| Blog da Comisión Cultural MARTÍN SARMIENTO de Vilafranca para a potenciación do uso do galego nos centros do ensino no Bierzo e a promoción dos Intercambios escolares Bierzo-Galicia. |
|
|
| O meu perfil |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Morales reclamado dende o Bierzo, as Portelas, o Eo -Navia e o Val dos Ellas de Estremadura. |
|
Os Académicos da Galicia non administrativa proponen ao poeta berciano Fernández Morales para as LETRAS GALEGAS do 2011.
Os Académicos correspondentes Carlos Aenlle do Eo-Navia de Asturias, Felipe Lubián das Portelas de Zamora e Domingo Frades do Val do Ellas de Estremadura, apoian a solicitude dirixida á ACADEMIA GALEGA feita dende o Bierzo polo seu compañeiro Héctor Silveiro para que Antonio Fernández Morales sexa o autor homenaxeado con motivo do Día das Letras Galegas do 2011.
|
|
|
|
|
| FERNÁNDEZ MORALES, LETRAS GALEGAS 2011 |
|
Unha vez celebrado o Día das Letras do ano 2010 desde o Bierzo estamos solicitando á Academia Galega que sexa Fernández Morales, o poeta berciano escollido no 2011 como figura a homenaxear no Día das Letras Galegas. Por este motivo invitamos a calquera alumn@ do Programa de Galego no Bierzo ( ou a calquera dos seus compañeir@s que se están de acordo remitan un email á secretaria@realacademiagalega.org antes do 25 de xuño, o texto que debería levar o nome de quen asine esta solicitude pode ser o que segue:
Proposta de carta Solicitude a RAG dos alumn@s dos centros de Ensino:
???????????????????.. alumno/a do IES / CEIP ????????????? matriculado no programa de Programa para a Promoción do Idioma Galego nos centros de ensino do Bierzo.
Retomando unha solicitude xa realizada ao anterior Presidente da Academia nun acto no Bierzo no ano 2007 no que se propoñía simplemente se considerase nunha data futura sen concretar a Antonio Fernández Morales como autor digno de ser tomado en conta para a celebración do Día das Letras Galegas, diríxome á institución que vostede preside co fin de solicitar que a RAG propoña ao este poeta berciano como figura para ser homenaxeada no próximo ano, 2011, no Día das Letras Galegas coincidindo co cento cincuenta aniversario da publicación do seu libro ?Ensayos poéticos en dialecto berciano? (1861), libro publicado dous anos antes dos ?Cantares gallegos? de Rosalía de Castro, obra de gran interese como precursor da escrita en galego do Rexurdimento, un importante aporte a este período realizado dende o Bierzo galegofalante.
Fernández Morales nado en Astorga, viviu dende pequeno e unha gran parte da súa vida en Cacabelos, onde aprendeu galego na convivencia diaria cos seus veciños, do mesmo xeito que hoxe facémolo nós voluntariamente na escola (como seguramente vostede sabe) para así formar parte do seu acervo cultural. Militar liberal e progresista (entre 1841 e 1845 estivo destinado en Tui), foi gobernador militar de varias provincias españolas e entre outros cargos políticos, foi Deputado Provincial por Vilafranca no ano 1872, lugar onde coñecera en 1847 ao filólogo Mariano Cubí, quen o animara a escribir en galego. A pesar dos distintos destinos e ascensos, sempre tivo casa no que consideraba a súa terra, en Cacabelos, onde tamén foi soterrado no cemiterio da Edrada o 16 de agosto do 1896.
Os alumnos/as de galego do Bierzo agradecémoslle pois que faga o posible para que esta solicitude humilde e sincera feita co mellor dos propósitos para o futuro da lingua galega no Bierzo sexa finalmente unha realidade o próximo maio do 2011.
En ?????????? a ???. de xuño 2010
|
|
|
|
|
| UXÍO NOVONEYRA E O SOÑO DO BIERZO |
|
 de II Xornada CLG B portada.jpg) Con motivo das Letras Galegas 2010 quixeramos facer unha lembranza da figura de Uxío Novoneyra, utilizando as súas palabras, as que el mesmo pronunciou o 21 de agosto de 1994 en Vilafranca do Bierzo, no Teatro Vilafranquino con motivo da Clausura das II Xornadas da Cultura e Lingua Galegas no Bierzo que organizou a Asociación Cultural Escola de Gaitas. Deixamos aquí o texto íntegro, mesmo cos seus suliñados, da súa alocución:
PALABRAS PRA DICIR EN VILAFRANCA
Onte sentín por primeira vez o Agosto deste ano. sentín o alto Vrao da Galicia Interior. Algo que só eiquí se pode sentir. Algo que se sinte só ás veces e que sendo físico non é sólo físico, pois está cargado do ser dos que no pasado longo sentiron o mesmo: sentiron o clima como patria, sentiron a patria como clima, sentiron a pertenza a unha terra, a un ámeto natural e íntimo, a unha Lingua habitual, a unha Fala. E todo esto nunha sensación, nunha impresión única: a impresión do propio país, da propia estensa comarca e de todo o que nela e dendes dela se vía e sonaba antes, cando os modernos medios de comunicación aínda non taparan o que constitúe a realidade e a mítica xuntas da propia terra.
