poila señal de la Santa Cruz? que lles quedou marcado na memoria a tódolos rapaces que compartían o catecismo e a misa. O ?Poila? foi medrando e perdurou no tempo acompañándoo ata o cemiterio.
En homenaxe a este avó que non tiven a honra de coñecer, fun o 31 de agosto último á romaría de San Ramón, no lugar de Bra en Sombreu, a medio quilómetro escaso de Miño subindo pola estrada que leva a Vilarmaior. O programa da festa anunciaba misa na capela á 1 da tarde, posta do Santo, fogos, romaría na carballeira amenizada por orquestra e un xantar de campo con postos de polbeiras e rosquiñas. Alá fun, ante a gozosa promesa de ver pasear a imaxe de San Ramón baixo o sol dun mediodía que marcaba os 33° na farmacia da Rúa da Carreira.
No medio dunha aldea con hortas e leiras de millo, unha capela pequena doada por unha freguesa. Unha carballeira frondosa e fresca ocupada por ringleiras de mesas e cadeiras. Unha multitude de romeiros, algúns coas mellores roupas para a festa, outros preparados para sentar no chan e algúns máis subindo directos da Praia Grande. Multitude, dentro e fóra da igrexa; cheiro a empanadas e viño e un altofalante que repetía a pregaria do crego.
Decateime do remate da misa ó atacar o dúo de cantantes, a orquestra Maracaibo, e xa me quedou claro que non ía saír o santo. Na porta da capela había unha longa ringleira de xente agardando para entrar porque unha muller do lugar, cun santiño na man que non tiña máis de 20 cm, botaba unha longa leria en galego prometendo boa e permanente saúde diante de cada persoa para despois facer o sinal da cruz coa imaxe do Santo. Agardei a miña quenda e pasei diante do pequeno San Ramón participando da famosa ?posta? do Santo.
Algúns días despois souben que o meu avó vestía as mellores roupas cada 31 de agosto, collía da man a súa neta Mariloli e marchaba cara a misa de San Ramón, na parroquia de Castrelo, preto de Cambados. A miña curmá díxome que nunca faltou mentres puido valerse e que non había para el día máis sinalado que o último de agosto cando acudía á posta do Santo.
Quen diría que, máis de catro décadas despois do seu pasamento, a súa neta arxentina ía participar, por el, da mesma cerimonia!
|
|
|
|
|
| Ao ?troesma? con agarimo |
|
 Por Norberto Lema Regini*
Os cativos da escola primaria e secundaria do Instituto Santiago Apóstol; coinciden cos alumnos adultos das clases de Cultura e Lingua galega que imparte na Asociación Civil Unión de Residentes de Outes e na Universidad de Belgrano. Sosteñen uns e outros, que detrás dun home novo, amábel e culto hai un mestre que ensina e entretén ensinando. É así de simple?
Coma un mar escuro e bravo de ondas que se negan a aceptar a orde do peite, o seu abondoso cabelo negro remata nun rolo que bica a fronte como se fose a súa rúbrica persoal.
A contextura de Carlos Xavier Rodríguez Brandeiro é a dunha atalaia dun metro noventa de altura e corenta anos de antigüidade que se sitúa todos os días á fronte dun aula onde as ordes se imparten razoabelmente e as consignas se explican unha e outra vez.
Ilustra no encerado ?con poucos trazos? unha folla de carballo, unha dorna, un forquito...; aínda que sexan monifates, da súa man saen suxestivos debuxiños que veñen resolver o seu obxectivo pedagóxico: a máis efectiva transmisión dos coñecementos dirixida coa maior claridade a alumnos de todas as idades.
Tras impartir unha consigna, aconsella, dispón, sorrí, entra, sae. Xúntase cos outros profesores, organiza as festas e actos institucionais...Vai á fotocopiadora e fai sacar moreas e moreas de copias para encher de información e exercicios prácticos os pupitres dos alumnos. Así, ata esgotar o día...
Prevén, sinala e consulta. Ten ben gañado o apoio e confianza das autoridades do Instituto Santiago Apóstol. Síntese moi orgulloso da liberdade de acción que os señores Manuel Peleteiro, presidente da Delegación arxentina da Fundación Galicia América, e José María Vila Alén, presidente do Centro Galicia de Bos Aires, lle dispensan dende que chegou.
Tal vez aló, no San Román natal; o Carliños sancristán que onte petaba as campás da igrexa nunca soñou que o eco que se lle achegaba sería o mesmo que hoxe sente cando a voz de bronce chama polos cativos para a clase. Será posible que naquel repique afastado cantaruxase a súa vocación? ?Polo colexio, eu dou todo o que podo e un pouco máis?; non é unha frase máis que agroma do seu peto.