Parece que o home actual a pór de desarraigado -a lei económica impón o desarraigo, a emigración de todo tipo- xa seña escuramente, sentimentalmente, xa conscentemente, clamea pola propia terra orixinaria, pola propia Lingua, polo pobo de nacemento. E aí están as grandes migracións estivais, o retorno dos emigrantes que de Europa baixan cara o Sur ou cara as zonas menos desenroladas. É a chamada da propia nación: esa cuxos límites ás veces se teimou esquecer ou borrar con caprichosas divisións administrativas coma no caso de eiquí.
É palpable en todo o Mundo a volta da pasión e da concencia nacional das vellas etnias. E toda represión desta pasión ou concencia nacional por parte dos estados plurinacionais provoca violencia a curto ou longo prazo. Son os estados plurinacionais ca súa teima da unidade lingüística e na uniformidade os responsables do nacionalismo radical cuxos Gobernos centrais logo tanto critican. Mai-la reivindicación nacional dos pobos é una corrente imparable, pois canto máis se achega a uniformización universal empuxada pola información a escala mundial e polas migraciós eles máis se resisten a perder a súa identidade.
Esta reivindicación da propia nación ( xa no século XVII o Padre Sarmiento natural de eiquí de Vilafranca se autonomeaba galego de nación),da propia Lingua-Fala e da propia cultura, fai que nazan por todos lados onde ela está máis en peligro organizacións ou asociacións como esta da ESCOLA DE GAITAS DE VILAFRANCA DO BIERZO que non atentan contra nada, que sólo fain reivindicar o propio, mostrando niste caso a evidencia de que existe un Bierzo Galego.
A chamada franxa do Galego Oriental do Leste de Lugo e Ourense e do Oeste de Asturias e León prolongada disque ate máis alá da provincia de Zamora, non é unha entelequia, é una marca lingüística, unha pervivencia forte, anque con peculiaridades, dunha Lingua común. É algo que todos saben e repiten. Non é o invento de ningunha faución. Non é inventado o problema do Bierzo Galego.
O Bierzo Galego! Os últimos montes e a última chaira de Galicia atravesados polo camiño de Santiago...
DESCRIPCIÓN DO CAMIÑO
"Pasadas tódalas Francias
por Ocitania ou Gascuña,
ou de París a Iruña
xa diluidas distancias.
Aagón por cataluña
ou polo Norte do Son.*
En pasadalas Navarras
as cadeas e as barras.
Pasados León e Castela
por Castela a León.
En pasado Monte Irago
e xa en Lingua de Galicia
Ponferrada e Vilafranca
deixando a chaira Estanca
e nas mesmas portas dela.
O Valcarce e sin perguicia
as penas de Garamela**
apeitar para o Cebreiro
polo marcado carreiro
que a neve volve vago.
Encarar o porto incerto
o longo cerengo aberto.
A un lado i autro del
todo o horizonte en vela
Os Ancares i O Courel.
Pasada Triacastela
do Iribio as faldras fago.
E pòr Samos Sarria a Lugo.
Oh Lugo a te me adugo
e sólo por ti me arredo
que ben mereces desandes!
Ver a Ponte a Antiga Vía
a Muralla a Catedral
de Dona Santa María
o coro e o Grial.
E ver fincadas rezar
coma co antigo medo
poñer a súa alma núa
didiante dos Ollos Grandes.
E despois de rodear
de rodear e de estar
que non se fai o Camiño
sólo para o rematar
cruza e debruza no Miño:
Portomarín sulo lago
Palas Melide Arzúa
e logo xa Compostela
Monxoi! Eoi! Ei Santiago!***
e pararme á vista dela
mirar como eu o fago.
*"Ou polo Norte, por Son" alude ó paso de SOMport.
** " penas de garamela": penas colgando.
***EOI: expresión de xúbilo medieval que xa se dicía en Roma.
Cando eu era mozo eiquí en de lado, na Terra do Courel, na Serra do Courel, miraba cara o Leste, cara Vilafranca, e vía os tesos marelos do sol-por pra Boca do Couto:
Montes do Leste
ó sol que esvece...
ou cando se toldaba o ceo pra chuvia:
Nebras do verlo de ovella
cardiadda brancas e mestas!
Ollándoas latas traspor
riba das taras marelas
un soña nas lonxes terras...
E desdes da Campa da Lucenza vías as terras de Cara Oencia i O Bierzo:
Carqueixas uces e penas!
Camiños da serra aberta
pra lonxes terras de serras!
...
Terras altas e craras
de Lucenza
onde se ollan cerca
as serras lonxanas!
E cara Vilafranca soñaba o Mundo i o Futuro:
Vai polo monte o camiño
outeando coma un louco
polos caborcos do val
i as poxas do taramouco.
Cruza solo a serra toda
sin levar outra compaña
que a gran presencia do ceo
sobre o silencio da braña.
Eu non sei pra onde vai
méntre-lo quedo mirando.
Sólo sei que eilí se compre
o soño que estou soñando...
Eu non sei porque soñaba sempre cara o Leste. Quizaves atraguido pola pura forma da serra ou pola chamada aínda dun engado romántico que non acaba de rematar...
Regresando ó concreto da situación xeográfica e do tempo histórico, cando nos anos anteriores aos corenta, do Courel se tiña que saír a unha vila grande, estaban á mesma distancia Sarria, Quiroga, O Barco de Valdiorres e Vilafranca. Pra aiquí viñan os arrieiros ó viño i os vendedores de cabalos. Era pois vila habitual da que se contaban cousas. E na miña mente de neno estaba pousada nunha distancia íntima, realizable. Quero dicir que estaba neso que chamamos a redonda. Era terra de un que logo se distanciou ó dirixírense as vías de comunicación para outro lado ó deixarse o cabalo. Por eso comenzou a cobrar irrealidade e purificarse na memoria e cargarse de prestixio antigo. Pero sin que caise nunca fóra do meu tempo nin fóra de Galicia.
Logo, como unha superposición de tipo ideolóxico e dato oficial, soupen que senón na Galicia administrativa, Vilafranca era Lingua de Galicia, a que falaron os homes que a construiron. Os mesmos que fixeron a Lingua que nos fixo e na que logo quedaremos cando se esqueza o noso nome i o noso rostro.
Levo con gran orgullo e con gran teima o de poeta desta Fala Galega Oriental de labradores que garda o xeito, a forma das terras do Leste onde hoxe Galicia acaba en soave transcurso.
O meu soño cara o Universo-Mundo e cara o Futuro soñeino, repito, mirando cara o Leste coma na lenda fundacional desta vila que lle ouvín a una muller da Seara do Courel:
A onde vás vaca branca?
Onde ti pares será Vilafranca.
Díxome tamén que na súa aldea había un sitio que se chamaba Covallo da Dona Briosa. I eu vía unha dona moi fremosa, muller de aire e teitos altos, que tras acucharse unha noite naquil refuxo seguía para Vilafranca?
Quero lembrar eiquí tamén ó Galo de Val de Fariña, labrador sonado e tratante de feira, que vivíu todo o que vai de século ate fai pouco e me contaba o meu pai que ó cruzar mozo esta vila, na primeira mañá dacabalo da súa égoa, facía o canto do galo ó longo das rúas? Maxinalo pola Calle da Auga.
Ogallá sexa aquil canto o ventar da espranza-que-teima para Vilafranca, pro Bierzo, para Galicia e pro Mundo. Teima coma a dos homes de antes que nunca se entregaban a pesares da vida dura e do inmediato previsto.
E poño eiquí, para vós e para rematar, outro verso meu, tras dun silencio que todo pasado inclúe:
?
E inda é nova a Terra!
Inda é nova a Terra!
U x í o N o v o n e y r a.
Nota: Os poemas incluídos son todos do libro Os eidos, menos a Descripción do camino que pertence a Ámeto Mítico.
Un traballo na rede digno de consulta para quen queira afondar sobre Uxío é esta publicación da Asociación de Escritores en Lingua Galega que leva o título Uxío Novoneyra: A emoción da Terra. |
|
|
|
|
| PROPOSTAS DIDÁCTICAS SOBRE A FESTA DO MAIO |
|
 O CICLO FESTIVO TRADICIONAL DE MAIO:
OS MAIOS HUMANOS DE VILAFRANCA DO BIERZO ERAN HABITUAIS EN GALICIA HAI UN SÉCULO.
Tanto en Galicia como no Bierzo existe unha moi vella tradición que se celebra todos os anos o día 1 de maio. Pero a tradición dos maios con ter unha procedencia común a día de hoxe presenta diferentes tipos tanto na forma como tamén son distintas as canciois que se cantan.