Atopamos a Carlos Brandeiro no despacho da Secretaría Técnica Educativa entrementres falaba por teléfono ó calor da estufa nunha fría mañá de xullo. O colexio estaba baleiro; máis ben oco. Falto da ledicia que lle dá a presenza da xente miúda. Pero aínda no medio do goce das vacacións de inverno e coa actividade nula, o home empeñábase nalgúns detalles de planificación organizativa.
Carlos: por que filólogo, e non enxeñeiro, avogado, médico?
?De cativo gustoume sempre a radio; de maneira que traballar nunha emisora era a miña ilusión. Gozaba escoitándoa, e gustaba ser un home dese medio e conducir un programa radial de información xeral. A filoloxía non era aínda un obxectivo moi preciso.
E como pesou ese ideal radiofónico nesa etapa tan incerta que todos tivemos que pasar?
?Sen maiores inconvenientes. Fixen a secundaria en Cariño, e con aquela vocación inicial finalicei o bacharelato. Finalmente, logo de darlle algunhas voltas ao asunto, cheguei á seguinte conclusión: o meu, era ser xornalista.
Ó abandonar Cariño, tivo que pensar en ir respirar outros aires. Non?
?Si. Entón tiven que escoller entre estudar xornalismo en Madrid ou outra disciplina en Galicia, algunha das que daquela se ditaban na comunidade. Optei pola Coruña como lugar de asentamento, e comezar os estudos de Filoloxía. Na decisión tivo moitísimo que ver o escritor Manuel Forcadela, por entón profesor meu de Lingua e Literatura Galega nese 2º de bacharelato, o único ano que estivo ensinando en Cariño.
-O literato entrevía que a preservación do idioma dos galegos descansaba naqueles novos que falaban castelán nas cidades pero que, ao pisar a aldea natal, recuperaban a fala enxebre.
?Manuel Forcadela abriume os ollos a unha realidade que eu non valoraba en exceso. En San Román falabamos galego decote. Aínda lembro as bromas e ironías que faciamos perante de quen insinuaba unha mínima frase na lingua de Castela. Coido que o que fixo Forcadela, tal vez inconscientemente, foi animarme a través das súas clases a afondar na realidade cultural e lingüística da nosa terra. As observacións do meu querido profesor foron determinantes.
A Coruña, a universidade... e despois?
?Licencieime no ano 1993 en Filoloxía Hispánica, subsección Galego-Portugués. En xeral, aló paseino moi ben. Gardo moitas lembranzas moi gratas tanto das aulas como do Campus da Zapateira, onde fixen amizades que aínda atesouro, as mesmas que en todo momento están aí para axudarme e darme o seu apoio, sempre. Por sorte, quizá polo concepto particular que teño da palabra ?amigo? ese grupiño segue a estar vivo.
E que foi de vostede cando o diploma ficou pendurado nun cadriño e os libros nos andeis?
?Ao rematar os estudos e despois do servizo militar, comecei a traballar para a Xunta de Galicia impartindo clases de Linguaxe Xurídica e Administrativa Galega ao funcionariado da comunidade. Asemade, entre outras ocupacións, daba clases nunha academia de linguas.
-Entrementres ía acumulando experiencia como profesor.
?Si, claro; ata que no ano 2001, a ?daquela? Dirección Xeral de Política Lingüística da Xunta Galicia, dependente da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria me propuxo como profesor durante dous meses do curso de Lingua Galega da Universidad de Belgrano. Iso significou unha aproximación a Bos Aires, un anticipo prometedor do que viría despois.
-Baixei do avión en Ezeiza e case sen intervalo comecei a dar clases. Aquilo era saír do hotel e afrontar ese impoñente macromundo, sendo que eu viña dunha aldea de catrocentos habitantes e tendo a única experiencia cidadá como estudante nunha capital de provincia coma A Coruña.
-En agosto de 2002 regresei a Bos aires, xa como profesor do Instituto Santiago Apóstol. Isto significou unha verdadeira transformación na miña carreira.
-Un ano despois creouse o Departamento de Lingua e Literatura Galega do que me nomearon director. E no 2004, fun nomeado secretario da Secretaría Técnica Educativa.
-Como pode verse, todo foi distinto no medio da intensidade e o nervio desta sobrecolledora Bos Aires.
-Cal é a valoración que fai o profesor, da achega de coñecementos, ata agora alleos, naqueles alumnos que xamais tiveron contacto co acerbo
cultural do país galego?