O maio é un costume moi antigo relacionado coa fecundidade, co renacer da vida das plantas e animais na primavera que tras das flores darán froitos. É case seguro que xa os homes e mulleres na Prehistoria celebraban cerimonias coa intención de ter máis e mellores froitos, para agradecer ou mesmo favorecer que as divindades da natureza procurasen unha boa produción de alimentos, que os animais domesticados tivesen muitas crías e houbese máis nenos e nenas na aldea. Estes rituais foron transformándose ao longo da historia e chegaron ata nós como os coñecemos agora. Nestas festividades os vexetais son o símbolo do rexurdir e do renacer anual da natureza na nai Terra, da capacidade de crear novos cereais para facer o pan, pero tamén de novos xatos para carne e para leite.
Os maios de Vilafranca: unha festa tradicional nos lindes culturais de Galicia
Os maios mozos de Vilafranca son uns maios humanos moi semellantes aos que Álvaro Cunqueiro lembraba da súa vila natal. O coñecido escritor galego nacido en Mondoñedo no ano 1911, na súa nenez tomou parte da festa dos maios no seu pobo, que el logo describiría un 1º de Maio do ano 1963 nas páxinas do periódico que dirixía daquela, o Faro de Vigo:
"Tal día coma hoxe, e á primeira hora do serán, ían dúas ou tres pandillas de rillotes á fraga da Silva ou a do Rulo, e vestían a un deles coas espléndidas follas da pravía, cinguíndoo e coroándoo de loureiro. Mergullado naquela ramallada o maio, baixaba a sonora tropiña ás rúas e ás prazas, a cantar ritualmente a festa e a demanda-lo aguinaldo, que nos meus días infantís érao de noces e castañas maiolas? é dicir, as castañas que secaron no faio durante o longo inverno?, que rebotaban nas pedras: piñata feliz, barullenta rebatiña na que todos participabamos. O máis abondoso regalo saía do balcón de dona Amadora Louro, no Cantón. Demandando o agasallo, o Maio representaba unha pequena pantomima, que non me atrevo a interpretar. O Maio deitábase no chan tan longo como era, mentres o ledo coro dos compañeiros cantaba. Ó remate, sacábaselle daquel sono:
" ¡Levántate Maio que tanto durmiche,
que pasou o burro e ti non o viche!"
Axiña o Maio erguíase coa axuda dos cantores e seguía a feliz procesión."
Este maio como os maios de Lugo, Santiago, Monforte, As Nogais, Pontedeume ou A Coruña, era un tipo de maio humano ou vivinte, pero non tivo a sorte de sobrevivir neste século da "aldea global?, nun mundo que con frecuencia esquece os seus costumes e está chamado a vivir no desarraigo máis gris. Era un maio como o que aínda hoxe por sorte se conserva e manten en Vilafranca do Bierzo. Efectivamente algúns deles na Guerra Civil do 36, outros xa antes, fóronse perdendo, quedando só na memoria dos máis vellos, ou dunha vella fotografía, na crónica dun periódico da época ou no relato curioso dalgún escritor local.
Unha manifestación etnográfica única.
Actualmente este tipo de maio que era habitual en moitos puntos de Europa, dende a céltica Irlanda á mediterránea Catalunya, é difícil de atopalo coa fidelidade coa que milagrosamente subsistiu no Bierzo, nesa vila do Camiño de Santiago que no galego da zona e cunha música arcaica de cadencias medievais aínda perdura sen terse deixado de cantar máis que nun breve período da Guerra Civil do 36, segundo contan os nosos avós.
No Bierzo convivían ata fai pouco (comezos do século XX) os tres tipos de maios (?árbore maio?, ?boneco de maio? e ?maio humano?) citados por Alonso Ponga e Diéguez Ayerbe no seu traballo sobre a etnografía e o folclore do Bierzo. Xa é un clásico a cita de ?árbore de maio? que aparece na entrada ?mayo? no Vocabulario del Bierzo de García Rey onde na árbore pendúrase un espantallo ( dous en Bembibre; un en forma de muller, o outro de home). En Palacio de Compludo parece que había rivalidades por ser o maio máis alto. Este tipo de festexo aparece raramente en Galicia, o lugar máis coñecido é o da aldea de Laza. Pola contra aínda está vivo en distintos puntos de León e Castela.
Pero o maio humano é sen dúbida o máis chamativo dos que persisten no Bierzo e parece ser un maio común antigamente noutros lugares da comarca , aínda que hoxe só segue vivo en Vilafranca do Bierzo.
En Santalavilla era un mozo cuberto de xestas e que acompañado por un grupo de rapaces ían de casa en casa pedindo ao son de coplas tradicionais en galego da zona. Mais en Ferradillo curiosamente convivían as tres fórmulas nun mesmo lugar. O maio era un mozo que se disfrazaba con roupas semellantes ás do boneco que estaba pendurado da árbore, para facer a petición ?baixaba? e tras percorrer o lugar volvíase a subir ao seu sitio.
Había no Bierzo, hai máis de cincuenta anos, outras manifestaciois primaverais ou maios semellantes aos de Vilafranca en Santalavilla ou Ferradillo que se foron perdendo, como tamén pasou cos maios humanos desaparecidos en Valdeorras, que só conserva hoxe os maios ?cónicos ou figurados? recuperados á imitación dos de Ourense capital. A Festa do Maio en Vilafranca é pois un valioso tesouro do noso patrimonio, un sinal representativo da identidade dese Bierzo galego-falante e un aporte especial do Bierzo á cultura galega, unha peza única en Galicia e en Castela e León, unha mostra máis da diversidade coa que o Bierzo enriquece a Comunidade Autónoma á que pertence.
Propostas didácticas:
Cantos tipos de celebracíois do ciclo de maio aparecen citadas neste texto?
Cunqueiro relata un maio da súa infancia, é moi distinto ao maio de Vilafranca que segue a saír polas rúas no século XXI?
Investiga cales poden ser os motivos polos que os maios humanos que hai cen anos eran unha tradición viva en moitos lugares, hoxe estean practicamente desaparecidos e só pervivan en Vilafranca do Bierzo.
|
|
|
|
|
| Nova viaxe de estudantes de galego do Bierzo a Galicia |
|
Hoxe comeza a viaxe dunah morea de centros de primaria e secundaria a Galicia, en total uns 150 rapaces e rapazas que alumn@s de galego no Bierzo que viaxan con algúns dos seus profesores a Santiago, onde realizarán diversas actividades programadas dende a Secretaría de Política Lingüística da Consellaría de Educación da Xunta de Galicia así como ao Grove onde visitarán un acuario e diversas actividades de acuicultura e tamén a Cuntis pnde terán un encontro moi especial con alumn@s galeg@s. Para coñecer mellor o programa podedes consultar a información que circula pola rede, por exemplo en Bierzo dixital.
A Voz de Galicia está facendo un seguimento curioso da nova educativa procurando describir a día de hoxe a relación de galegos e bercianos, do Bierzo con Galicia, e como non podía ser menos, hai opiniois e decaraciois de todo tipo especialmente aquelas que se refiren a lingua e coas que a prensa provoca unha certa distorsión da realidade. O programa de galego é un éxito e está contrarestando o declinar de galegofalantes entre os máis novos.
Tamén hai que dicir que estas máis de mil rapaces e rapazas e as súas familias, que escolleron o galego de forma voluntaria, son a mellor garantía de difusión futura de Fernández Morales porque grazas a experiencias tan positivas como a da presenza do galego no ensino do Bierzo e Zamora, Galicia debe volver a súa mirada necesariamente cara estas comunidades de galegofalantes estremeiras, estudar e coñecer mellor o que elas ao longo da historia aportaron á cultura de Galicia. Os "Ensayos poéticos en dialecto berciano" publicados por Fernández Morales en 1861, dous anos antes do poemario de Rosalía de Castro co que dá comezo o Rexurdimento, resulta unha obra de gran relevancia, case que ignorada atá o de agora nos manuais de Literatura Galega. Deberíase realizar unha revisión máis equilibrada deste período da nosa Literatura para non deixar á marxe o magnífico aporte desta comunidade de falantes nos lindeiros da galeguidade.
@s alumn@s do Bierzo que estudan e coñecen este poemario serán pois os mellores embaixadores dos valores que para as Letras galegas ten. Lembremos que partiu dun grupo de rapaces e rapazas, do seus mestres e profesores e das súas familias a idea de propoñer a Fernández Morales como figura a homenaxear no próximo 2011 con motivo do Día das Letras Galegas. |
|
|
|
|
| Achéganse as Letras Galegas do 2010 |
|
 O ano 2010 o Día das Letras Galegas será homenaxeado UXÍO NOVONEYRA o poeta do Caurel e que lembraba hai anos no Teatro de Vilafranca a súa relación co Bierzo e tamén a súa querencia pola lingua.