?Absolutamente normal. Todos os estudantes aprenden o idioma nun nivel máis que apreciábel e en condicións de valerse dabondo nun medio galego ? hispano - luso falante, incorporando aínda a semente das cousas e as causas galegas. Asemade, e cunha carga horaria importante, os alumnos tamén estudan inglés. É paradigmático que unha das alumnas con media de sobresaínte, comezou a aprendizaxe da lingua galega no secundario, sen ter ningún estudo previo.
-Como é o home ? profe, cando está na banda da fóra do portal do colexio; como é por exemplo, un día domingo de Carlos Brandeiro?
?Érgome cedo, xa que esperto aproximadamente á mesma hora a cotío (se non houbo saída o día anterior, claro; aínda que co paso dos anos estas nocturnidades xa non son habituais), sento diante o ordenador e percorro por esta orde ?coma case que todos os días? as páxinas da Editorial Galaxia, do Consello da Cultura Galega, da Voz de Galicia, do Diario de Ferrol, de Xornal.com e de El País. No primeiro dos xornais citados atendo, en primeiro lugar, ao artigo de opinión de Víctor Freixanes e no segundo ao do meu profesor Xosé María Dobarro. Logo, despois da ducha saudable, saio mercar o xornal arxentino e na cafetería que está ao carón da casa, mentres tomo o almorzo, leo as novas do día.
-Despois do anterior, vou para a casa e sento unha vez máis diante do ordenador xunto coa axenda e vou riscando consignas mentres as logro concluír, algo que non sempre é doado. Xanto tarde e se hai fútbol vexo ao meu querido Dépor, ben no televisor ou ben a través da Internet. No serán, a iso das 6, volvo para o ordenador e remexo páxinas, contestando correos electrónicos e ?tecolexando? un pouco tolemias que se me ocorren. De cando en vez, vou ao cine ou paseo un pouco respirando aires porteños.
-C. X. R. B. Sabe que moitos dixeron o mesmo e nunca puideron desfacer o atraínte abrazo americano, pero... xa ten feito a virtuosa simbiose de home e lugar. Xa ten cravado o alfinete no plano para levantar aló, os catro muros e un teito onde morar e morrer embaixo.
E onde está ese, o seu lugar no mundo?
?Eu amo A Coruña e quero vivir aló, pero sen desdeñar coñecer aínda máis. A verdade, son un analfabeto turístico. Pouco viaxei, aínda que os desexos non faltan; quizá non posúa a suficiente arroutada para facelo, e os cartos, abofé, tampouco.
-De todos os xeitos, encantaríame coñecer Cuba; non a Cuba dos hoteis e praias acoutadas, senón a Cuba real. Tamén querería algún día visitar os EE.UU., fundamentalmente Nova York e Chicago. A viaxe a esta última cidade, debe estar inspirada nalgunha película, que sei eu!.
Profesor: son as doce do mediodía. Tomamos un café?
-Abaixo do acantilado da súa fronte xamais despexada, asoman dous ollos ben abertos, pendentes de todo e un nariz apuntando como proa a súa amada misión de educador.
?Con esta cunca cumpro coa miña cota cafeteira diaria; di, entrementres revolve un cafeíño apenas azucrado. E retoma o fío:
?Os meus próximos corenta anos téñoos idealizados na base do meu traballo que coido terá que ver coa ensinanza, algo de xornalismo se cadra, e coas boas lecturas. Ó único que aspiro é seguir aprendendo todos os días traballando no que me gusta.
Que autores e lecturas lle parecen imprescindibles?
Bota a cabeza atrás, pecha os ollos e ...
?Penso que calquera escrito merece o respecto máximo, estea asinado por quen estea. Polo tanto, podería responder, todos e todas. Na miña infancia lin coma calquera neno da miña idade, supoño, ?Los Hollister?, ?El capitán Trueno?, ?Las aventuras del corsario negro?; encantábanme e aínda me encantan ?Mortadelo y Filemón?? Polo tanto, penso que cada quen ten que ler o que mellor lle compraza; hai moi boa ciencia ficción nos xornais, por exemplo.
-Se de literatura galega se trata, ?No ventre do silencio? de Xosé Luís Méndez
-Ferrín, ?Os libros arden mal? de Manuel Rivas e ?Cabalo de ouros? de Víctor F. Freixanes coido que son de lectura obrigada, fundamentalmente por seren, entre outros máis, redutos de memoria, esa tan necesaria nos días que andamos. Como poder vivir sen aquela literatura que gocei e esoutra que vou gozar!