Do texto "Homenaxe Póstumo a NOVONEYRA" escrito da Asociación Cultural Escola de Gaitas de Vilafrannca coa ocasión do seu falecemento en 1999, deixamos aquí este anaco:
Pouco, case que nada, tense escrito no Bierzo acerca do recente e lamentable pasamento do poeta do Caurel, do poeta da fala galega oriental, como el mesmo gustaba dicir. Quizás non sexa un home moi coñecido nos círculos literarios leoneses, pero sen dúbida non era un descoñecido no Bierzo. A súa voz está considerada como unha das mellores voces poéticas do século XX e desempeñou un papel destacado no mundo da cultura galega, mesmo nos derradeiros anos da súa vida cando foi nomeado, entre outras cousas, presidente da asociación de escritores en lingua Galega. Pois ben, Uxío Nononeyra tamén se soubo achegar ao Bierzo, que como veremos sentiu dende neno moi próximo a el. Unha das últimas intervenciois na variopinta vida cultural do Bierzo que este home protagonizou foi fai xa hai uns anos en Vilafranca do Bierzo, nun recital poético que abarrotou o Teatro Vilafranquino con motivo da clausura das II Xornadas da Cultura e Lingua Galegas no Bierzo ( 21 de agosto de 1994). Naquela ocasión Uxío Novoneyra deu as claves nas que o Bierzo aparece nos seus poemas, no seu mundo poético. Dixo daquela:
? Cando nos anos anteriores ós corenta do Courel se tiña que saír a unha vila grande, estaban á mesma distancia Sarria, Quiroga, O Barco e Vilafranca. Para aquí viñan arrieiros ó viño i os vendedores de cabalos. Era pois unha vila habitual da que se contaban cousas. E na miña mente de neno estaba pousada na nunha distancia íntima, realizable? Era terra de un que logo se distanciou ó dirixírense as vías de comunicación para outro lado, ó deixarse o cabalo?pero sin que caise nunca fóra do meu tempo, nin fóra de Galicia. Logo, -proseguía o poeta- soupen que senón na Galicia administrativa, Vilafranca era Lingua de Galicia, a que falaron os homes que a construíron. Os mesmos que fixeron a Lingua que nos fixo e na que logo quedaremos cando se esqueza o noso nome i o noso rostro.-Finalmente remataba- O meu soño cara o Universo-Mundo e cara o Futuro soñeino mirando cara o Leste?
O Leste para Uxío Novoneyra era sempre cara Vilafranca, mirando o camiño que vai polo monte:
? Eu non sei para onde vai
Méntre-lo quedo mirando.
Sólo sei que eilí se compre
O soño que estou soñando??
É pois un poeta que debe ser necesaria e xustamente lembrado dende o Bierzo, mesmo utilizando esa Lingua que nos é común, que nos comunica coa Galicia ? Do Courel a Compostela?, esa Lingua que nos fixo e na que logo quedaremos, Lingua de labregos destas terras do Leste onde hoxe Galicia acaba en soave transcurso, como Uxío Novoneyra diría.
Tamén podedes escoitar a súa voz e os seus poemas neste magnífico programa que realizou recentemente o Diario Cultural da Radio Galega.
E a maiores se queredes escoitar e ver este pequeno vídeo que acompaña a unha peza de Emilio Cao coa letra de Uxío Novoneyra con imaxes do Caurel aquí os queda:
|
|
|
|
|
| Celebrada a 5ª Escola Fermín Penzol no Bierzo |
|
O programa da 5ª Escola Fermín Penzol organizada pola Universidade de Vigo desenvolveuse como estaba previsto en tres lugares emblemáticos das terras bercianas.
A primeira das Xornadas en Ponferrada centrada na figura de "Antonio Fernández Morales e a súa inserción no sistema literario galego", unha conferencia inaugural do poeta e profesor Anxo Angueira
Acto seguido presentouse o número 4 da revista da asociación Xarmenta, presentación que realizou Ricardo López Témez.
Despois tivo lugar un brillante Recital poético sobre textos de Morales a cargo dos rapaces e rapazas dos IES de Ponferrada que cursan galego acompañados da música do Ensemble de saxos do Conservatorio desta mesma localidade. Podedes ver un resumo na crónica que realizou a cadea comarcal Bierzo TV.
Rematou esta xornada no Teatro Bergidum cun magnífico monólogo de Quico Cadaval o coñecidísimo actor e director teatral que tamén ten unha longa, recoñecida e prestixiosa traxectoria como contador de acontecidos. Narrou no seu estilo habitual cargado de ironía e reflexión dende o sucedido cos presos na guerra na Illa de San Simón ata o mito de Edipo, memoria histórica e mitoloxía grega que cobraron vida a partir do entorno familiar da taberna que rexentaba a súa nai en Ribeira.
A segunda xornada trasladouse ao Teatro Vilafranquino e comezou, tras un saúdo de cortesía do Alcalde de Vilafranca, cunha Mesa redonda sobre os 8 anos do ensino do Galego no Bierzo e as Portelas mesa na que estiveron Rafa Adán de Xarmenta que en esencia describiu cal é o acordo entre a Xunta e a Junta e como se concreta en número de horas en Primaria e Secundaria, indicando o éxito que supuxo que hoxe contemos con máis de 1000 matriculados a este ensino de carácter voluntario. Alfonso Díaz, profesor de Lingua Galega do IES Europa fixo fincapé no terreo avanzado e tamén citou varias eivas como é o tema da falta de continuidade do profesorado que está realizando este programa coa conseguinte dificultade para os profesores que se incorporan ex novo ao mesmo. A continuación foi Héctor Silveiro, membro da Comisión Martín Sarmiento, que afondou na complexidade e pluralidade de iniciativas nas que se asentou a posta en marcha e o éxito do programa, a madurez que manifestou unha parte considerable das familias e rapaces que se apuntaron a esta oferta (no caso de Vilafranca é algo máis do 25% do alumnado do IES Padre Sarmiento) a pesar de certas trabas como a falta de información á hora de matricularse, a certa pasividade no seguimento da experiencia por parte das administraciois educativas implicadas e o valor que ten a profesionalidade dos profesores para superar ano tras ano o éxito deste programa. Falou a continuación a profesora Marta Louzao da demanda na Escola Oficial de Idiomas do Bierzo do idioma galego, por parte de ensinantes e profesionais da sanidade e tamén de persoas que con agarimo queren cultivarse no idioma dos seus maiores. Unha demanda que fai do galego o segundo idioma que se cursa e arredor de 80 solicitantes cada ano. Rematou esta Mesa coa intervención de Felipe Lubián en calidade de alcalde de Lubián (Zamora) e como dixo Rafa Adán un dos impulsores de propostas no Parlamento de Castela e León sobre a introdución do galego tanto no Bierzo como nas Portelas, lugar este último ao que chegaría máis tarde despois de vencer tamén varios obstáculos que Felipe coa retranca que o caracteriza describiu sucintamente.
Tampouco faltou un recital poético de textos do poemario de Fernández Morales , presentados de novo por Anxo Angueira, que tamén recitou, e esta vez os rapaces e rapazas do IES Padre Sarmiento de Vilafranca, acompañados polo Ensemble de saxos do Conservatorio ponferradino. Ao rematar os asistentes ao acto desprazáronse a Cacabelos onde no cemiterio da Hedrada ante a tumba do poeta e militar fixéronse varias alocuciois e a Banda de Gaitas de Lubián interpretou varios temas na honra do autor dos ?Ensayos poéticos en dialecto berciano? momento en que tamén se lembrou a figura do tristemente desaparecido gaiteiro Firme de Batribán.
Á tarde houbo outra Mesa redonda sobre os partidos políticos e a lingua no Bierzo que foi precedida por una curiosa sorpresa da que daremos conta en próximas entradas, varias intervenciois de alumn@s da 2ª promoción de galego no Bierzo que deron a súa opinión sobre o porque escolleran no seu día esta opción. A mesa redonda á que estaban invitados todos os partidos con representación no Bierzo, asistiron Susana Carballo de IU, concelleira en Cacabelos e Iván Alonso polo Partido do Bierzo e tamén concelleiro en Ponferrada. Ademais participou en calidade de membro do grupo do PSOE en Castela e León, Felipe Lubián. Os participantes da mesa deron o seu apoio ao proceso de incorporación do galego nos centros de educación e volveron os seus ollos fundamentalmente cara o Consello Comarcal e a futura revisión da Lei da comarca onde debería estar explícito un apoio á lingua galega no Bierzo como lingua propia e riqueza patrimonial que nos identifica e singulariza, Finalmente saíu, como non podía ser doutro xeito, a reivindicación da garantía na recepción na comarca da TVG, tras do apagón analóxico e a importancia de reivindicar para o autor berciano Fernández Morales o próximo Día das Letras Galegas, ano 2011 cun dobre propósito o da difusión da súa obra fóra do Bierzo, en toda Galicia especialmente, e, por outra banda, a solicitude que aquí o noso Consello Comarcal na Lei da Comarca que se pensa aprobar no 2011 teña un recoñecemento como se debe a lingua que Fernández Morales utilizou ata facer súa, a lingua dunha boa parte dos bercianos.
Chegou finalmente a Conferencia sobre ? Frei Martín Sarmiento, Fernández Morales, Martínez Salazar, Fermín Penzol e outros arrainos? coa que comezaba a recta final da 5ª Escola, non sen antes outorgar o II Premio Fermín Penzol deste ano ex aequo: a Marisa Cela, polo seu labor a prol da ?música da lingua no Bierzo? e a Paco Velasco neste caso polo seu doce e consistente aporte a do ? mel da lingua no Bierzo?. Ambos falaron, Marisa facendo extensivo o premio aos seus compañeir@s da Escola de Gaitas de Vilafranca e Paco reivindicou a ausencia de fronteiras entre Valdeorras e O Bierzo, como el sempre di ?o antigo Marquesado de Villafranca?. Fixo entrega dos diplomas acreditativos o profesor Henrique Costas que a continuación pronunciou a conferencia antedita.