-Síntese na rúa o balbordo dos coches e o ir e vir das xentes. Vai moito frío fóra do bar.
Tomamos outro?
?Non, grazas. Xa teño que dar a volta e rematar o que comecei cedo.
Nese intre, soa o seu teléfono portátil e contesta comprometéndose axiña ao trato dalgún aspecto pedagóxico pendente.
O mestre érguese e, saudando, refúxiase no abrigo co pensamento posto nos proxectos e ilusións que o agardan na quentura do seu despacho.
Unha distinción
Tocante aos porteños, hai un xeito que vén da xerga dos arrabaldes da cidade. Esta variante do Lunfardo úsase especialmente en Bos Aires. Chámase ?El vesre? e consiste en pronunciar as sílabas das palabras ao revés. Velaí: (camisa) samica; (mujer) jermu; (libro) broli, e así por o estilo; zabeca; mionca, etc.
A inefábel graza popular, agroma todas as veces que se escoita un agarimoso ?Troesma?. Trátase dunha eloxiosa distinción que só gaña aquela xente que practica con sabedoría e honor o xeito de ensinar e dar exemplo. Segundo os séus alumnos, no caso deste coruñés que vive, pensa e soña en galego; aquilo de ?Ao ?troesma?...?, axústase moi ben.
* Alumno das clases de lingua galega que dita o profesor Brandeiro na sede da Asociación de Residentes de Outes.
|
|
|
|
|
| A VIAXE |
|
Vai un pequeno poema que fixen hai uns anos, antes de facer a miña primeira viaxe a Galiza para coñecer a terra dos meus pais.
Camiñarei unha tarde
pola terra meiga...
Nos seus camiños
cheos de verdores,
morriñas e toxos,
os meus pais
bailarán a muñeira e...
entre piñeiros con ruiseñores
abrazarán a Galiza
outra vez!
Patricia Alonso |
|
|
|
|
| Visítanos o Lic. Facundo Reyna Muniain. |
|
CHICA.jpg) Gisela Barbeito cóntanos que Facundo Reyna Muniain está a facer un traballo de investigación sobre a lingua na diáspora para USC coa participación do Enrique Monteagudo. Trátase dunha entrevista que el filma e que fai preguntas, é sinxela, leva 20 ou 30 minutos.
Quen é o Lic. Facundo Reyna Muniain?
E sociolingüista arxentino, reside actualmente en Santiago de Compostela. Especialista nas áreas de linguas en perigo, migración e diaspora. Curso o seu estudos de licenciatura en Letras (Lingüística) na Universidade de Bos Aires (UBA). Durante os seus estudos de licenciatura en Filoloxía Hispánica, realizou estudos de lingua e literatura galega, alemá, e danesa. Especializándose en sociolingüística e planificación lingüística. No ano 2011 foi subvencionado pola axencia de educación, ciencia e investigación do goberno de Dinamarca para unha estadía estival na Universidade de Copenhaguen. Tradutor e autor de artigos e recensións para diversas publicacións culturais recollidas en publicacións culturais de Galicia e Arxentina como Galicia Confidencial, Grial. Revista Galega de Cultura, Revista A Grileira. Dende 2004 ata a actualidade é investigador do Departamento de Lingua e investigación da Fundación Xeito Novo de Cultura Gallega. Actualmente encóntrase traballando na súa memoria de postgrao en sociolinguística, na Universidade de Santiago de Compostela (USC), España e participando como colaborador do equipo de sociolingüística galega do Instituto dá Lingua Galega (ILG) da Universidade de Santiago de Compostela. Entre as súas publicacións destacan Linguas de América e Europa -Torem, G., Reyna Munian, F. & Weler, A. (Ed.) Editorial AGrileira -. Bos Aires, 2008. ou Linguas e Vitalidade Editorial A Grileira- Marchio, L. Reyna Munian, F. & Weler, A. (C.ía) -Bos Aires.
www.usc-es.academia.edu |
|
|
|
|
| FELIZ Nadal |
|
.jpg)
Grazas Alicia por tan lindas palabras, son os desexos tamén do blog.
"As palabras serven para namorar, engaiolar, marabillar, e agasallar. A nòs, as palabras que aprendemos en galego son quen de levarnos de volta à Terra.
Hoxe, desde O Terzo da fala de Bos Aires, queremos que estas palabras na nosa lingua sexan para desexarvos unhas boas festas de Nadal e un Aninovo cheo de esperanzas."
Alicia Lago Roca
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