Desculpado a non asistencia por motivos de saúde de Pablo Carpintero, foi Anxo Pintos quen realizou o concerto didáctico sobre a Zanfona co que se concluía esta edición da 5ª Escola Fermín Penzol. Anxo Pintos que pasa por ser un dos mellores instrumentistas , compositor de grande sona e recoñecido mestre deste instrumento fixo un repaso da historia da zanfona ilustrado con numerosas intervenciois: cantigas de Santa María, música do Barroco, composiciois modernas, de autores europeos e de autores galegos como Antón Seoane a a supercoñecida ? A bruxa? e rematou cun tema de creación propia, en parte musicado e gravado en traballos de Berrogüetto, a petición do entregado público que enchía o teatro.
|
|
|
|
|
| 5ª-ESCOLA FERMÍN PENZOL NO BIERZO |
|
 Os próximos 12 e 13 de marzo en Ponferrada, Cacabelos e Vilafranca terá lugar a 5ª edición da Escola Fermín Penzol que organiza a Universidade de Vigo coa colaboración de diversos entes bercianos e que se trata dunha iniciativa itinerante que realiza un seguimento , unha análise da situación na que se encontra o galego fóra da Galicia administrativa, é dicir, no Bierzo, no Eo-Navia, nas Portelas e do val do Ellas en Estramadura.
Esta edición contará cunha conferencia inaugural sobre Antonio Fernández Morales a cargo de Anxo Angueira, especiallista en literatura galega e un gran coñecedor da obra do autor, acompañada dun recitado por parte dos alumn@s de galego dos IES de Ponferrada que é o lugar onde se desenvolverá a primeira das Xornadas e que rematará no Teatro Bergidum cunha actuación do actor e director Quico Cadaval, actividade que organiza o depatrtamento de Galego da Escola Oficial de Idiomas de Ponferrada.
Ao día seguinte o sábado 13 a escola trasládase ao Teatro Vilafranquino onde se farán varias Mesas Redondas, Unha sobre o ensino do galego no Bierzo, e outra sobre os Partidos políticos bercianos ante a lingua, ademais dun recitado de poemas con alumn@s de galego de Vilafranca e Cacabalos e unha homenaxe a Fernández Morales para o que a Escola se trasladará ao Cemiterio de Cacabelos onde repousan os seus restos. A xornada rematará de novo en Vilafranca cunha conferencia sobre Sarmiento, Morales e Fermín Penzol e outros arraianos a cargo de Xosé Costas, profesor da Universidade de Vigo. O broche final será un concerto didáctico do coñecido músico Pablo Carpintero.
|
|
|
|
|
| Un ano máis sen a súa casa, pero o Proxecto Sarmiento segue avanzando en Galicia |
|
 Levamos anos reivindicando a recuperación da Casa Natal, mellor dito a construcción dun edificio no solar onde estaba a casa onde naceu Sarmiento en Vilafranca do Bierzo. Será algún día, iso esperamos, un lugar onde este personaxe fundamental das Letras Galegas e da Ilustración Europea, en pleno Camiño a Compostela teña unha referencia permanente para os milleiros de peregrinos que seguen pasando a Compostela que entran a Galicia pola Portaxe de Vilafranca e pasan sen saber que a poucos metros do río que cruzan naceu un insigne ilustrado, un mestre erudito que nos pode servir de magnífico guía por estas terras as do Bierzo e as de Galicia que tanto amaba, polas que el tamén foi viaxeiro incansable e das que elten escrito miles e miles de páxinas, de curiosidades e de tratados específicos, algúns moi importantes (como os referidos á súa lingua materna, o galego) outras máis anecdóticos e chocantes ( como o referido a un misterioso animal, exemplar cazado en San Pedro de Montes. Sarmiento segue a ser unha signatura pendente das Comunidades Autónomas de Castela e León e de Galicia, unha asignatura pendente do Xacobeo e o propio Concello de Vilafranca incapaces de comezar unha obra que contaba con informes e planos e á que só restaba poñer data para colocar a acostumada primeira pedra.
Namentres na súa vila natal nada se move, mesmo está gardada a Exposición que sobre Sarmiento e a Galicia do seu Tempo foi cedida ao Concello de Vilafranca polo Consello da Cultura Galega para a súa colocación na Casa Natal, cando o proxecto de rehabilitación do espazo estaba xa en trámites da aprobación definitiva e que segue sen atoparse para ela unha ubicación nos locais dos que o goberno municipal dispón.
No seu día o Congreso Internacional Sarmiento e o seu tempo realizado polo Consello da Cultura Galega foi un fito fundamental para realizar posteriormente outros poñer en marcha outras iniciativas como a que se denomina "Proxecto Sarmiento" unha das fontes máis completas para coñecer en profundidade a vida e mais a obra do erudito e ilustrado galego-berciano. |
|
|
|
|
| O Entroido de Vilar de Aceiro |
|
 Unha mostra do Entroido tradicional atopámolo en Vilar de Aceiro onde mesmo a festa segue a denominarse coa palabra galega que a fala conservou viva e que aparece tamén nos carteis que anuncia a festa. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
